Astana–Erevan: saıası dostyqtan ekonomıkalyq serpinge deıin
ASTANA. KAZINFORM — 20–21 qarashada Armenııa Premer-mınıstri Nıkol Pashınıan resmı saparmen Astanaǵa kelip, eki el arasyndaǵy tarıhı dostyq pen senimge negizdelgen qarym-qatynasqa jańa serpin berdi. Sapar barysynda saýda-ekonomıkalyq, kólik-tranzıttik, ınvestıtsııalyq, aýyl sharýashylyǵy, tsıfrlandyrý jáne mádenı-gýmanıtarlyq salalardaǵy kelisimder jasalyp, 2026–2030 jyldarǵa arnalǵan yntymaqtastyq jol kartasyna qol qoıyldy. Kazinform analıtıkalyq sholýshysy sapar nátıjesin saraptap kórdi.
Astana men Erevan arasyndaǵy jańa serpin
Armenııa — Qazaqstan úshin Ońtústik Kavkazdaǵy strategııalyq mańyzdy seriktes. Eki el uzaq jyldar boıy saıası jáne mádenı baılanystaryn damytqanymen, ekonomıkalyq yntymaqtastyq tolyq deńgeıge jetpegen edi. Munyń negizgi sebebi — Armenııanyń teńizge shyǵa almaýy jáne kórshiles eldermen aradaǵy saıası shıelenister, sondyqtan taýar tasymaly men logıstıkalyq qatynastar qıynǵa soqqan. Nátıjesinde buryn jyl saıynǵy saýda aınalymy tek 7–8 mıllıon dollar shamasynda bolǵan.
Sońǵy jyldary jaǵdaı birtindep ózgerip keledi. Jańa kólik dálizderiniń ashylýy, tranzıttik shekteýlerdiń azaıýy jáne Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq aıasyndaǵy yntymaqtastyq saýdany damytýǵa múmkindik berdi. 2025 jyldyń alǵashqy jeti aıynda eki el arasyndaǵy taýar aınalymy 28,7 mıllıon dollarǵa jetti, al jalpy saýda kólemi 36 mıllıon dollar shamasynda boldy. Sarapshylar bul kórsetkishtiń 350 mıllıon dollarǵa deıin ósýi múmkin ekenin atap otyr. Metallýrgııa, munaı-hımııa, hımııa jáne azyq-túlik ónimderi salasynda áleýet aıtarlyqtaı.
QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI Ekonomıkalyq saıasat jónindegi dırektordyń orynbasary Janar Gabdýllına eki eldiń Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqtyń tolyqqandy músheleri retinde seriktestikti damytýda senimdi jáne boljamdy pozıtsııaǵa ıe ekenin atap ótti.
— Qazaqstan Kavkaz elderimen dástúrli pragmatıkalyq yntymaqtastyq ornatady, al óńirdegi kóshbasshylarmen, ásirese Armenııa úshin mańyzdy Túrkııa men Ázerbaıjanmen konstrýktıvti ári senimdi baılanys júrgizý saıasatyna erekshe mán beredi, — dedi ol.
Saıasattanýshy Taır Nyǵmanov bul pikirdi tolyqtyrady: Astana men Erevan arasyndaǵy saıası senimniń negizin Armenııa men Ázerbaıjan arasyndaǵy daǵdarysty sheshýge qatysty ortaq ustanym quraıdy.
— Baký men Erevan arasyndaǵy qarym-qatynastyń jaqsarýy jańa múmkindikter ashady. Eger bul úrdis jalǵasa berse, Qazaqstan men Armenııa arasyndaǵy saýda men ekonomıkalyq baılanystardyń ósýine naqty yqpal etedi. Buryn tranzıtke qatysty kedergilerge baılanysty múmkin bolmaǵan jetkizilimderdi arttyrýǵa jol ashylady, — deıdi saıasattanýshy.
Onyń aıtýynsha, aýyl sharýashylyǵy salasy erekshe mańyzdy. Qazaqstan óz ónimderin — bıdaı, un, óńdelgen taǵamdardy — halyqaralyq naryqqa shyǵarýdy kúsheıtýi qajet. Armenııa bul turǵyda turaqty jáne senimdi eksport baǵytyna aınala alady. Eldiń azyq-túlik qaýipsizdigi men jetkizilimderdi ártaraptandyrý qajettiligin eskere otyryp, agrarlyq saladaǵy yntymaqtastyq eki el arasyndaǵy ekonomıkalyq baılanystardyń ósýine mańyzdy áser etedi.
