Astanada 15 eldiń konstıtýtsııalyq soty qatysqan halyqaralyq forým uıymdastyryldy
ASTANA. KAZINFORM — Elordada 15 eldiń konstıtýtsııalyq sot sýdıalarynyń qatysýymen beıbitshilik pen quqyqqa negizdelgen bolashaq taqyrybynda dıalog ótti.
Konstıtýtsııalyq Sottyń baspasóz qyzmeti málim etkendeı, «Beıbitshilik pen quqyqqa negizdelgen bolashaq» atty konstıtýtsııalyq sot tóreliginiń halyqaralyq forýmyna Eýropanyń, Azııa men Afrıkanyń 15 elinen kelgen konstıtýtsııalyq baqylaý organdarynyń tóraǵalary men sýdıalary, adam quqyqtary jónindegi ýákilder, jetekshi zańger-ǵalymdar men quqyq qorǵaýshylar, halyqaralyq uıymdardyń ókilderi, sondaı-aq Qazaqstannyń ortalyq memlekettik organdarynyń basshylary, advokatýra men ǵylymı qoǵamdastyq ókilderi jınaldy.
Konstıtýtsııalyq Sottyń elimizdiń Konstıtýtsııasynyń 30 jyldyǵyna oraı uıymdastyrǵan forýmyna 150-den astam qatysýshy keldi.
Konstıtýtsııalyq Sot tóraǵasy Elvıra Azımova plenarlyq otyrysty ashý barysynda forýmnyń ózektiligi quqyqtyń rólin tek jeke memleket sheńberinde ǵana emes, álemdik qaýymdastyq aýqymynda da túsiný qajettiginen týyndaıtynyn atap ótti. Qazirgi jahandyq syn-qaterler dáýirinde beıbitshilikti saqtaý men daýlardy sheshýdiń eń senimdi tetigi — quqyq.
— Konstıtýtsııa — jaı ǵana zań emes, ol teńdik pen ádildiktiń, adam quqyqtarynyń kepili. Ol qoǵamnyń bılikke senimin arttyryp, dıalogty kúsheıtedi. Konstıtýtsııalyq ekonomıka menshik quqyǵyn qorǵaıdy, ınvestıtsııa men ınnovatsııaǵa jol ashady. Bul — uzaq merzimdi ósýdiń berik irgetasy. Sondyqtan «Beıbitshilik pen quqyqqa negizdelgen bolashaq» — kúshke emes, zańǵa súıenetin, ádildik pen turaqtylyqty basty qundylyq etetin qoǵamǵa aparar jol, — dep atap ótti Azımova.
Halyqaralyq forýmnyń plenarlyq sessııasynda Quqyq arqyly demokratııa úshin Eýropalyq Komıssııanyń (Venetsıandyq komıssııa) prezıdenti Kler Bazı-Malorı hanym sóz sóıledi. Óz sózinde ol Qazaqstandy Konstıtýtsııanyń 30 jyldyǵymen quttyqtap, zań ústemdiginiń, adam quqyqtaryn qorǵaýdyń jáne konstıtýtsııalyq sottardyń memlekettiń beıbitshiligi men turaqtylyǵyn saqtaýdaǵy róliniń mańyzdylyǵyn atap ótti. Bazı Malorı hanym Venetsıandyq komıssııanyń Qazaqstanmen tabysty yntymaqtastyǵyn atap ótip, ony odan ári nyǵaıtýǵa daıyn ekenin bildirdi.
Birikken Arab Ámirlikteri Federaldy Joǵarǵy Sotynyń tóraǵasy Mohammed Hamad Mohammed ál-Badı ál-Zahrı óz eliniń konstıtýtsııalyq ádilet tájirıbesimen bólisti. Onyń ishinde azamattardyń konstıtýtsııalyq rásimderge qoljetimdiligin qamtamasyz etý jáne sot protsesin ońtaılandyrý úshin tsıfrlyq tehnologııalardy qoldanýǵa toqtaldy. Ol konstıtýtsııalyq ádilettiń qoǵamnyń bılik ınstıtýttaryna degen senimin nyǵaıtatynyn, memlekettiń turaqtylyǵy men damýyna yqpal etetinin jáne beıbitshilik pen ádiletti bolashaqty qurýdyń negizgi faktory bolyp tabylatynyn atap ótti.
