Astanalyq ǵalymdar qatty otyn alýdyń balamaly ádisin tapty
«Nazarbaev ýnıversıteti» janyndaǵy National Laboratory Astana ǵylymı-zertteý toby qatty turmystyq qaldyqtardy joıýmen qatar, sıntetıkalyq gaz alý jobasymen jumys jasaýda. Ol aldaǵy ýaqytta elektr men jylý energııasyn óndirýge baǵyttalǵan.
Ǵylymı qyzmetkerler, oqytýshylar men ýnıversıtett stýdentteri maýsym kezinde bir ret polıgonǵa kelip, bes kún ishinde qoqystardy suryptaýmen aınalysady. Olar ózderi úshin qaǵaz, tekstıl, usaq plastıkterdiń úlgisin jınap alyp ketedi. Bul materıaldar tájirıbe ótkizý úshin kerek, maqsaty - órtegen kezde qurǵaq janatyn qaldyqty alý.
«Biz bul jerden árbir kólikten shamamen 250-300 kg jınaq alyp ketemiz de, túgeldeı suryptaımyz. Onyń shamamen 30% ekinshi shıkizatqa ketedi. Odan qalǵan 70% - qaǵaz, plastık, tekstıldi óz bazamyzda bir qalypqa keltirip, mıllımetrge deıin úgitemiz de, termıkalyq analız júrgizemiz. Onyń neden turatynyn, elementtik quramyn, kalorııasyn, qansha shaıyr bóletinin anyqtaımyz», - deıdi joba jetekshisi PhD Erbol Sarbasov.
Ǵalymdar mynadaı tujyrymǵa kelip otyr - órtengen soń qalǵan qurǵaq qaldyqty eki tásilmen joıýǵa bolady: gazıfıkatsııa jáne metan alý, sosyn qaınap jatqan qabatta kómirmen birge órteý. Ekinshi tásil qysqy maýsymda kommertsııalyq ǵımarattardy jylytý úshin óte paıdaly.
«Onyń ıdeıasy mynada - qatty turmystyq qaldyqtardy birtindep qurtý úshin kommýnaldyq qajettilik úshin paıdalanýǵa bolady. ıAǵnı jylý energııasyn óndirý úshin energetıkany barlyq stantsııada kómirmen birge órteý kerek», - dedi E. Sarbasov.
Ǵylymı-zertteý jumystary bir jylǵa sozylmaq. Oǵan Germanııa men Kanadadan kelgen konsýltanttar qatysady. Jobany Astana ákimdigi men ÓKM operatorlary qoldady. Osy ýaqyt aralyǵynda ǵalymdar qoqystyń quramyn zerttep, astanalyq azamattardyń qysqy kezde kóbine shynydan jasalǵan buıymdardy kóbirek qoqysqa tastaıtynyn, organıkalyq qoqys nebary 10%, al jazda organıkany kóbirek tastaıdy degen qorytyndyǵa keldi.
«Bizde Astana qalasynyń qoqys morfologııasy týraly málimet jetkilikti. Onyń ústine, basqa da obektilerdiń morfologııasyn zerttedik, mysaly halyqaralyq áýejaı, Mega SilkWay saýda-oıyn saýyq ortalyǵy. Olar turǵyn úılermen salystyrǵanda ártúrli, morfologııasy da basqasha. Ony bilý mańyzdy. Demek, qala túrli kommertsııalyq jáne turǵyn úı obektilerinen quralǵan.
Kelesi kezeń - osy tájirıbeni ótkizip baıqaý, kómirmen birge órteý jáne gazıfıkatsııamen baılanysty. Biraq bul zattardy aldymen zerthanamyzda ret-retimen tájirıbeden ótkizemiz. Sebebi bul ǵylymı joba kommertsııalyq emes», - dedi joba jetekshisi Erbol Sarbasov.
Ol, sonymen qatar, qatty turmystyq qaldyqtardy joıý esebinen qurǵaq gaz nemese qatty otyn alýdyń aýqymdy jumystaryn aıtýǵa áli erte ekenin aıtty. Munda qala halqynyń sany mańyzdy ról oınaıdy. Halyq sany 5 mıllıonǵa jetken kezde soǵan sáıkes qatty turmystyq qaldyqtar da kóbeıip, QTQ qaldyǵyn órtep, qurǵaq qaldyq alý úlesi óse túspek.
