Atyraý oblysyndaǵy Beshimovter otbasynyń tórtinshi býyny munaıshy kásibin jalǵastyryp keledi
ATYRAÝ. KAZINFORM – Qazaq jerinen munaı alynǵaly 125 jyldan asty. Ǵasyrdan da uzaq merzimde munaıshylar dınastııasy qalyptasty.
Olardyń arasynda Avrovtar, Balǵymbaevtar, Baljanovtar, Bólekbaevtar, Qaramurzıevter, Myrzaǵalıevtar, Orjanovtar, Ótebaevtar, Óteǵalıevtar, Shyrdabaevtar, Marabaevtar, Dosmuhambetovter, Jumaǵalıevtar, Ogaılar áýletteriniń eńbek jolyn búgingi urpaǵy abyroıly jalǵastyryp keledi. Sondaı áýlettiń biri – Beshimovter otbasynyń tórtinshi býyny munaıshy bolyp eńbek etip júr.
Atadan – balaǵa, baladan nemerege ata kásipteı jalǵasqan munaıshylyq kásiptiń bastaýynda Beshim Qyzylbasovtyń esimi erekshe atalady. Ol – Jylyoı aýdanyndaǵy Qosshaǵyl ken ornynan munaıdy alǵash tapqan qazaq.
Kóńili daladaı darhan qarııanyń keıingi urpaǵynyń qamy úshin jasaǵan ulaǵatty isin dáripteý, ári este qaldyrýdy kózdegen otandyq munaıshylar Qosshaǵyl kentindegi bir kóshege Beshim Qyzylbasovtyń atyn berip, eskertkish-barelef ornatty.
Al, Qosshaǵyl ken ornynyń ashylý tarıhyna sholý jasasaq, el aýzyndaǵy ańyzǵa bergisiz áńgime jelisi bylaısha óriledi. Beshim Qyzylbasov 1926 jyldyń jaz aıynda kórshi aýyldan kele jatyp, shaǵyldar arasyndaǵy qara qońyrlanǵan jerdi baıqaıdy.
Atynan túsip, zer sala qaraǵanda qoıý qara maıdyń jınalyp qalǵanyn kóredi. Arnaıy bilimi bolmasa da eldegi bolyp jatqan oqıǵalarǵa qulaǵyn túrip júretin, bylaısha aıtqanda, munaı týraly, ony ıgerýge talpynys jóninde jeldeı esken jaǵymdy jańalyqtardan únemi habardar, kózi ashyq, kókiregi oıaý azamattardyń qataryndaǵy Beshim qart jer betine shyqqan qara maıdy torsyǵyna quıyp, topyraǵyn dorbasyna salyp alady. Qozykósh jerden úıine kelgen soń torsyǵyndaǵy maıdy otqa jaǵyp kóredi.
Pyshyrlap alaýlaı janǵan maıdy «qara altyn» dep topshylaǵan Beshim qart ony shalǵaı bolsa da Dossordaǵy munaı kásipshiligine jetkizý úshin atyna minip, jele jorta jóneledi. On bes jyldan beri, ıaǵnı, 1911 jyldan Dossordan joǵary sapaly «qara altyn» selin tasytyp jatqan munaı kásipshiligindegiler torsyǵyna munaı, dorbasyna maıly topyraq salyp ákelgen aýyl aqsaqalyn jylyushyraı qarsy alady.
Óıtkeni, el ishindegi mundaı jershil, ári kónekóz qarııalardyń jańa ken oryndarynyń ashylýyna septigi tıetini daýsyz edi. Beshim qart ákelgen maıly topyraqtan kóz almaı, óz baılamyn qapelimde aıtýǵa asyqpaǵan kásipshilik basshylary zertteý jumysyn sol kezdegi jas geolog, keıinnen osy salanyń bilgir ǵalymy atanǵan professor Petr Avrovqa tapsyrady. Merki óńirinde kindik qany tamyp, qazaqtarmen etene bolyp erjetken P.Avrov geolog áriptesterin ertip, Beshim qart kórsetken shaǵyldar arasyna áldeneshe ret keledi.