Zımbabve Joǵarǵy Sotynyń tóraǵasy Lıýk Malaba konstıtýtsııalyq sottardyń zań arqyly beıbitshilik pen damýdy qamtamasyz etýdegi róliniń mańyzdylyǵyn atap ótti. Onyń pikirinshe, konstıtýtsııalyq baqylaý konstıtýtsıonalızm, zańnyń ústemdigi jáne bıliktiń bólinýi qaǵıdattaryn qoldaıtyn negizdelgen quqyqtanýdy qalyptastyrýǵa múmkindik beredi jáne memlekettiń turaqtylyǵy men zańdylyǵyn nyǵaıtýdyń mańyzdy quraly sanalady.
Mońǵolııa Konstıtýtsııalyq Sotynyń tóraǵasy Baıasgalan Gýngaa konstıtýtsııalyq sottardyń zańnyń ústemdigin, adam quqyqtary men demokratııalyq qundylyqtardy qorǵaýdaǵy róline nazar aýdardy. Ol zań beıbitshiliktiń, turaqty damýdyń jáne adamdardyń ádiletti ómir súrýiniń negizi bolyp tabylatynyn, al halyqaralyq forým tájirıbe almasýdyń jáne quqyqtardy, bostandyqtar men ádilettilikti qamtamasyz etý úshin sheshimderdi birlesip izdeýdiń mańyzdy platformasy retinde qyzmet etetinin atap ótti.
Forým úsh taqyryptyq sessııa jáne kásibı seriktestikterdi nyǵaıtý men ozyq tájirıbelermen almasýǵa arnalǵan arnaıy blokta netvorkıng formatynda jalǵasty.
Forým aıasynda ártúrli elderdiń jetekshi konstıtýtsıanalıst-zańgerleri men sýdıalary óz baıandamalaryn usyndy.
Qyrǵyzstan Konstıtýtsııalyq Sotynyń sýdıasy Chınara Aıdarbekova adam quqyqtaryn qorǵaý men turaqty damýdyń negizi retinde zań ústemdiginiń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Ońtústik Koreıa Respýblıkasynyń Konstıtýtsııalyq Sotynyń sýdıasy Kım Bok Hen bılikti asyra paıdalanbaýdyń kepili retinde konstıtýtsııalyq sot óndirisin erekshe atap kórsetti.
Tájikstan Konstıtýtsııalyq Sotynyń sýdıasy Kývvatzoda Foteh Djýma Konstıtýtsııanyń ulttyq quqyqtar men múddelerdi qorǵaýdaǵy rólin baıandady, al Germanııanyń Reınland-Pfalts jerindegi Konstıtýtsııalyq sot pen Joǵarǵy ákimshilik sottyń prezıdenti Lars Broker konstıtýtsııalyq normalarǵa túsindirme berý arqyly Ata zańnyń turaqtylyǵy men evolıýtsııasyna taldaý usyndy.
Negizgi baǵdarlamaǵa Qazaqstan Respýblıkasy Joǵary Sot Keńesi janyndaǵy Sot tóreligi akademııasynda, Іshki ister mınıstrliginiń Basqarý akademııasynda ótken sheteldik sarapshylardyń qonaq dáristeri mańyzdy qosymsha boldy. Bul sharalar akademııalyq jáne kásibı yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa, sondaı-aq halyqaralyq tájirıbeni qazaqstandyq mamandarǵa berýge yqpal etti.
Forým ulttyq quqyqtyq júıelerdiń damýyna yqpal ete otyryp, Konstıtýtsııalyq Sot tóreligi salasyndaǵy halyqaralyq yntymaqtastyq pen tájirıbe almasýdyń mańyzdylyǵyn rastady.
Aıta keteıik, álemde konstıtýtsııalyq sottar nemese olarǵa balamaly organdary jumys isteıtin 120-dan astam el bar. Olar óz elderiniń negizgi zańynyń talaptaryna barlyq qabyldanatyn normatıvtik quqyqtyq aktilerdiń, saılaý men referendýmdardy ótkizý rásimderiniń, saılanatyn laýazymdarǵa taǵaıyndaýdyń sáıkestigin, sondaı-aq azamattardyń quqyqtary men bostandyqtarynyń saqtalýyn qadaǵalaıdy.
Budan buryn Prezıdent Konstıtýtsııalyq sot tóraǵasy Elvıra Azımovany qabyldaǵanyn jazǵan edik.