Kelissózder men resmı sapar
20 qarasha kúni keshki ýaqytta Armenııa Premer-mınıstri Nıkol Pashınıan resmı saparmen Astanaǵa keldi. Ony elorda áýejaıynda Qazaqstan Premer-mınıstri Oljas Bektenov qarsy aldy. Kelesi kúni kelissózder Aqordada bastaldy. Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Pashınıandy saltanatty túrde qarsy alyp, resmı delegatsııa múshelerin tanystyrdy. Qurmet qaraýyly rotasynyń bastyǵy raport berip, eki eldiń ánurandary shyrqaldy. Bul rásim eki el arasyndaǵy saıası senim men yntymaqtastyqtyń sımvoly boldy.
Prezıdent Toqaev sózinde Pashınıannyń sapary eki eldiń strategııalyq seriktestik deńgeıindegi qarym-qatynasyna jańa serpin beretinin aıtty.
— Asa qurmetti Nıkol Vovaevıch, Qazaqstanǵa qosh keldińiz! Sizdiń saparyńyz eki eldiń strategııalyq seriktestik deńgeıindegi qarym-qatynasyna jańa serpin beredi. Qazaq halqy Armenııa jurtyna, tarıhyna, mádenıetine zor qurmetpen qaraıdy. Sapar barysynda birqatar mańyzdy kelisimge qol qoıylady, — dedi Toqaev.
Óz kezeginde Nıkol Pashınıan Qazaqstanǵa resmı shaqyryp, qonaqjaılyq tanytqany úshin rızashylyǵyn bildirdi.
— Bul sapar bizdiń ekijaqty qarym-qatynasymyzǵa tyń serpin beredi. Qos memleket arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń jańa kezeńi Sizdiń byltyr Armenııaǵa jasaǵan resmı saparyńyzdan bastaý aldy. Sol sapar nátıjesinde mańyzdy kelisimderge qol qoıyldy, olardyń keıbiri júzege asyryldy, qalǵan bóligi oryndalý ústinde. Qazaqstanǵa resmı saparmen kelý — men úshin zor mártebe, — dedi ol.
Osylaısha, resmı qarsy alý rásimi men alǵashqy kelissózder eki el arasyndaǵy saıası senim men qurmettiń aıqyn kórinisi boldy. Olar ekijaqty qarym-qatynasty jańa deńgeıge kóterý jáne naqty jobalar arqyly yntymaqtastyqty tereńdetý baǵytynda mańyzdy alǵashqy qadam retinde baǵalandy.
Keńeıtilgen quramdaǵy kelissózder
Keıin Qazaqstan Prezıdenti men Armenııa Premer-mınıstri eki eldiń delegatsııa músheleriniń qatysýymen keńeıtilgen quramda kelissóz júrgizdi. Taraptar aldymen saýda-ekonomıkalyq, kólik-tranzıttik jáne ınvestıtsııalyq salalardy talqylady. Bul sheshimder tek qazirgi saýda qatynastaryn jaqsartýǵa emes, bolashaqta eki el arasyndaǵy ekonomıkalyq seriktestikti júıeli túrde damytýǵa baǵyttalǵan.
Sondaı-aq kelissózder taý-ken ónerkásibi, aýyl sharýashylyǵy, tsıfrlandyrý, jasandy ıntellekt, densaýlyq saqtaý jáne mádenı-gýmanıtarlyq yntymaqtastyqqa qatysty máselelerdi qamtydy. Ár taqyryp ózara baılanysyp, birtutas strategııany qurýǵa qyzmet etti.
Qazaqstan Prezıdenti men Armenııa Premer-mınıstriniń qatysýymen resmı delegatsııa músheleri 15 úkimetaralyq jáne vedomstvoaralyq qujatqa qol qoıdy. Bul qujattar buryn tek deklaratsııalarmen shektelgen yntymaqtastyqty naqty jobalarǵa aınaldyrýdyń aıqyn kórinisi boldy.
Eń mańyzdysy — 2026–2030 jyldarǵa arnalǵan saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyq jónindegi jol kartasy. Bul qujat eki eldiń ekonomıkalyq baılanysyn naqty jobalar arqyly júıelendiredi, saýda men ınvestıtsııany damytýdyń turaqty negizin qalaıdy. Sonymen qatar aqparattyq qaýipsizdik, tsıfrlandyrý, jasandy ıntellekt jáne dıplomatııalyq ınfraqurylym salasyndaǵy kelisimder eki eldiń tehnologııalyq yntymaqtastyǵyn tereńdetýge múmkindik beredi.
Aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń saýdasy, atom energııasyn beıbit maqsatta qoldaný, ǵylym jáne joǵary bilim salasyndaǵy kelisimder ekonomıkalyq seriktestikti ǵylymı-tehnıkalyq deńgeıde bekitedi. Mádenı-gýmanıtarlyq yntymaqtastyqqa arnalǵan memorandýmdar, onyń ishinde kıno, óner jáne kitaphana salasyndaǵy kelisimder, eki halyq arasyndaǵy tarıhı jáne mádenı baılanysty nyǵaıtady.
