Aýyldarda toǵyzqumalaq oınaıtyndar azaıyp barady
Toǵyzqumalaq oıyny boıynsha qańtar aıynyń 19-ynda Pavlodarda blıts pen rapıdten, aqpanda Almatyda klassıkalyq júıeden QR chempıonattary, sáýirde Túrkııada álem chempıonaty, qyrkúıekte Astanada dúnıejúzilik kóshpendiler oıyny ótedi. Bul baıraqty básekelerge byltyrǵy jyldy tabysty aıaqtaǵan pavlodarlyq sportshylar bilek sybanyp, daıyn otyr dep habarlaıdy Kazinform.
2023 jyl Ertis-Baıan óńiriniń toǵyzqumalaqshylary úshin tabysty órildi. Jekelegen sportshylardyń jetistigin bylaı qoıyp, komandalyq jarystarda jergilikti oıynshylardyń aty ozdy.
Aqtóbede ótken sońǵy el birinshiligindegi reıtıngte Pavlodar oblysy jalpy esepte birinshi orynǵa shyǵyp, jeńis toıyn toılady.
Nátıjesinde QR eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy, joǵary dárejedegi ulttyq tóreshi, Pavlodar oblysyndaǵy toǵyzqumalaq federatsııasynyń vıtse-prezıdenti Arystan Qapaev elimizdiń tórt dúrkin úzdik bapkeri atanyp, respýblıkalyq «Altyn tuǵyr» syılyǵymen marapattaldy.
Bapker bul jetistigin shákirtteriniń eńbekqorlyǵy dep baǵalaıdy.
— Ótken jyly eresekter arasynda J.Qaımoldın, R.Kereıbaev, J.Baıaldasheva Qazaqstan birinshilikterinde júldeger atansa, jastarymyz A.Eginbaı, E.Áýtálipov jáne ózgeleri alǵashqy orynnan kórindi. Oıynshylarymyz S. Aǵytaev, N.Ahmetov Qazaqstan men Azııa birinshilikterinde, álem chempıonatynda el qorjynyna júlde salsa, 15 jasar T.Sapar Qazaqstan men Azııanyń birinshilikterinde jáne álem chempıonatynda jeńimpaz atandy. Ózge de oıynshylarymyzdyń jetistikteri jeterlik. Komandalardyń upaıyn esepteıtin toǵyzqumalaq kodeksiniń reıtınginde Pavlodar oblysynyń komandasy el kýbogynda 1-orynǵa shyqty. Jalpykomandalyq oıyndarda qyzdarymyz el birinshiliginde chempıon, bozbalalar 2-orynnan kórindi. Osy jetistikterdiń barlyǵy túptep kelgende bizdi kóshbasshylar qatarynan kórsetip otyr, -deıdi A.Qapaev.
Resmı statıstıkaǵa súıensek, oblysta 2000-nan astam oqýshy toǵyzqumalaqpen turaqty shuǵyldanady.
Ertis pen Aqqýly, Ýspen aýdandarynda, Pavlodar, Ekibastuz ben Aqsý qalalarynda zııatkerlik oıynymyz táýir damyp otyr.
Al Tereńkól, Aqtoǵaı aýdandary men Ekibastuzdyń aýyldyq aımaǵyndaǵy oıynshylardyń deńgeıi kerisinshe túsip ketken.
Munyń sebebin A.Qapaev bylaı dep túsindiredi:
— Sońǵy jyldary keıbir aýyldyq jerlerde toǵyzqumalaq oınaıtyndar aıtarlyqtaı azaıyp ketkenin baıqaımyz. Sebebi qazirgi kúni aýyldyq aımaqtarda toǵyzqumalaq oıynyn meńgergen bapkerler az. Bolǵannyń ózinde úıirmelerge bólinetin saǵat óte az. Mektepter zııatkerlik oıynǵa saǵat bólgisi kelmeıdi. Aýdandarda toǵyzqumalaq taqtalary tapshy. 2000-shy jyldardyń basynda oınap kelgen plastık taqtalardyń ózi joq. Qazir barlyq mektep aǵashtan jasalǵan taqtalarǵa kóshken. Ondaı buıymdar aýyldarymyzdyń kóbine arman bolyp tur. Bir ǵana mysal aıtaıyn, 2022 jyly aýyldardaǵy toǵyzqumalaqshylar arasynda el chempıonaty ótti. Sonda Pavlodar oblysynyń komandasy týrnır kestesiniń eń sońynan kórindi. Mine, bizdiń aýyldaǵy toǵyzqumalaq oıynynyń shynaıy beınesi osy! Túptep kelgende, ulttyq oıynymyz kóbine qala mektepterinde ǵana keńinen damyp, aýyl sporty kende qalyp jatyr, -dep qynjylady ol.
