Ashat Maemırov «Gaýhartas» fenomeni týraly: Ótken ǵasyrdyń máseleleri áli de ózekti
Jaqynda Astanada óner salasyndaǵy «UMAI-2023» ulttyq syılyǵynyń jeńimpazdary marapattaldy jáne elordalyq mýzykalyq jas kórermender teatrynyń «Gaýhartas» qoıylymy «Jyldyń úzdik mýzykalyq dramalyq spektakli» atandy. Premerasy 16 aqpan kúni ótken kezeńnen bastap bul qoıylym 155 ret sahnalanyp, jappaı anshlagpen ótip keledi. Spektakl tabysynyń syry nede? Kazinform tilshisi rejısser Ashat Maemırovpen suhbattasyp, osy suraqqa jaýap izdep kórdi.
«Gaýhartasty» sahnalaýǵa Qańtar oqıǵasy sebep boldy
− Ashat Maksımuly, «Gaýhartastyń» jyldyń úzdik spektakli atanýymen quttyqtaımyz! Oǵan esh kúmánimiz de bolmady. Bul povesti Dýlat Isabekovtyń qalaı jazǵany gazetterde aıtylyp júr. Al siz bul shyǵarmamen qashan tanystyńyz jáne sıýjet sizdi nesimen qyzyqtyrdy? Teatr qoıylymyn jasaýǵa ne túrtki boldy?
− Gaýhartas – bizdiń bala kezimizde oqyǵan týyndylardyń biri. Ádebıetke, ónerge qushtar adam mindetti túrde ulttyq kórkem ádebıetti oqýdan bastaıdy ǵoı. Ásirese, Muhtar Áýezov, Ǵabıt Músirepov, Shyńǵys Aıtmatov, Oralhan Bókeı shyǵarmalary jan dúnıeme zor sýretkerlik sezim syılady, qanat bitirdi. Dýlat Isabekov jazǵan «Gaýhartastyń» da árbir detali oqýshy kezden bastap sanaǵa jazylǵan, onyń ústine «Gaýhartas» fılmin kórdik, ondaǵy akterlerdiń ónerine tamsandyq. Ýaqyt óte qundylyqtar aýysyp, jahandaný kezeńinde qazaq qoǵamy burynnan ustanyp kele jatqan ulttyq qundylyqtardan jırene bastady. Eskilikten sharshadyq, munyń bári atavızm deıtinder tabyldy. Al men dástúrli qazaqı qundylyqtardy ustanamyn, men úshin otbasyndaǵy ákeniń orny, ananyń orny mańyzdy. Osy eldiń azamaty bolǵasyn, ónerde shákirt tárbıelep júrgen soń otbasylyq uǵymdarǵa beı-jaı qaramaımyn.
Bul shyǵarmany sahnalaýyma áser etken eń basty faktor – Qańtar oqıǵasy boldy. Ol kezde kóptegen áleýmettik shyndyqtar aıtyldy, sondaǵy eki vıdeo maǵan qatty áser etti. Bireýinde áke men bala tehnıkalyq dúkendi tonap kele jatady, ekinshisi – ene men kelinniń birigip azyq-túlik dúkeninen makaron urlaǵanyn súıinshilep habarlaǵany. «Un bar eken, undy da alyp keteıik» dep máz bolysady. Osyndaı toǵysharlyq sındromyn kórgende ulttyq otbasylyq ınstıtýttyń tiregi álsiregenin túsindim. Árıne, ekonomıkalyq jaǵdaıdar qıyn bolýy múmkin. «As tappaı otyrsań kórer edik» dep, maǵan ýáj aıtqandar boldy. Joq, qazaq – taǵdyry san márte qyl kópirden ótken halyq, talaı ashtyq pen zobalańdy ótkizdi. Sonaý otyzynshy jyldardyń aıaǵynda ALJIR-de otyrǵan áıelder de mahabbatqa adaldyq úshin, tazalyq, ádildik degen prıntsıptermen ómir súrdi. Sondyqtan men ákeniń qoǵamdaǵy róli týraly, ananyń mahabbaty týraly, aǵa, ini, kelin, ata, áje, bala, nemere – 3-4 býyn qatar otyryp kóretindeı, «Teatr – aına» dep eseptesek, aınadan ózin kóretindeı otbasy týraly móldir dúnıe usynýdy maqsat qoıdym.