Osylaısha, qol qoıylǵan qujattar Qazaqstan men Armenııa arasyndaǵy seriktestikti tek sóz júzinde emes, naqty ister arqyly júzege asyrýǵa múmkindik berdi. Saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyq pen ınfraqurylymdyq jobalar óńirlik turaqtylyqty nyǵaıtyp, Ońtústik Kavkazdaǵy senimdi seriktestikti tereńdetedi, Qazaqstannyń aımaqtyq yqpalyn arttyrady.
Qazaqstan Prezıdenti Nıkol Pashınıandy «Altyn Qyran» ordenimen marapattap, onyń strategııalyq seriktestikti nyǵaıtýdaǵy eńbegin atap ótti. Kezdesý barysynda eki memleket saýda aınalymyn 350 mıllıon dollarǵa deıin ulǵaıtýǵa, taýar túrin kóbeıtýge jáne ınvestıtsııalyq jobalardy iske asyrýǵa kelisti. Jańadan qurylǵan Qazaqstan–Armenııa Іskerlik keńesi eki eldiń kásipkerlerin biriktirip, naqty jobalardy júzege asyrýǵa múmkindik beredi.
Kólik-tranzıt jáne saýda yntymaqtastyǵy
Kelissóz barysynda Qazaqstan men Armenııa ónerkásip, energetıka, aýyl sharýashylyǵy, tsıfrlandyrý, qurylys jáne kólik-logıstıka salalaryndaǵy seriktestikti damytýǵa basymdyq berdi. Ásirese kólik-tranzıt baǵyttarynyń áleýetin tıimdi paıdalaný mańyzdy dep tanyldy.
Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev atap ótkendeı, 2025 jylǵy qarashada Ázerbaıjan aýmaǵy arqyly Armenııaǵa Qazaqstan bıdaıynyń alǵashqy 1 myń tonnasy jetkizildi. Bul qadam eki el arasyndaǵy saýda qatynastaryn naqty nyǵaıtýǵa múmkindik berdi. Qazaqstan Armenııaǵa joǵary sapaly astyq pen basqa taýarlardy turaqty jetkizýge daıyn. Sonymen qatar, eki el tikeleı áýe reısterin ashyp, júk tasymaldaýdy retke keltirý boıynsha naqty josparlar ázirleýde.
Prezıdenttiń sózinshe, kólik-tranzıt salasyndaǵy ashyq ári tıimdi yntymaqtastyq eki elge ekonomıkalyq jáne saıası múmkindikterdi arttyrýǵa jol ashady. Osy bastamalar Qazaqstan men Armenııa arasyndaǵy strategııalyq seriktestiktiń jańa kezeńin bildiredi.
Tsıfrlandyrý, jasandy ıntellekt jáne mádenı-gýmanıtarlyq yntymaqtastyq
Qazaqstan Prezıdenti tsıfrlandyrý men jasandy ıntellekt salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń áleýetin atap, eki eldiń tehnıkalyq tájirıbeni almasý jáne birlesken jobalardy iske asyrýǵa keliskenin aıtty. Kelesi jyly «Alem.ai» bazasynda Armenııada «TUMO Astana» halyqaralyq bilim berý ortalyǵy ashylady.
Sonymen qatar, eki memleket mádenı-gýmanıtarlyq yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa ýaǵdalasty: stýdent almasý, medıtsına kúnderi ótkizý, mádenı sharalar uıymdastyrý jáne mańyzdy qoǵamdyq oryndarǵa uly tulǵalardyń esimin berý arqyly halyqtar arasyndaǵy rýhanı jaqyndyq artty.
Qoryta kele, Qazaqstan men Armenııa arasyndaǵy resmı kelissózder ekijaqty qarym-qatynastyń jańa sapaly deńgeıge kóterilgenin kórsetedi. Qol qoıylǵan qujattar men ýaǵdalastyqtar saýda-ekonomıkalyq, kólik-tranzıttik, ınvestıtsııalyq, tsıfrlandyrý, aýyl sharýashylyǵy jáne mádenı-gýmanıtarlyq saladaǵy naqty jobalardy júzege asyrýǵa múmkindik beredi. Bul ózara is-qımyl óńirlik turaqtylyqty kúsheıtip, Qazaqstannyń Ońtústik Kavkazdaǵy strategııalyq yqpalyn arttyrýǵa jaǵdaı jasaıdy.
Aıta keteıik, Qazaqstan men Armenııa bir-birinde medıtsına kúnderin ótkizýge ýaǵdalasty.