Atqa jıi mingen jigittiń aýrýy da sırek - qyzylordalyq qarııa áli de kókpar tartady
- Ceksen jasqa deıin sergek júrýińizdiń syry nede?
- Jalqaýlyqty jek kórgendiki shyǵar, jasym seksennen assa da qol qýsyryp otyrmaımyn. Kóktem bastalǵaly esik aldyndaǵy jemis taldaryn baptap, qoradaǵy bir-jar qaranyń kútimine qaraımyn. Eńbektenýden qashpaý kerek, sonda ǵana ózińniń de, otbasyńnyń da berekesi kiredi. Taza beınetpen tapqan nesibeń tátti, otbasyńa sińimdi. Men balalaryma aldymen osyny úırettim. Kóldeneń jatqan sabaqty ıneni olja kórmeýin qatty qadaǵalaımyn.
Qudaı qosqan qosaǵym Іzimkúl on qursaq kótergen edi. Qazir 6 ul men bir qyzym bar. Olardan taraǵan 21 nemere men jıenniń, 18 shóbereniń qyzyǵyn kórip otyrmyz.
Jas kezimde óte qarýly bolǵan edim. Talaı beldesýde kóp jigittiń jaýyrynyn jer ıiskettim. Keıbir bástesýde qoıdyń qos ortańǵy jiligin qatar qoıyp syndyrǵan sátim boldy. Qazir bos ýaqytymda jeńil kólik júrgizemin. Mototsıkldi tizgindep, aýyl mańyndaǵy kólge aý quramyn. Ol jas kúnimnen ádet etken daǵdy.
- Kózkórgen zamandastaryńyz sizdi ańshylyqpen aınalysyp, talaı túz taǵysyn jaıratqan myqty bolǵan desedi...
- Ol ras. Ákem Shámshi qarýly jan edi. Bir kúni óristen ólgen atyn ózi arqalap kelipti. Birde áýitke túsken atan túıeni bir ózi tartyp shyǵardy. Zamandastarynan «jaryqtyq, traktor sııaqty» degenin talaı estidim. Sol ákemniń qany bolar, jasymda qarýly edim, anaý-mynaý ádiletsizdikke shydamaıtyn adýyndyǵym taǵy bar. Talaı basbuzardyń betin qaıtardyq.
Tórt-bes jyl qoı baqqan soń sovhozdyń traktoryna qaıta otyrdym. Sol kezde umytpasam, 1970 jyly shopandar sletinde kúreske túsip, bas palýan atandyq. Aıta keteıin, meniń sheshem Bıbijan – ataqty Keıki batyrdyń urpaǵy. Jasynda aıtysqa qatysypty, ádemi daýysy da bar edi. Odan bólek, tamaq basady, balaǵa túkiredi, synyqshylyq qasıeti bolǵan. Bul qasıet mende de bar. Keıde óz nemerelerime, aýyldyń kishkentaılaryna dem salyp, ushyqtap beremin. Alla qarasyp, attaı shaýyp, júgirip ketedi.
Kezinde malǵa túz taǵysy jaýdaı tıetin edi. Qaqpanmen ustap, myltyqpen kózdep, dóp tıgizip júrdim. Telikól mańyndaǵy «Aıǵyrjal» degen jerde jylqyshylardyń jaılaýy bar edi. Sonda qaqpanǵa túsken qasqyr ony biraz jerge deıin súıretip ketken. Іzine túsip, taýyp aldym. «Men mynany tirideı elge aparaıyn» dep oıladym. Keltek aǵashpen qasqyrdy qasqıta soǵyp esinen tandyrdym. Aýzyn býyp aýylǵa ákeldim.
Taǵy bir oqıǵa esimde. Jastaý kezinde ózime tıesili «K-700» traktorymen kele jatqan edim. Aldymnan úlken qaban atyp shyqty. Anaýyń aıbat shege umtylady. Men kólikti kilt toqtatyp, jerge túspegen kúıi qolymdaǵy montırovkamen álgi dáý nemeni jelke tustan urdym. Qolym toq urǵandaı tyz-tyz etti.
Kisi belinen asatyn qaban qyńq demedi. Kisige qaıta shabatyn ádeti emes pe, álgi jabaıyń áýdem jerge uzap, taǵy da umtyldy. Traktordan sekirip túsip, qos qolmen syǵymdaı ustaǵan temirmen qabandy kúttim. Jaqyndady-aý degen sátte temirdi tumsyǵyna siltep qaldym. Qarsy shapqan qabandy osylaı jer jastandyrdym.