Osy qoıylymdy sahnalaýda úlken ıdeıany alǵa shyǵardyq. Qazaq shańyraǵynyń temirqazyǵy – baqyt, mahabbat, syılastyq, meıirim dep atalatyn uǵymdar. Osy aıaýly uǵymdardy árbir otbasy kóziniń qarashyǵyndaı saqtaýy kerek. Qazaqtyń azamattary óz jaryn, qaryndastaryn, ápkelerin, analaryn qadirleýi kerek. Jalpy qazaq qoǵamy áıelderin aıalaı bilýi kerek. Áıelin aıalaǵan qoǵam – órkenıetti memleketke aınalady. Osyndaı kókeıkesti maqsattarmen shyqtyq jáne Dýlat aǵanyń 25-ke tolmaı jazǵan shyǵarmasy sahnada óner kórsetetin 25-tegi qyz-jigitterdiń jan saraıymen úılesim tapty. Al rýhanı úılesim tapqanda shyǵarmashylyq tandem bastalady. Nátıjesinde osy bir týyndy halyqtyń ystyq yqylasyna bólenip, súıikti qoıylymyna aınaldy.
Tastandar áli júr
− «Gaýhartas» aqpan aıynan beri kórsetilip kele jatyr. Al qarashanyń basynda tutas elimizdi dúr silkindirgen qaıǵyly jaǵdaı boldy. Eks-mınıstr qolynan qaza tapqan áıeldiń de aty – Saltanat. Bul oqıǵadan keıin spektakldiń arqalaıtyn júgi eselep kóbeıgen shyǵar? Kórermenge «Gaýhartasty» kórsetý nege mańyzdy?
− Jasyratyny joq, bul qaıǵyly oqıǵadan keıin «Gaýhartastyń» ózgeshe sıpat alǵany ras. Shyǵarma anaǵurlym ózekti dúnıege aınaldy. Qazirdiń ózinde aldaǵy qańtar aıyna bılet joq, kúnine úsh seanstan qoıýǵa májbúrmiz. Menińshe «Gaýhartas» - qoǵamnyń tutas aǵzasyn emdep, rýhanı ımmýnıtetin retke keltirip jatqan kórkem dúnıelerdiń biri. «Bul netken sáıkestik?!» dep ózimiz de oılandyq. «Gaýhartastaǵy» keıipker de – Saltanat, ol da meıirimdi, ol da ómirge qushtar, onyń qursaǵynda dúnıe esigin asha almaǵan sábı ketti. Bul shyǵarmanyń jazylǵanyna 55 jyl boldy. «Sonda bizdiń qoǵam ózgermegen be, Tastandar áli tiri júr me?» degen oılaryn aıtqan kórermender boldy. Meniń azamattyq pozıtsııam, rejısserlik kózqarasym – áıeldi aıalaý kerek. Aqpan aıynan beri kórermenniń aldyna shyǵyp, osy oıymdy 3-4 mınýtqa syıǵyzyp, aıtyp ketemin. Zalda otyrǵan jigitterge úndeý tastaımyn. Qyz-kelinshekterge de azamattaryńyzdy bıikke kótere bilińizder deımin.
Qazir «Gaýhartas» ózgeshe kórkemdik aktsentterin ashyp, áleýmettik shyndyqty jetkizýde ózgeshe mánge ıe bolyp jatyr. Ómirdegi Saltanat – sahnadaǵy akterlerimizdiń zamandasy. Osy jaǵdaıdan keıin akterlerimizdiń oınaýy da ózgerip ketti. Spektakl fınalyna kelgende kózderine jas tolyp turady. Bul oqıǵa barlyǵyn eseıtti. Eger osy oqıǵadan sabaq alar bolsaq, qoǵam alǵa jyljıdy dep oılaımyn. Sondyqtan kórermenniń osy qoıylym arqyly boıyna ónege, taǵylym sińirgenin qalaımyn.
