Aýǵanstandaǵy rejımniń kúıreýine ne sebep – qazaqstandyq sarapshylar pikiri
Qazaqstannyń Aýǵanstan Islam Respýblıkasyndaǵy burynǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi, UQK «Barlaý» qyzmetiniń eks-dırektory Ómirtaı Bitimov mundaı ahýaldyń baıaǵydan-aq pisip jetilgendigin alǵa tartady.
«Barlyǵy da qazirgi rejımniń amerıkalyqtar ketkennen keıin erte me, keshpe kúıreıdi dep sanaǵan edi. Ol is júzinde áskerdiń, qaýipsizdik kúshterdiń tolyqtaı qoldaýymen turdy. Barlyq derlik bıýdjet donorlardyń esebinen qalyptasty. Árıne, osy 20 jyldyń ishinde qoǵamda áleýmettik turǵyda, bilim berý men mádenıette ózgerister boldy», - dedi Ómirtaı Bitimov Aýǵanstandaǵy ahýaldy sarapshylyq talqylaý barysynda.
«Muny joqqa shyǵarýǵa bolmaıdy. Óıtkeni biz de gýmanıtarlyq kómek kórsetýge atsalystyq. Bizdiń bilim berý baǵdarlamamyz nátıjesin berdi, progressıvti kózqarasy bar kóptegen adam shyqty. El ıslamnyń ótkeninen aryla bastady. Degenmen, bul rejım tolyqtaı «aǵaǵa» senim artyp, ol ekonomıkalyq jáne qaýipsizdik máselelerdi qosa alǵanda barlyq suraqty sheshedi, biz úshin barlyǵyn jasaıdy dep úmittendi», - dep qosty burynǵy Elshi.
Onyń atap ótýinshe, eń basty kemshilik eshkimniń de qaperinde is júzindegi rejımdi qorǵaýǵa nıet bolǵan joq.
«Osy jyldardyń ishinde is basyndaǵy rejım jemqorlyqqa belsheden batyp, ásirese óńiraralyq jáne dinaralyq qarym-qatynasta bedelin joǵaltty. Jergilikti jerlerde, ýezderde jaǵdaı baqylaýda bolǵanymen tek ortalyqtarynda ǵana ýezdik polıtsııa bastyǵy deńgeıinde qamtamasyz etildi. Túnde qarapaıym adam emin-erkin dalaǵa shyǵa almaıdy. Qarapaıym adamdar polıtsııaǵa júgingende para talap etildi nemese is júzinde problemany sheshe almady», - dep túıindedi sózin Ómirtaı Bitimov.
Al QR Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstannyń strategııalyq zertteýler ınstıtýt dırektorynyń orynbasary, Ortalyq Azııa boıynsha sarapshy Sanat Kóshkimbaev birqatar el úshin Aýǵanstanda oryn alǵan ahýalǵa baılanysty oń ózgerister bolatyndyǵyn aıtady. ıAǵnı, kólik dálizi ashylady.
«Kóp jaǵdaıda ahýal tálipterdiń kóshbasshylaryna, olardyń Tegeranda, Máskeýde, Beıjińde jáne basqa da alańdarda bergen óz mindettemelerin qalaı oryndaýyna baılanysty bolmaq. Geosaıası turǵydan alǵanda árıne bul konfıgýratsııanyń ózgerýine alyp keledi. 90-shy jyldary talıban qozǵalysy paıda bolǵandaǵy taqyryptardyń biri qandaı edi? Ol «Ortalyq Azııa - Ońtústik» kólik dálizin ashý edi ǵoı. Sońǵy jyldary bul taqyrypta pikirtalastyń qaıda jandanǵanyn kórip otyrmyz. Máselen, Ózbekstan úshin Ońtústikte kólik dálizin ashý máselesi – bul strategııalyq mańyzdy basymdyq. Bul Túrikmenstan úshin de. Tipti Tájikstan úshin de belgili bir mánge ıe. Tálipter tártipti qamtamasyz etý arqyly bul jobanyń júzege asyrylýyna múmkindik beredi»,- dedi Sanat Kóshkimbaev.
