Astanada Qarjaýbaı Sartqojaulynyń úsh birdeı kitaby kópshilik oqyrmanǵa jol tartty
ASTANA. KAZINFORM – Elordanyń zııaly qaýymy kórnekti túrkolog, ǵylym doktory, Orhon eskertkishteriniń tolyq atlasynyń avtory Qarjaýbaı Sartqojalulynyń ómirden ótkenine 1 jol tolýyna oraı eske alý sharasyn ótkizip, as berdi.
Túrkologııa ortalyǵyna ǵalymnyń aty beriledi
L.Gýmelev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde ótken eske alý jıynynda ǵalymnyń úsh birdeı kitabynyń tusaýkeseri ótti. Birinshi kitaptyń ataýy – «Qosh bol, apa». Bul eńbek ǵalymnyń otbasy, ana tárbıesi týraly esteligine qurylǵan.
Ekinshi eńbek – «Tastan tamyr izdegen ǵulama» jınaǵy. Munda álem ǵalymdary men qazaqstandyq zertteýshilerdiń, túrkologpen etene aralasqan qalamgerlerdiń Qarjaýbaı Sartqojauly jaıyndaǵy estelikteri men lebizderi, túrik dúnıesine sińirgen eńbegi týraly paıymdary toptastyrylǵan.
Úshinshi kitap – «Podzemnyı mavzoleı drevnetıýrkskoı epohı Shoroon Býmbagar (Maıhan Ýýl) v Tsentralnoı Mongolıı» atty ǵylymı monografııa. Qarjaýbaı Sartqojauly jetekshilik etken halyqaralyq arheologııalyq ekspedıtsııalardyń ǵylymı jıyntyǵy retinde jaryq kórgen irgeli eńbek Mońǵolııa dalasynda ashylǵan túrik dáýiriniń jerasty mavzoleıi týraly tyń derekterdi ǵylymı aınalymǵa shyǵarǵan.
Tusaýkeserge jınalǵan ǵalymdar kezek-kezek sóz alyp, sanaly ǵumyryn ǵylym jolyna sarp etken jankeshti ǵalym týraly tyń estelikter aıtyp, ózekti usynystar kóterdi.
L.Gýmelev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń rektory Erlan Sydyqov ǵylym ordasyndaǵy Túrkologııa jáne altaıtaný ǵylymı-zertteý ortalyǵyna Qarjaýbaı Sartqojaulynyń aty beriletinin aıtty.
«Kúltegin alańyn armandap ketti»
Eltańba avtory, ǵylym doktory Jandarbek Málibekov Kúlteginniń kók túrki rýhyn qazaq jerine, qazaq ortasyna ákelgen birden-bir Qarjaýbaı Sartqoja dep biletinin ashyp aıtty.
– Ol Kúltegindi (Mońǵolııa jerinde Kúltegin-Tonykók eskertkishiniń kóshirmesi – red.) qazaq jerine ákelý arqyly qazaq tarıhynyń kókjıegin keńeıtti, mártebesin kóterdi. Bizdiń tarıhymyzdyń Kereı men Jánibek dáýirinen áldeqaıda tereńde jatqanyn Qarjekeń dáleldep ketti. Keıin Kúlteginniń aınalasynda mýzeı ashyldy. Jalǵyz osy eńbeginiń ǵana tárbıelik mánin sózben aıtyp jetkizý qıyn. Keıin ol Astana qalasynan Kúltegin alańyn ashý úshin ákimdikten jer aldy. Ekeýimiz alańnyń syzbasyn jasaǵanbyz. Sol armany oryndalyp, Kúltegin alańy paıda bolsa, Qarjekeńniń eńbeginiń aqtalǵany bolar edi, - dedi professor.
Fılologııa ǵylymynyń doktory, akademık Serik Negımov búkil ómirin qazaq tarıhynyń murasyn túgendeıtin tarıhı eskertkishterdi zertteýge arnaǵan ǵalymnyń alyp músinin Astana men Býrabaıdyń arasyndaǵy joldyń boıyna ornatý kerek degen usynys aıtty.
Alashtanýshy akademık, «Qazaq gazetteri» qaýymdastyǵynyń bas dırektory Dıqan Qamzabekuly Qarjaýbaı Sartqojaulynyń ǵylymǵa qosqan úlesi úshin eń úlken marapatty halyqtan aldy degen oı aıtty.
– Qarjekeń keıde renjip maǵan muńyn shaǵatyn. Qashan meniń eńbegimniń qadirine jetesińder degen sııaqty renishin aıtatyn. Jalpy ol kisimen kóp qaljyńdasatynmyn. Tipti ómirden ótkennen keıin de keıde ishteı syrlasyp, ázildesetinim bar. Qarjeke, talaı ataq alǵandardan siz ozyp kettińiz. Solardyń kóbi ataqty erteń kóz jumǵan soń Ulttyq panteonǵa jatamyz dep alýshy edi. Siz ondaı ataqtarsyz-aq, panteonǵa tótesinen bardyńyz» dep ishteı ázildeımin, - degen estelik aıtty.
Májilis depýtaty, zańger ǵalym Únzıla Shapaq Qarjaýbaı Sartqojaulynyń artynda óte baı ári sırek kezdesetin kitaphana qalǵanyn, sony ǵylymı ortaǵa ortaq mura etý úshin óziniń aty beriletin Túrkologııa jáne altaıtaný ortalyǵynyń bir shetinen jeke kitaphanasyn ashyp, búkil qordy tsıfrlandyrý kerektigin aıtty.
Tusaýkeser rásiminen keıin de zııaly qaýym ókilderi ǵalymnyń ónegege toly ómiri týraly estelikter aıtyp, lebizder arnady. Eske alý sharasynan keıin ǵalymnyń jyldyq asy berildi.
Ómirbaıany
Marqum Qarjaýbaı Sartqojauly 1947 jyly Mońǵolııanyń Baıan-Ólgeı ólkesinde dúnıege kelgen.
1973 jyly Mońǵolııa memlekettik ýnıversıtetin bitirdi.
1985–1988 jyldary Lenıngradtaǵy Shyǵystaný ınstıtýtynyń aspırantýrasynda oqydy.
1975–1989 jj. Mońǵolııa ǴA Tarıh ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, 1989–1995 jj. Túrki-Qazaq ǵylymı ortalyǵynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, dırektory, 1995–
1998 jj. Mońǵolııa ǴA Túrki-Qazaq ǵylymı ortalyǵynyń dırektory, 2001 jyldan Eýrazııa Ulttyq ýnıversıtetiniń Epıgrafıka jáne etnografııa laboratorııasynyń meńgerýshisi, keıin Túrkologııa jáne altaıtaný ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń dırektory qyzmetin atqardy.
Aıta keteıik, Qarjaýbaı Sartqojauly arheologııalyq derekter arqyly qazaqtyń kúı óneri 2 myń jyl buryn janr retinde qalyptasyp qoıǵanyn dáleldep ketken.