− Budan da bólek, «Gaýhartasta» araqqumarlyq, basshylyqqa jaǵympazdyq, tobyrǵa erý sekildi Sovet kezindegi qasań qylyqtardy da kórsetýge tyrysqan sekildisiz?
− Óte durys baıqaǵansyz, shyǵarmada shyndyqtyń atmosferasy erekshe saltanat quryp tur. Bul – Dýlat aǵanyń alǵashqy shyǵarmalarynyń biri. Endi-endi qolyna qalam alǵan jas jazýshy qoǵamda neni kórdi, neni sezdi, sony sanasynan ótkizip, bárin móldiretip turyp jazǵan. Sonyń biri – ata kásip sanalatyn shopandyqqa «eskilik» dep qaraý, jastardy kommýnıstik ıdeologııada tárbıeleý, komsomoldyq brıgadaǵa múshe bolýǵa baǵyttaý. Tastan da, Qaıyrken de – ulttyq rýhtyń sońǵy jalaýyn qolǵa alǵan jigitter. Tastannyń minezi qatqyl bolar, biraq kókpardyń tizginin ustaıdy, ýádesine berik jigit.
Ásirese, toı sahnasynda sol zamandaǵy partııa qyzmetkerleriniń qylyqtaryn, sózi men isi qabyspaıtyn tustaryn avtor keremet kórsetken. Tipti, olar bizdiń ulttyq qundylyǵymyz – kelin túskende aıtylatyn «Betashar», «Jar-jar» sekildi dástúrge mýzeı sývenıri sııaqty qaraıdy. Sondyqtan bul jerde dástúr men júıeniń «aıtysy» bar. Shańyraq kótergen eki jasqa «Aşy, aşy» dep aıqaılaý, dombyranyń bosaǵada jetimsirep turýy arqyly rýhanı-mádenı qundylyqtar qaqtyǵysyn ashyp kórsetýge tyrystyq. Qarapaıym dalada shopandyqty meńgergen shaǵyn ǵana otbasynyń ómiri týraly Keńes zamanynda jazylǵan shyǵarmanyń qazir de suranystan túspegeniniń ózi, qarapaıym adamdardyń ómiri árqashan da ózekti ekenin kórsetedi. Qoıylymǵa qazaq tilin bilmeıtin jastar da, shetelikter de kelip kórip jatyr. Menińshe olar sahnadan qazaqtyń minezi men rýhyn kóredi. Spektakl bitken soń da kete almaı, saǵattap júrip alady. Qoıylym premerasyn kórgen belgili jazýshy-dramatýrg Roza Muqanova apaıymyz: «Qoıylymda katarsıs bar, ıaǵnı kórermenniń jan dúnıesiniń tazarýy bar» dep baǵa bergen edi.
«Qudasha» bólek komedııa bolyp sahnalanýy múmkin
− Sizdiń án tańdaý talǵamyńyzǵa tántimiz. «Gaýhartastyń» ózinde «Láılim shyraq», «Qudasha», «Qustar qaıtyp barady», «Kelshi aıym», «Kóktem keler gúlin alyp» ánderin asqan úılesimdikpen qostyńyz. Ásirese, jastar arasynda sánge aınalǵan «Qudasha» perfomansy qalaı týdy?
− Esińizde bolsa, osydan 30 jyl buryn Altaıdyń ar jaǵyndaǵy qazaq baýyrlarymyzben birge «Qara jorǵa» bıi de atajurtqa oraldy. Bastapqyda tosyn boldy, jatsyna qabyldadyq. «Qara jorǵany» kásibı ujymdar bıleı bastady. Biraq búkil qazaq bılep ketti dep aıta almaımyn. Qazaqtyń toı-dýmanynda bılenetin, qazaqtyń ádebine, estetıkasyna saı keletin, ıbaly, qylyqty qyzdar bir jaqtan shyqsa, jigitter ekinshi jaqtan shyǵyp, sońynda bári qosylyp bıleıtindeı óner jasaý burynnan oıymda júrgen edi. Bul úshin hormeıster Ǵalymjan Berekeshovke «Qudasha» horynyń rýhanı ózegin joǵaltpaı qaıta jazyp berýdi tapsyrdym. Baletmeıster Ýálıtbek Sııazbekke de ıdeıamdy aıtyp, nátıjesinde tamasha týyndy jaryqqa shyqty.