Osy ýaqytqa deıin Arystan aǵa 5 álem chempıonyn, álem birinshilikteriniń 3 júldegerin baptap shyǵardy.
Shákirtteriniń aldy búginde jattyqtyrýshylyqpen aınalysyp júr. Sonyń biri — toǵyzqumalaqtan oblystyń bas bapkeri Janat Qaımoldın. Ol — halyqaralyq dárejedegi sport sheberi.
Ótken jyly Azııa chempıonaty men Qazaqstan birinshiliginde klassıkadan birinshi, blıtsten ekinshi oryndardy utyp aldy.
Janattyń ózi toǵyzqumalaqpen 1996 jyldan shuǵyldanady.
Janat Qazaqstandaǵy úzdik oıynshy retinde 2013 jyly jáne araǵa on jyl salyp 2023 jyly «Altyn tuǵyr» syılyǵymen marapattaldy.
Janattyń ózi osy ýaqytqa deıin júzdegen shákirt tárbıeledi.
***
Negizi toǵyzqumalaq Pavlodar jerinde erte zamannan jaqsy damyǵan. Ulylar dáýirinen jetken zııatkerlik oıyn Alash arystary arasynda da tanymal bolǵany málim.
Bir derekterde akademık Qanysh Sátbaev Qarsaqpaıda áldebir ustaǵa taqtasyn arnaıy oıǵyzyp jasatyp, alǵash ret mektepte toǵyzqumalaqtan jarys ótkizgeni aıtylady. Keńes ókimeti jyldary toǵyzqumalaq umyt qalǵan joq.
Potanın atyndaǵy oblystyq tarıhı ólketaný mýzeıinde Ýspenka aýdany Tobyljan aýylynda týǵan Ábdikárim Esalınovtyń (1870-1965 jj.) óz qolymen jasap shyǵarǵan toǵyzqumalaq taqtasy saqtalǵan.
Pavlodar qalasynda 1967 jyly toǵyzqumalaq oıynynan «Eńbek» atty tuńǵysh chempıonat ótti.
Saıysty uıymdastyrǵan «Qyzyl tý» (qazirgi Pavlodar oblystyq «Saryarqa samaly») gazetiniń qyzmetkeri edi.
1987 jyldan bastap balalar men jasóspirimder sport mektepterinde toǵyzqumalaq oıyny qolǵa alynyp, oqýshylar men jasóspirimder arasynda jarystar ótkizile bastady.
Toǵyzqumalaq oıyny tek Pavlodar qalasynda ǵana emes, sonymen qatar oblysqa qarasty aýdandarda da qarqyndy damydy.
Atap aıtar bolsaq, Aqqýly, Baıanaýyl, Ertis, Tereńkól, Ýspen, Maı aýdandary. Aqqýly aýdanyndaǵy Qaraqala aýylyndaǵy toǵyzqumalaq bapkeri Isataı Kapaev (1940-1985 jj.) ulttyq oıyndy qaıta jańǵyrtýǵa kóp úles qosty.
Ol tek qana aýdan kóleminde ǵana emes, respýblıkalyq jarystarǵa da qatysyp otyrdy. 1985 jyly onyń shákirti Serik Mahmutov respýblıka deńgeıindegi úzdik oıynshy júldesine ıe boldy.
1999 jyldan bastap Pavlodar qalasynda № 3 balalar-jasóspirimder sport mektebinde toǵyzqumalaq úıirmesi ashyldy.
Sol ýaqyttan beri pavlodarlyq toǵyzqumalaq oıynshylary respýblıkadaǵy eń myqty degen oıynshylardyń qatarynan túsip kórmedi.
Qazirgi kúni shahmat pen doıbydan memlekettik bas jattyqtyrýshy Dastan Qapaevtyń esimi Ertis-Baıan óńirindegi toǵyzqumalaq tarıhynda altyn áriptermen jazylyp qaldy.
Ol kóptegen jyldar boıy oblystaǵy toǵyzqumalaqqa jetekshilik etip, júzdegen sportshyny jattyqtyrdy.
Arystan men Dastan — Isataı Qapaevtyń uldary.
