Ateroskleroz belgileri aýrý asqynǵanda ǵana bilinedi – kardıolog

PETROPAVL. QazAqparat – Soltústik Qazaqstan oblysynda 24 myńnan astam adam júrektiń ıshemııalyq aýrýy dıagnozymen dıspanserlik esepte tur. Bul aýrýǵa birden bir sebep – aterosklerozdyń paıda bolýy, ıaǵnı júrek bulshyqetin qanmen qamtamasyz etetin tamyrlardyń tarylýy. Oblystyq kópsalaly aýrýhananyń kardıologııalyq ortalyq dárigeri Erlan Ertaı júrektiń ateroskleroz aýrýy týraly jáne derttiń profılaktıkasy jaıynda QazAqparat tilshisine aıtyp berdi.

- Erlan Jasulanuly, ateroskleroz aýrýy degenimiz ne? Ol aǵzanyń qandaı múshelerin zaqymdaıdy?

- Ateroskleroz – bir sózben aıtqanda qan tamyrlarynyń zaqymdanýy. Arterııalardyń qabyrǵalaryna maıǵa uqsas zattar – holesterın jınalady, osylaısha holesterınnen turatyn aterosklerotıkalyq blıashkalar paıda bolady. Budan arterııalardyń sańylaýlary taryla bastaıdy da, ol arqyly qan az júrip, ottegi men qorektik zattardy jetkiliksiz tasymaldaıdy. Eger osy arterııalar júrek, mıǵa baratyn bolsa, ateroskleroz júrektiń ıshemııalyq aýrýyn, mıokard ınfargin, gıpertonııany týdyrady, ınsýltke, ıaǵnı mı tininiń semýine ákeledi.

- ıAǵnı, bul qaýipti aýrý, oǵan júrdim-bardym qaraýǵa bolmaıdy ǵoı. Derttiń negizgi belgileri qandaı?

- Júrek tamyrlary aterosklerozynyń ózine tán belgisi – aýrý ustamaly bolady nemese ony júrek talmasy dep ataıdy. Stenokardııa kezinde júrek ottegini kóbirek qajet etedi. Mundaı jaǵdaıda adam júrip kele jatsa, tura qalǵany jón nemese jumys ústinde bolsa, ony qoıa qoıýy kerek. Ádette buǵan 2-3 mınýt jetkilikti, júrektiń aýyrǵany basylady. Júrýdi nemese jumysty toqtata turý aǵzaǵa qajetti ottegini únemdep, ony júrekke qaldyrýǵa múmkindik beredi.

Eger aýrý buǵan da qoımasa nemese júrek demikpesi jaı otyrǵannyń ózinde ustasa, tildiń astyna dereý valıdoldy nemese nıtroglıtserındi paıdalanǵan jón.

Al mı arterııalarynyń aterosklerozy kezinde nevrologııalyq belgiler paıda bolady, atap aıtqanda aıaqtyń bulshyqetteri, bulshyqet álsizdigi, sóıleý qıyndyǵy, bet álpetiniń letargııasy. Bul jedel emdeýdi qajet etetin belgiler.

Qol-aıaq arterııalarynyń aterosklerozynda júrý kezinde aıaq aýyrýy múmkin.

Búırek arterııalarynyń aterosklerozy kezinde búırek jetkiliksizdigi jáne joǵary qan qysymy paıda bolady.

Jynys múshelerine aterosklerozynda jynystyq ómirde problemalar bar. Ateroskleroz keıde erlerde erektıldi dısfýnktsııanyń sebebi bolyp tabylady. Áıelderde ateroskleroz jynys múshelerine qan aǵynyn buzady, jynystyq lázzat azaıady.

Jalpy, ateroskleroz aǵzada kenetten paıda bolmaıdy. Bul aýrýdyń ereksheligi - ol kóptegen jyldar boıy eshqandaı belgilerdi týdyrmaı damıdy. Ádette 10-15 jastan bastap paıda bolady. Ýaqyt óte kele protsess aqyryndaýy nemese jyldam júrýi múmkin. Aterosklerozdyń damýyna ákeletin birneshe sebep bar.

- Ol qandaı sebepter?

- Aterosklerozdyń paıda bolýyna organızmde metabolızmniń buzylýy, lıpıdterdiń teńgerimsizdigi jáne qandaǵy artyq holesterın sebep. Tamyr qabyrǵasynyń mehanıkalyq zaqymdanýy da aterosklerotıkalyq shógindilerdiń paıda bolýyna ákeledi.

Aterosklerozdyń damý qaýpi 45 jastan asqan er adamdarda áıelderge qaraǵanda 4-5 ese, 55 jastan asqan nemese erte menopaýzasy bar áıelderde joǵary, sondaı-aq tuqym qýalaýshylyqpen berilýi múmkin. Budan basqa maıly taǵamdardy kóp tutyný, artyq dene salmaǵy, temeki shegý, alkogoldik ishimdikterdi mólsherden tys paıdalaný, az qımyldaý da osy aýrýǵa ákeledi.

Arterııalyq gıpertenzııasy, endokrındik patologııalary, atap aıtqanda qant dıabeti bar syrqattarda da ateroskleroz damıdy.

- Aýyrǵan jaǵdaıda dárigerge kóriný qajet ekendigi belgili, al aýrýdyń aldyn alýǵa bola ma? Qandaı taǵamdardan bas tartqan jón?

- Aýrýdyń esh belgisiz bolýyna baılanysty, aterosklerozdyń profılaktıkasyn dertti asqyndyrmaı turyp erterek bastaǵan durys. Ol úshin dene salmaǵyn qalypty ustap, dene shynyqtyrýdy, fızıkalyq jattyǵýlar jasaýdy ádetke aınaldyrǵan jón. Statıstıkaǵa súıensek, naýqastardyń 95 % dene massasynyń ındeksin qalypty ustamaǵannan aýrýǵa shaldyǵady eken. Salamatty ómir salty kóptegen aýrýdyń aldyn alady. Temekiden, spırttik ishimdik ishýden bas tartý qajet. Araq-sharap aterosklerozǵa ushyraǵan tamyrlardy qabystyryp tastaıdy. Spırttik ishimdikterdiń qan uıýyn kúsheıtetin, onyń mıokard ınfarktine soqtyratyn jaman jaǵy bar.

Holesterındi azaıtý úshin maıly, tuzdy, qaqtalǵan, súrlengen, qýyrylǵan taǵamdardan bas tartý kerek. Tyıym salynǵan tamaqqa: qant, kondıterlik ónimder, maıonez, túrli dúkende satylatyn soýstar, bıdaı unynan pisirilgen nan-toqashtar, gazdalǵan jáne dúkenniń shyryny, kakao, konservilengen et pen balyq, qant mólsheri kóp keptirilgen jemister jatady.

Bar aýrý astan. Sondyqtan jegen asymyzǵa abaı bolǵan durys. Kúnine bes ret tamaqtanýǵa keńes beremin. Mázirge maıly emes et pen balyq, maısyz súzbe, kartoptan basqa kókónister, jemister jáne sút ónimderi kirýi tıis.

Áńgimemizdiń sońynda halyq danalyǵy – «aýyryp em izdegenshe, aýyrmaýdyń jolyn izdeý kerektigin» eske salǵym keledi.

- Rahmet!