Spektakl shyqpaı turyp-aq, «Qudashanyń» repetıtsııa sátteri áleýmettik jelige tarap ketti. Osy 8 aıda «Qudasha» qazaqtyń halyqtyq bıine aınaldy. Rejısser retinde, óner adamy retinde, ustaz retinde, taǵdyryn teatr salasyna arnaǵan jan retinde buǵan óte qýandym. 8 naýryz, 22 naýryz merekelerinde Qazaqstannyń mektepteri, ýnıversıtetteri, ınstıtýt, kolledjderinde, búkil mekemelerde, tipti balabaqshadaǵy ul-qyzdar ekige bólinip, týra biz qoıǵan kompozıtsııamen bı bıleı bastady. Tipti Qytaı, Reseıde oqyp jatqan qazaq stýdentterinen kóptegen vıdeokontentterdi aldyq. Shymkentte mektep aýlasynda myń jarym adam bıledi, Jezqazǵanda, Atyraýda, Aqtóbe, Almaty, apyr-aı búkil Qazaqstan osy «Qudashaǵa» bılep ketkenine tań qaldym. Bolashaqta «Qudasha» arqyly qazaq qyzdarynyń qylyǵyn komedııa arqyly kórsetkimiz keledi. Qazirgideı dóreki, ulttyq mentalıtetimizge qarsy, ǵaıbat sózder, boqtyq sózder qosylatyn, anaıy sahnalarǵa toly komedııalar kóbeıgende osy «Qudasha» arqyly komedııanyń qandaı bolatynyn kórsetkim keledi. Aldaǵy ýaqytta «Qudasha» degen mýzykalyq komedııa shyǵyp jatsa, tań qalmańyz.
Dekoratsııanyń azdyǵy akterge aktsent beredi
− «Gaýhartas» qoıylymyn jasaý kezinde qandaı qıyndyqtar boldy? Oıǵa alǵan ıdeıalaryńyzdy jasaı aldyńyz ba? Máselen, myna sahna men 220 oryndyq teatr tarlyq etpedi me?
− Stsenografııalyq turǵyda óte qıyn boldy. Sebebi, bizdiń sahnamyz kishkentaı ǵana, shaǵyn. Al «Gaýhartasta» 60-qa jýyq jas óner kórsetedi. Keıin Astana kúnine arnap mınıstrlik usynysymen Q. Qýanyshbaev teatrynyń sahnasynda kórsettik. Sondaǵy 700 oryndyq bılet jarty saǵatqa jeter-jetpesten satylyp ketti. Halyq suraı bastaǵan soń, osy qoıylymmen Mańǵystaý, Atyraý, Batys Qazaqstan, Jambyl, Jetisý, Túrkistan oblystaryna, Shymkent, Almaty qalalaryna arnaıy gastroldik sapar jasadyq. Árıne, keń sahnada jastar da erekshe qulshynyspen oınaıdy. Sondyqtan eń birinshi qıyndyq týdyrǵany – stsenografııalyq jaǵdaıy. Sahna aınalmaly bolsa, tehnıkalyq tilde «plýnjerler» deıdi. «Astana opera» teatrynyń sahnasy sekildi qozǵalatyn, túsetin múmkindikter bolsa, nebir tehnıkalyq sheshimderdi kórsetýge bolar edi.