Ár kelgen saıyn Beshim qartty qasynan tastamaı, jolbasshy retinde jumysqa alady. Osy qarııanyń kómegimen Jylyoı aýdanyndaǵy ken oryndarynyń kartasyn jasaǵan deıtin derek te shyndyqqa janasatyndaı. Torsyǵyna maı quıyp alǵan Beshim qart ta, onyń aıtqanyna ılanyp qana qoımaı, shaǵyldar arasyna ilesip kelgen P.Avrov basqarǵan geologtar da zertteý, burǵylaý jumystaryna úlken úmitpen kirisken edi.
Sol úmit 6 jyldan keıin aqtalyp, 1932 jylǵy 28 qarashada №6 uńǵymanyń 450 metrlik tereńdiginen alǵashqy munaı burqaǵy atqylady. Alǵashqy uńǵymanyń táýligine 250 tonna «qara altyn» bergeni munaı izdeýshilerge jol kórsetken Beshim qartty da, geologtardy da, bárinen buryn sol óńirdegi dúıim jurtty alabóten qýanyshqa keneltti. Geologtar jańa ken ornyn taptyq, aýyl adamdary munaıdyń qadirin kóremiz dep qýandy.
Jergilikti turǵyndardyń úlkendi syılaıtyn daǵdysyn jaqsy biletin P.Avrov ózine jolbasshy bolǵan qarııadan munaı shyqqan jerge at qoıýyn ótinedi. Dala akademıgi atanǵan Beshim qart shaǵyldar arasyndaǵy munaıly jerge «Qosshaǵyl» degen ataýdyń jón ekenin alǵa tartqanda, geologtar da osy ýájge toqtam jasapty. Osydan keıin Beshim qart pen geolog Petr Avrov Qosshaǵylǵa taıaý 13 shaqyrym jerge kóship kelip, tatýlyǵy jarasqan kórshi, jaqsy joldas bolypty.
Atalǵan ken ornyn ónerkásiptik ıgerý 1935 jyly bastaldy. Dál sol jyldyń 23 qyrkúıeginde Qosshaǵyl kásipshiliginiń qurylýymen Jylyoı aýdanynda munaı ıgerýdiń alǵashqy qadamy jasaldy. Buryn mal men qustan ózge eshteńe kórinbeıtin en dalada tehnıkanyń gúrili estilip, ár tóbeniń basynda otyrǵan aýyl jastary óndiriske tartyldy. Biraq, taǵdyr Beshim qartqa kindik qany tamyp, bar ǵumyry ótken dala tósindegi dúbirli eńbekti, munaı barlaıtyn, óndiretin tehnologııanyń tetigi qazaq jastarynyń qolyna tıgenin kórýdi jazbaǵan eken. Ol kásipshilik qurylardan eki jyl buryn, 1933 jyly ómirden ozǵan.
Degenmen, keıinnen Beshim Qyzylbasovqa «Qosshaǵyl ken ornyn alǵash ashýshy» ataǵy berilip, geologtarǵa munaı kózin taýyp bergeni úshin ómirlik járdemaqy taǵaıyndalypty. Ony ákesimen birge kúni-túni geologtarmen aralas-quralas júrgen úlken uly Muqan alyp turǵan. Nege ekeni belgisiz, Muqan 1951 jyly ómirden ozǵanda, járdemaqyny tóleý de toqtap qalǵan. Bir ereksheligi, Beshim Qyzylbasovtyń uldarynyń bári Qosshaǵyl ken ornyn ıgerýge atsalysqan.
Máselen, Erdáýlet, Berdáýlet deıtin eki balasy soǵys jyldarynda burǵyshylyqqa jumysqa alynyp, keıinnen ataqty burǵyshy, burǵylaý sheberi, munaı óndirýshi operator bolyp abyroıly eńbek etken. Al, Tóremurat, Narymbaı esimdi uldary da eńbek jolyn osy ken ornynda bastap, 1939 jyly fın soǵysyna attanǵan. Ekinshi dúnıejúzilik soǵystyń qan maıdanynan ekeýi de elge oralmaǵan. Eń kishi balasy Mızam ǵana uzaq jyl munaı salasynda eńbek etken. Bul kúnderi Beshim qarttyń urpaǵynan taraǵan 50-den astam nemere-shóbereleri munaı ónerkásibiniń bilgir mamany atanyp júr.
Onyń nemereleriniń biri – Naýryzǵalı Erdáýletuly Beshimov. Qazir Jylyoı aýdanynyń ortalyǵy – Qulsary qalasynda turady. Eńbek jolyn munaı-gaz ónerkásibinde bastaǵan. Bıyl 90 jasqa toldy.