- Aýylda jylqy ósirýshiler qatary kóbeıip kele jatqan sekildi. Attyń babyn biletin synshy ekenińizdi el biledi. Ony qaıdan úırenip edińiz?
- Iá, aýylda jylqynyń jaqsy tuqymyn jınaýshylar qatary artty. Jigitter syrttan táýir at ákelse aldymen maǵan kórsetip, synatyp alatyny bar. Qazir eldi mekende 15 jigit kókparmen aınalysady. Ony kórip, qyzyǵýshylyǵy artyp júrgenderdiń deni – mektep jasyndaǵy oqýshylar. Jylqyǵa áýes balalardyń kóbeıip kele jatqany qýantady. Jalpy, Sulýtóbedegi eldiń kásibi – mal sharýashylyǵy.
Bala jasymnan atqa úıir bolyp óstim. Attyń jalyna jarmasyp, jaıdaq mine beretin edim. Qatarlas dostarymmen talaı márte serke tarttyq. Qazaq jylqyny erekshe qasterleıdi ǵoı. Astyńda júırik atyń bolsa rýhyń tasyp, kúshiń artyp otyrady. Atqa jıi mingen jigittiń aýrýy da sırek.
Búginde jaqsy jylqy tuqymy da kóbeıgen, oǵan qumar jigitter de kóp. Ómirde kórgen-bilgenimdi, aqyl-keńesimdi aıtamyn. Kókparǵa jigittiń jigiti ǵana shaba alady. Jalpy, kókparǵa shabatyn atty ádepkide ońashada úıretip, qazandyqqa jaqyndaǵanda ekpinin azaıtyp, al qalyń toptan bólek shyqqanda shabysqa birden beıimdelýin qadaǵalap, soǵan ábden daǵdylandyrǵan jón.
- Ómir jolyńyzda sharýashylyqta eńbek etip, talaı márte jetistikterge jetken ekensiz. Sol jaıynda qysqasha baıandap bersińiz...
- Men qazirgi Aıdarly aýyly mańyndaǵy «Álnazar jaby» degen jerde dúnıege kelip, Sulýtóbede er jettim. 1961 jyly onjyldyq mektepti bitirip, aýyldaǵy kásiptik-tehnıkalyq ýchılışeniń qysqa kýrsynda oqydym. Mehanızator bolyp, alǵash kelgen DT-54 shynjyr tabandy traktorynyń rýline otyrǵan edim.
Keıinnen oblys ortalyǵyndaǵy aýyl sharýashylyǵy tehnıkýmynda syrttaı oqyp, zootehnık mamandyǵyn alyp shyqtym. 1965 jyly bir otar qoı alyp, atakásippen aınalystym. Jetpisinshi jyldan bastap, 17 jyl egin sharýashylyǵynda «K-700» traktoryn júrgizdim. Al, 1987-1997 jyldary, ıaǵnı sharýashylyq taraǵansha on jyl at ústinde júrip, jylqy qaıyrdym.
- Áńgimeńizge raqmet.
Eske salsaq, budan buryn qyzylordalyq sheber Raıhan Shalbaeva «Kıiz úıde qasıet bar» degen oıyn bildirgen edi. «Segiz qanatty aqboz úı jyl saıyn esik aldyna tigiledi. Ony tutynyp kele jatqanyma 15 jylǵa jýyqtady. Kıiz úıdiń súıegi Qaraqalpaqstannan jetkizilgen. Oǵan qajetti jabýlar men baýlardyń barlyǵy óz qolymnan shyqqan. Jasym jetpisten assa da, áli qolónermen aınalysamyn. Jalpy, kıiz úıdiń qyzyǵyn jazda kún ysyǵanda kóresiń. Ádette, Qyzylorda óńirinde kún ystyq bolady. Іrgesine sý shashyp salqyndatyp alsań, kúni boıy ystyqty jibermeıdi. Al, taza aýa adam densaýlyǵyna oń áserin tıgizedi. Mine, osy kıiz úıdi satyp alǵanyma birneshe jyldyń júzi boldy. Súıegi myqty, áli syr bermeı keledi. Ózim Ózbekstannyń Tamdy degen jerinde dúnıege kelgenmin. Bala kezden kıiz úıde óstik. Anam kún jylynǵannan kıiz úı tigýge asyǵatyn. Ol jaqta halyq túgel qazaqy dástúrdi ustanady. Jastaıymyzdan boıymyzǵa daryǵan qasıet ómirlik daǵdymyzǵa aınaldy», - dedi ol.