Degenmen joqtan bar jasaýǵa, fantazııaǵa kúsh salyp, tar jerde de jaqsy dúnıe jasaýǵa bolatynyn kórsettik. Sondyqtan bolashaqta jaqsy ǵımarat berilse, nur ústine nur bolady. Oǵan da kezek keletin sııaqty. 7 qyrkúıekte teatrymyzdyń tórtinshi maýsymynyń ashylýyna memlekettik keńesshi Erlan Qarın keldi, Mádenıet mınıstri Aıda Balaeva, qala ákimi Jeńis Qasymbek arnaıy keldi. Jas akterlerge qoldaý kórsetetinderin aıtty. «Tek qana shyǵarmashylyqty oılap, halyqqa saf taza óner kórsetińder» dep lebiz-tilekterin bildirip ketti. Al Memleket basshysy Q.K. Toqaevtyń arnaıy yqylas gúlin joldaýy – jas artısterge zor shyǵarmashylyq ımpýls berdi.
Ekinshi jaǵynan, sahnada samsap turǵan led-ekrandar, dekoratsııalardyń ózi spektakldiń negizgi rýhyn, janyn túsinýge kedergi keltiredi. Ótken ǵasyrda teatr reformatory Ejı Grotovskıı «bednyı teatr» degen ataýmen ónerdiń jańa sıpatyn arqaý etken ádistemelik tujyrymdamany jasady. Ol dekoratsııany azaıtyp, sahnadaǵy akterdiń jan saraıyn, energııasyn birinshi kezekke qoıady. Bizdiń teatrdaǵy da kóp qoıylymdar adam janyn jalańashtaýǵa baǵyttalǵan.
Teatrymyz jastardan quralǵandyqtan, jıyrmadaǵy jasty da, alpystaǵy ákeni de, elýdegi shesheni de, qudany da, aqsaqaldy da bir zamannyń túlekteri oınap júr. Árıne jas ereksheligi áser etedi. Jastar barynsha obrazǵa enýge tyrysady, kóp eńbektendi. Mysaly, kezinde Farıda Sháripova 27-ge tolmaǵan shaǵynda Sábıra Maıqanovanyń qasynda júrip, «Ana – Jer-Anadaǵy» ekinshi quramda Tolǵanaı beınesin somdap, naǵyz qaısar kúresker áıeldiń beınesin jasady. Ábdijámil Nurpeıisovtyń «Qan men ter» shyǵarmasy sahnalanǵanda 33-ke jańa tolǵan Sábıt Orazbaev dala abyzy Súıeý qarttyń obrazyn alyp shyqty. Ol kezde Elýbaı Ómirzaqovtar, Serke Qojamqulovtar tiri. Biraq rejısser osyndaı maqsat qoıyp, akterlerdiń baqtaryn ashty. Rejısser Ázerbaıjan Mámbetov 26-dan asqan Ydys Noǵaıbaevqa Abaı beınesin senip tapsyrdy. Sondyqtan keıde mundaı kesek beıneler akterdi ósiredi.
Tanymal akterler ıdeıa úshin teatrǵa keldi
− Jas teatrǵa Asylhan Tólepov, Aıan Ótepbergen, Samal Eslıamova syndy tanymal akterlerdi basqa qaladan shaqyrý jáne qaldyrý ońaı emes shyǵar. Olardyń materıaldyq jaǵdaıyn jasadyńyz ba, qalaı qyzyqtyra aldyńyz?
− Olardyń eń birinshi kelý sebebi – teatr ónerine degen mahabbaty. Tek biz emes, jalpy Qazaqstan teatrlaryndaǵy akterlerdiń jalaqysy dárigerlermen, ustazdarmen salystyrǵanda óte tómen, mardymsyz. Biraq aldaǵy úsh jylda jalaqyny 100 paıyzǵa deıin ósirý úshin kezeń-kezeńimen kóterip jatyr. 1 qazannan bastap, bizdiń akterler jalaqysyna 30% ústeme qosyldy. Kelesi jyly 40-70% aralyǵynda, odan keıin 25%, sóıtip ortasha jalaqy deńgeıine jetkizgeli otyr. Biz qala ákimdiginiń teatry bolǵandyqtan, kóptegen qoldaý sharalary jasalyp jatyr. Bizdiń teatrda 13 jup tanysyp, otaý qurǵan. Olardyń arasynan bıyl alty otbasyǵa elorda ákimdigi tarapynan baspana berildi. Muny jaqsy kórsetkish dep esepteımin. Astana ákimi Jeńis Qasymbek te meni qabyldap, teatrdyń jaǵdaıyn bilip, surastyryp otyrady.