«Mamandyq tańdaýyma, ómirimniń durys arnaǵa túsýine jol siltegen eki azamattyń adamgershilik, aǵalyq kómegin áli kúnge umytpaımyn. Men 1951 jyly mektep bitirip, endi oqýǵa attanamyn dep turǵanda ákem qaıtys boldy. Ákem bala kezimde: «Máskeýde munaı oqýy bar, seni soǵan oqytamyn», deıtin edi. Biraq, ákem degenine jete almady. Turmystyń qıyn kezeńi ǵoı, qapelimde jumys tabý da ońaıǵa túspedi. Bizdiń otbasymyzben kórshi turatyn Qurman Bısenov aǵaı meni Komsomol kásipshiliginiń dırektoryna ertip aparyp, jóndeýshilikti úırenýshi etip jumysqa ornalastyrdy. Sol kásipshilikten bir jyldan soń Máskeýdegi munaı ınstıtýtyna oqýǵa attanarda mekeme basshysy Qýanysh Qudabaev aǵaı: «Jolyńa jaratarsyń» dep 300 som aqsha berdi. Bul meniń eki balamen aýylda qalǵan anamnyń eki jyldyq zeınetaqysyna teń qarjy edi. Osyndaı adamgershiligi mol azamattardyń qamqorlyǵymen Máskeýdegi Gýbkın atyndaǵy munaı-gaz ınstıtýtynan joǵary bilim aldym. Munaıshy-ınjener mamandyǵymen eńbek jolymdy Beshim atam «qara altyn» tapqan Qosshaǵyl kásipshiligindegi №1 ýchaskede 1958 jyly operator bolyp bastadym. Osy óńirdegi «Qulsarymunaıgaz» «Jaıyqmunaıgaz», «Teńizmunaıgaz» sekildi iri kásiporyndardyń basshylyq qyzmetine deıin kóterilip, Shafıh Іzbasov, Salamat Muqashev, Ońaıbaı Kóshekov sekildi azamattardyń senim bildirýimen Maqat aýdandyq partııa komıtetiniń birinshi hatshysy qyzmetin abyroımen atqardym. Qaıda júrsem de Beshim atam salǵan munaıshylyq kásiptegi otbasylyq joldyń úzilmeýin oılaıtyn edim. Qazir, shúkir, ata jolyn jalǵastyrǵan balalar, nemereler bar», -deıdi ardager munaıshy Naýryzǵalı Erdáýletuly.
Munaı-gaz ónerkásibi men partııa jumysyndaǵy jetistigi úshin Naýryzǵalı Beshimov 1981 jyly «Qurmet belgisi» ordenimen, keıin «Eren eńbegi úshin» medalimen marapattalǵan. Ózi uzaq jyl jumys istegen Maqat jáne Jylyoı aýdanynyń Qurmetti azamaty ataǵy berilgen.
Naýryzǵalı Beshimovtiń úlken uly Satybaldynyń munaı salasynda jumys istgenine 35 jyldan asqan. Ol – áýlettiń munaı-gaz salasyndaǵy úshinshi býyny.
«Bala kezimizden munaı men gazdyń qalaı óndiriletinine, munaıshy kásibine ábden qanyq boldyq. Ákemiz munaıshy bolatynymyzdy kesip aıtty. Sol sebepten bolar, munaıshylyqtan basqa kásipti tańdaý týraly oılanbadyq. Qazir 4 balam da osy salada jumys isteıdi», -deıdi Satybaldy Beshimov.
Bul áýlettegi eń jas munaıshynyń biri – Asyljan Naýryzǵalıev. Onyń bul salada eńbek etkenine 10 jyldan asqan.
«Munaı salasyndaǵy jumysymdy 17 jasymda bastadym. Bul salaǵa júrek qalaýymen keldim. Óıtkeni, munaıshy – bizdiń áýlette atadan balaǵa, baladan nemerege jalǵasqan otbasylyq kásip. Bolashaqta Beshim atamyz bastaǵan kásipti meniń de balalarym jalǵastyratynyna senemin», -deıdi Asyljan Naýryzǵalıev.
Eske sala ketelik, buǵan deıin atyraýlyq dáriger medıtsınanyń otbasylyq kásibimizge aınalǵanyn aıtqan edi.
