Asqar Shákirov: «Halyq únine qulaq asatyn memleket» – bul ádiletti baǵyt
***
Prezıdenttiń Qazaqstan halqyna Joldaýynyń «Jańa jaǵdaıdaǵy Qazaqstan: is-qımyl kezeńi» dep atalýy onyń elimizdiń aldyndaǵy syn-qaterler men qaýipterdi eńserý jónindegi asa shuǵyl ári jan-jaqty sharalarǵa baǵyttalǵan mazmunyn pash etip otyr.
Memlekettiń tek ishki máselelerine jáne olardy sheshý jónindegi der kezinde usynystar ázirleýge arnalǵan bul qujattyń naqtylyǵy erekshe nazar aýdartady.
Memleket basshysy alǵa qoıǵan mindetterdiń ereksheligine qaramastan, ol álem damýynyń jańa jaǵdaılarynda aýqymdy is-qımyl baǵdarlamasy jarııalanǵan aldyńǵy Joldaýdy iske asyrýdyń zańdy jalǵasy dep aıtýǵa bolady.
Eger Prezıdenttiń ekonomıkalyq ózgerister salasyndaǵy tapsyrmalaryn qarastyratyn bolsaq, onda álemde qalyptasqan qolaısyz jaǵdaıǵa negizdelgen shuǵyl sharalardyń qajettiligi aıqyn.
Sonymen qatar Joldaýda saıası ózgerister, eń aldymen adam quqyqtaryn qorǵaý salasyndaǵy mindetti sharttar bolyp tabylatyn «ádiletti memleket» qurýdy kózdeıtin baǵyt-baǵdarymyzdyń buljymaıtyny rastaldy.
Prezıdenttiń eki Joldaýynyń arasynda osy baǵytta aıtarlyqtaı jumystar atqaryldy: saıası partııalar týraly; saılaý týraly; beıbit jınalystar týraly; Parlamenttiń qyzmeti týraly, onyń ishinde parlamenttik oppozıtsııanyń bolýyn kózdeıtin zańdar qabyldandy, jeke adamnyń quqyqtaryn qorǵaý salasyndaǵy zańnama jetildirilýde.
Prezıdent aıtqandaı, bul reformalardyń bastamasy ǵana.
Azamattardy memlekettik basqarý protsesine neǵurlym belsendi tartý arqyly jergilikti ózin-ózi basqarýdy damytýdy jedeldetý osyǵan baılanysty negizgi baǵyttardyń biri bolyp tabylady.
Bul turǵyda máslıhattar erekshe mańyzdy ról atqarýy tıis, saılaýshylardyń tynys-tirshiliginiń kez kelgen máseleleri boıynsha muń-muqtajyn bildirý olardyń óz mindetine kiredi. Sonymen qatar, zańda olarǵa jergilikti resýrstardyń jumsalýyn baqylaýǵa deıin birshama quqyqtar berilgen, is júzinde máslıhattar óz ókilettikterin jetkilikti dárejede iske asyra almaı otyr. Memleket basshysy muny «saıası anahronızm» dep atady. Halyq pen jergilikti bılik organdary arasyndaǵy únqatysýdyń jetkiliksizdigi saldarynan azamattar ortalyq bılikke jergilikti problemalarmen júginýge májbúr. Koronavırýstyq pandemııamen kúres sabaqtary muny kóz aldymyzǵa ákelip kórsetip otyr.
Máslıhattar jumysynyń ashyqtyǵy jáne mindetti onlaın-translıatsııalardy engizýdiń arqasynda azamattyq qoǵamǵa jergilikti deńgeıde sheshimder qabyldaýǵa naqty qatysýǵa múmkindik beredi.
Máslıhattardyń rólin nyǵaıtýǵa Parlament Senaty óz úlesin qosyp keledi, munda Jergilikti ókildi organdarmen ózara is-qımyl jónindegi keńes qurylyp, jumys isteıdi. Keńes aıasynda Qazaqstandyq zańgerler odaǵynyń qoldaýymen máslıhattar depýtattarynyń halyq múddelerin bildirý, jergilikti atqarýshy organdarmen ózara is-qımyl jónindegi jumysynyń tıimdiligin arttyrýǵa baılanysty jumystar júrgizilýde.
Joldaýda Memleket basshysy basymdyq retinde aıqyndaǵan adam quqyqtaryn qorǵaý jóninde jańa sharalar qabyldaý týraly tıisti tapsyrmalar bergeni asa mańyzdy dep ataldy.
Bala quqyqtary týraly Konventsııanyń úshinshi Fakýltatıvtik hattamasyna qosylý da jetkilikti túrde zańdy bolyp otyr, bul qazaqstandyq balalarǵa osy Konventsııada bekitilgen quqyqtarynyń buzylýy týraly BUU-nyń Bala quqyqtary jónindegi komıtetine shaǵym jasaýyna múmkindik beredi. Qazirgi ýaqytta kóptegen áskerı qaqtyǵystarǵa, májbúrli jappaı kóshi-qonǵa, álemge jaıylǵan koronavırýstyq pandemııasyna baılanysty balalar qaýipti aımaqtaǵy eń álsiz áleýmettik top bolyp tabylady.
Bul qadam elimizdiń negizgi jalpyǵa tanylǵan halyqaralyq-quqyqtyq normalar men standarttardan aınymaıtyndyǵyna kezekti márte dálel bolady. Qazaqstan búgingi tańda BUU-nyń tórt komıtetiniń: Adam quqyqtary jónindegi komıtettiń, Azaptaýdyń aldyn alý jónindegi komıtettiń, Násildik kemsitýshilikti joıý jónindegi komıtettiń jáne Áıelderge qatysty kemsitýshilikti joıý jónindegi komıtettiń jeke shaǵymdardy qaraý quzyretin moıyndady.
Quqyq qorǵaý organdaryn reformalaý aıasynda Prezıdent birqatar jańa tapsyrmalar berdi, olardyń ishinde quqyq qorǵaý organdarynda mindetti beınebaqylaýdy engizýdi atap ótýge bolady.
QR Bas prokýratýrasynyń derekterine sáıkes, 2019 jyly «azaptaý» 146-baby boıynsha 86 qylmystyq quqyq buzýshylyq tirkelgen. 2020 jyldyń bes aıynda osy bap boıynsha 131 osyndaı jaǵdaı tirkeldi.
Bul usynylǵan jańalyqtar erekshe ózgeshe shara emes. Ol Azaptaýlarǵa qarsy konventsııaǵa Fakýltatıvtik Hattamada kózdelgen, oǵan Qazaqstan 2008 jyly qosylyp, azaptaýlardyń aldyn alý jónindegi ulttyq aldyn alý tetigin qurdy. Osyǵan baılanysty, Joldaýdaǵy «áleýetti qurylymdar jumystyń ozyq ádisterine neǵurlym kóp súıenetin bolsa, olardyń halyqaralyq tájirıbege saı kelý múmkindigi soǵurlym joǵary bolady» degen sóz erekshe mánge ıe bolady.
Ásirese, qazirgi ýaqytta «áleýmettik-ekonomıkalyq damýdyń birde-bir aspektisi zań ústemdiginsiz jáne azamattarymyzdyń qaýipsizdigine kepildik berýsiz sátti júzege asyryla almaıdy» degen tujyrym da ózekti jáne ýaqtyly bolyp otyr.
Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń Qazaqstan halqyna Joldaýy álemdik damýdyń teńdesi joq jaǵdaılarynda eldiń odan ári damýy úshin senimdi, berik negiz bolyp tabylady.