Asylhan men Aıannan bólek, Orazaly, Salamat, Qazybek, Altynbek, Aman, Rasýl atty talantty akterlerimiz bar. Olardyń bári – bir sheberden, bir professordan dáris alǵan, ıdeıalas, rýhtas adamdar. Al ıdeıa men rýh bar jerde materıaldyq jaǵdaı ekinshi orynǵa ysyrylady. Jalpy teatrymyzdaǵy 70 adamdy teatrǵa degen mahabbat biriktirip otyr.
Al Samal qaryndasymyzben Reseıde GITIS-te birge oqydyq. Men rejıssýra boıynsha magıstratýrada, Samal akterlik mamandyqta bilim aldy. Sol kezden beri Samaldyń jumystaryn kózben kórip, mine 16 jyldan astam ýaqyt óner men ómirde aǵaly-qaryndas bop syılasyp kelemiz. Sondyqtan Samaldyń shyǵarmashylyǵyna ózimniń erekshe rejısserlik kózqarasym bar. Onyń akterlik tabıǵaty, áleýeti áli talaı qoıylymǵa suranyp tur.
Tabystyń syry TikTok-ta ma?
− «Gaýhartasty» rekordsmen qoıylym dep aıta alamyz ba? Spektakl osy kúnge deıin neshe ret qoıyldy? Halyqtyń qoshemetinen bólek, kommertsııalyq tabys ákele aldy ma?
− Mindetti túrde. Segiz aıdyń ishinde 155 ret qoıyldy, 65 myńnan astam kórermen óz aqshasyna bılet satyp alyp tamashalady. Alpystan astam akter oınaıdy. Qazirgi tabysymyz kóptegen teatrlarǵa úlgi bolarlyqtaı. Prezıdentimiz el halqyna Joldaýynda kreatıvti ındýstrııany damytý jóninde aıtqan edi. Sol teatr salasyndaǵy kreatıvti ındýstrııanyń biregeıi – osy «Gaýhartas». Bastapqyda 3,5 mln teńgege qoıylǵan «Gaýhartas» qazir bılet satylymynan jıyrma ese tabys taýyp, memleket qazynasyna túsirip otyr. Budan basqa «Abaı-Toǵjan», «Shámshi», Muqaǵalı Maqataev týraly «Ǵashyq júrek» qoıylymy da jaqsy tabys ákelip jatyr.
Gaýhartaspen birge otbasylyq qundylyqtar týraly jaqynda A. Volodınniń «S lıýbımymı ne rasstavaıtes» dramasyn «Qoshtasqym kelmeıdi» dep sahnaladyq. Bul da qazir zor suranysqa ıe, kórermen bılet taba almaı júr. Sondyqtan kórermenge qyzmet etý, estetıkalyq áser syılaý ǵana emes, olardyń boıyna ulttyq tálim-tárıbeni, rýhanı qundylyqtardy sińirý kún tártibimizden túspeıdi. Sonymen birge, repertýarymyzda otandyq avtor Mádına Omarova jazǵan «Shanel №5» derekti dramasy bar. Ol ALJIR-degi arýlar, qazaq áıelderine arnalǵan rýhanı taǵzym ispettes qoıylym. ALJIR mýzeıine barǵan sheteldikter osy qoıylymǵa da jıi keledi. Sosyn «Qyz Jibek» pen «Gaýhartasty» súıip tamashalaıdy.
Ótken aptada óner salasyndaǵy «Umaı» júldesi men 7 mıllıon teńge júlde jeńip aldyq. Onyń aldynda Taldyqorǵanda ótken B. Rımova atyndaǵy teatr festıvalinde Mádına Omarovanyń «Shanel №5» dramasyndaǵy Janbıke Shanına róli úshin aktrısamyz Shynar Qaldybaı «Úzdik áıel beınesi úshin» marapat aldy.
