Astanada Baıtaılaq batyrdy eske alýǵa arnalǵan halyqaralyq ǵylymı konferentsııa ótedi
Bul týraly atalǵan joǵary oqý ornynyń baspasóz qyzmeti habarlady.
Sondaı-aq, sol kúni keshki saǵat 19-00-de Jastar saraıynda Baıtaılaq batyrdyń rýhyna arnalǵan kontsert ótedi. Kontsertte shetelden kelgen qazaq ónerpazdar óner kórsetedi.
Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵyn merekeleý aıasynda qazaqtyń dańqty qolbasshylarynyń biri, 12 rýly Kereıdiń sherýshi rýynyń urany bolǵan Baıtaılaq batyrdy eske alýǵa arnalǵan kólemdi sharalar 27 qyrkúıekte bastalǵan bolatyn. Sol kúni Shyǵys Qazaqstan oblysy Jarma aýdany Qalba taýy baýraıynda batyrdyń kesenesi ornatylyp, as berilip, quran oqytyldy.
Sondaı-aq, osyndaı sharalar Almaty qalasynda da jalǵasyn tabatyn bolady.
Qytaıda turatyn belgili ǵalym, qoǵam qaıratkeri Qadys Janábilulynyń bastamasymen ótkizilip otyrǵan eske alý sharalary Qytaıdan jáne Mońǵolııadan kelgen belsendi qazaq azamattarynyń kúshimen atqarylyp jatyr.
«Batyr babamyz Baıtaılaq qazaq halqynyń Jońǵar shapqynshylyǵyna qarsy ult azattyq kúreste erekshe erlik kórsetip, aty ańyzǵa aınalǵan esimi tutas bir rýly eldiń urany bolǵan aıtýly tulǵa. Sherýshi rýy negizinen Qytaı men Mońǵolııa jerin mekendep qalǵandyqtan Baıtaılaq batyr týraly tarıhı málimetter Qazaqstanda kóp taralmaǵan. Ádette onyń erligi Qabanbaı, Bógenbaı, Jánibek, Naýryzbaı sekildi batyrlarmen birge atalady. Babamyzdyń erligin QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi ǵylym komıtetine qarasty Sh.Ýálıhanov atyndaǵy tarıh jáne etnologııa ınstıtýty resmı tanyp otyr. Er Jánibek ómirden óter shaǵynda ózin aǵasynyń qasyna jerleýdi amanat etken eken. Baıtaılaq pen er Jánibek aǵaly-baýyrly ǵana emes, tulpar minip, tý ustaǵan úzeńgiles batyr, eli, jeri úshin qan maıdanda erligimen tanylǵan dara tulǵalar bolǵan. Búginde Qalba taýynyń baýraıynda Baıtaılaq qorymy dep atalatyn jer ataýy da saqtalǵan. Sol úshin de Qazaq handyǵynyń 550 jyldyǵy qarsańynda batyr babamyzdy ulyqtaý maqsatynda naqty sharalar ótkizý josparlap otyrmyz. Jekelegen belsendi azamattardyń uıymdastyrýymen ótetin eske alý sharalarynyń naqty baǵdarlamasy negizinen daıyn. Batyrdyń zıratyna keseneni Dildáhan Dálel esimdi azamat óz qarajatymen ornatqaly otyr», - deıdi uıymdastyrýshylar alqasynyń múshesi Amantaı Álhanuly.
Baıtaılaq Báıimbetuly (1703-1781)
Baıtaılaq batyr - qazaq halqynyń jońǵar, shúrshit, qyrǵyz, orys shapqynshylaryna qarsy ult azattyq soǵysynda erlik kórsetip, aty ańyzǵa aınalǵan, esimi 12 rýly kereıdiń tutas bir Sherýshi (negizinen Qytaı men Mońǵolııada turady. Urany - «Baıtaılaq») eliniń uranyna aınalǵan aıtýly tulǵa. Onyń esimi óz zamanynda Qabanbaı, Bógenbaı, er Jánibek, Naýryzbaı sııaqty batyrlarmen qatar atalyp, ataqty Han Abylaıdyń ózi asa joǵary baǵalaǵan batyrdyń biri bolǵan.
On eki rýly Abaq Kereıdiń Sherýshi rýynyń qolbasshy batyry, el bıligin ustaǵan kósemi bola bilgen batyr 1723 jyldan 1756 jyldary aralyǵynda tórt márte aınalyp soǵyp qazaqtyń úshten birin bostyryp jibergen «Aqtaban shubyryndy», «Alqakól sulama» degen ataýmen tarıhta qalǵan qalmaq qyrǵynyna qarsy bolǵan shaıqastyń barlyǵyna qatysady. Osy jolda júrip bútindeı bir rýly eldiń rýhanı jebeýshisi, Abylaıdyń maıdan dalasyndaǵy senimdi sarbazy, artynan qol erte bilgen qolbasshysy deńgeıine deıin kóteriledi.
Keıbir derekterde Baıtaılaqtyń sondaı-aq, han ordasyndaǵy eldiń saıası baǵyt baǵdaryn, soǵystyń strategııasy men taktıkasyn talqylaý, júz, rý aralyq máselelerge de aralasyp, qytaı-orys eli arasyndaǵy dıplomatııalyq isterge de qatynasyp mámilegerlik qyzmet atqarǵany týraly aıtylady. Batyr babamyzdyń ómirin alǵashqylardyń biri bolyp zertteýdi qolǵa alýshylardyń biri belgili aqyn, tarıhshy Asqar Tatanaıuly Baıtaılaq batyrdyń elaralyq qarym-qatynasqa da aralasyp, Jońǵar men Qazaq handyǵy arasyndaǵy dıplomatııalyq kelisim, kezdesýlerge de muryndyq bolǵanyn aıtady. Baıtaılaq batyrdyń ómir joly, erlik isteri týraly egjeı-tegjeıli baıandalǵan «Tarıhı derek, keleli keńes» atty kitabynda Beıjiń qalasyndaǵy № 1 muraǵatynan tabylǵan qundy derekterge súıene otyryp, «Abylaıdyń orda mańynda Kereıden Jánibek bastaǵan, Baıtaılaq, Shaqabaı, Jantaı syndy 30 adam boldy» degen qorytyndy jasaıdy. Sondaı-aq bul eńbekte Baıtaılaqtyń Qytaıdan boı tasalap júrgen jońǵar bıleýshisi Ámirsanaǵa qorǵan bolyp, Abylaıdyń Ámirsanany jaýǵa bermeı, sol ustanymy arqyly Qazaqııanyń memleket ekenin Qytaıǵa tanyta bilgen úlken saıasatyna qoldaý bildirgeni týraly qundy derekter keltiredi.