Bıyl úshinshi márte berilip jatqan «Synshylar júldesi» de biz úshin óte kásibı júlde bolyp esepteledi. Segiz synshy búkil qazaqstandaǵy teatr keńistigin zerttep, saraptap, bir qoıylymdy 2-3 márte kórgen soń ǵana óz syılyqtaryn usynady. Sondaǵy «Eń úzdik jyl aktrısasy» ataǵyn Saltanat beınesin somdaǵan Inabat Rızabekova jeńip aldy.
− Qazir Internet, kıno zamanynda kórermen nazaryn teatrǵa buryp, qatarynan anshlag jasaýdyń syry nede? «Ǵashyq júrek», «Qudasha» úzindileri Internette keńinen taraldy. Áleýmettik jelide tanylýdy arnaıy maqsat etip qoıasyzdar ma?
− Qazir biz qalasaq ta, qalamasaq ta aqparat keńistiginde ómir súremiz. Adam sanasyn gadjetter bıleıtin kez keldi. Klıptik oılaý júıesine biz qarsymyz. Biraq osy quraldar arqyly jastar nazaryn teatrǵa burǵymyz keledi. Spektakl jaryqqa shyǵarda aldymen TikTok arqyly kórermenniń reaktsııasyn baǵamdaımyz. Jaqsy pikirler bolsa, qoıylym jolyn da, baǵytyn da taýyp ketedi.
Mysaly, 4-5 jyl buryn men istegen teatrlarda mektepterge, ýnıversıtetterge, mekemelerge baryp kórermendi ózimiz shaqyratynbyz. Sońǵy 3 jyldyń ishinde zaman múldem ózgerdi. Target jasaý sekildi marketıng ádisterine súıenemiz. TikTok-ta otyrǵan myńdaǵan jas teatr ónerine ǵashyq boldy desek artyq aıtpaımyn. Olardyń buryn teatrǵa kelmegenin birden baıqaımyz. Kópshiligi kontsert kóretindeı keledi, keıinirek mýzykalyq drama ekenin uǵynady. Ásirese, «Gaýhartastan» keıin jan dúnıesinde erekshe silkinis bolady. Tipti, oblystarǵa barǵanymyzda jergilikti áriptester bizdiń aýdıtorııa jınap, teatrsúıer jastardy kóbeıtip ketkenimizdi aıtyp jatady. Munyń bári júıeli jumysty qajet etedi.
Bizdiń basty qarýymyz – kórermen aldynda shynaıy bolý. Meniń kórkemdik jetekshi retinde, ustaz retinde, rejısser retinde de talabym sol, eshqandaı fonogramma qoldanýǵa bolmaıdy, aýyzdy jybyrlatyp án aıtý degen bolmaıdy. Biz kishkentaı sahnada turyp, 220 adamǵa shynaıy óner syılaýymyz kerek. Jandy daýysta án aıtyp, ishki energııamyzdy kórermenge jetkizýimiz kerek. Shynaıy ónerge, shynaıy dúnıege mindetti túrde kórermen keledi.
Menen kópshiligi «Gaýhartastyń» fenomeni nede?» dep suraıdy. Ony men ózim de aıta almaımyn. Eń basty nárse – osy shyǵarmaǵa ózimnen bastap, bizdiń artısterdiń mahabbaty jatqan bolar. Shynaıy mahabbat bar jerde saf óner týady. Bireýler bul spektakl úlken formalarǵa qurylmaǵan, festıvaldik spektakl emes deýi múmkin. Joq, bul – festıvalden de, baıqaýlardan da bıik qoıylym, ulttyń rýhanı ımmýndyq júıesine áser etetin eki spektakl bolsa, sonyń biri.
Teatr óz tuǵyryna qaıta kóterildi
− Teatr repertýaryn qurarda janr boıynsha balans saqtala ma? Álde suranysqa qaraı mıýzıklge basymdyq berile me? Kelesi maýsymda taǵy qandaı týyndylardy sahnalaǵyńyz keledi?
− Biz mýzykalyq jas kórermen teatry bolǵandyqtan, negizgi ustanatyn baǵytymyz – otandyq, álemdik mýzykalyq týyndylardy sahnalaý. Sol úshin bizdiń teatrda kameralyq sımfonııalyq orkestr bar, etno-folklorlyq 15 adamdyq shaǵyn ansambl jáne vokaldyq-aspaptyq ansambl jumys isteıdi. Osy úsh ujym bizge mýzykalyq baǵytta jumys isteýge múmkindik beredi. Al endi taza drama, tragedııany qoıatyn teatrlar Astanada da, tutas elimizde de óte kóp. Bizdiń maqsatymyz – birinshi kezekte mýzykalyq týyndylardy usyný.
Árıne, 2024 jylǵa da birtalaı josparymyz bar. Onda da ulttyq, otandyq, klassıkalyq shyǵarmalardy sahnalaımyz. Shákárim týraly eki aktili tarıhı drama qoıǵymyz keledi. Ony Ermek Amanshaev jazyp bitirdi. Shamamen qyrkúıek aıyna qaraı shyǵarǵymyz keledi, sebebi bul 3-4 aılyq daıyndyqty talap etetin iri týyndy bolmaq.
Álemdik shyǵarmalarǵa kelsek, F. Erveniń «Madmýazel Nıtýsh» degen operettasy oıymyzda júr. Aǵylshyn dramatýrgi Ken Lıýdvıgtiń «Prımadonny» komedııasy álemge tanymal. Ony qazaqshalap «Bıkeshter» ataýymen shyǵarǵymyz keledi. Jastar qyzyǵyp keletin komedııa. Mar Baıdjıevtiń «Dýel» dramasyn qoıǵymyz keledi. Aldaǵy ýaqytta da Chehovke kelýimiz kerek dep esepteımin. Bizdiń Orazaly Igilik bastaǵan akterlerdiń A. Chehov shyǵarmasynda basty beınelerdi somdaýǵa áleýeti molynan jetedi.
Jas kórermen teatry bolǵandyqtan, Gans Hrıstıan Andersenniń «Qar hanshaıymy» mýzykalyq ertegisin daıyndap jatyrmyz. Balalarǵa arnalǵan qoıylymdardyń taǵy bireýi – Qanat Júnisovtyń «Mahabbat hıkaıasy» ertegisi, bul da mýzykalyq qoıylym bolady. Sosyn aqpan aıynda ákimdik bıýdjeti taǵy talqylanady. Jazǵa salym Astanaǵa qala qonaqtary kóp kelgende frantsýz kompozıtory Jerar Presgýrvıktiń «Romeo-Djýletta» mıýzıklin úlken sahnada qoıýdy surap otyrmyz.
Gastrolge shyǵý da josparymyzda bar, biz áli Shyǵys Qazaqstan, Soltústik Qazaqstan, Ortalyq Qazaqstan oblystaryn aralaǵan joqpyz. Buryn sheteldik festıvalderge barǵanda Frantsııa ulttyq teatrynyń dırektory bizdiń ónerimizdi kórip, Frantsııa men Belgııaǵa shaqyrtý bergen edi. Germanııadan taǵy bir shaqyrtý tústi. Olar «Gaýhartas» mýzykalyq dramasyn, «Qyz Jibek» etno-folklorlyq mıýzıklin jáne «Abaı-Toǵjan» qoıylymyn attaı qalap otyr.
Menińshe, qazir Qazaqstandaǵy teatr trendterin balalar men jasóspirimder teatrlary qalyptastyryp keledi. Almatydaǵy Ǵ. Músirepov atyndaǵy balalar men jasópirimder teatrynyń jáne Astana Jastar teatrynyń baǵyttary tánti etedi. Aımaqtaǵy teatrlarda da jaqsy jumystardy, myqty menedjerlerdi baıqap kelemin. Teatr – 3-4 myń jyldyq tarıhy bar, klassıkalyq óner ǵoı. Alaıda bir kezderi estrada teatr óneriniń aldyna shyǵyp ketken kezeńder boldy. Qazir teatr óz tuǵyryna qaıta shyqty. Endi bárimiz teatrdyń shyqqan bıigin alasartpaý úshin jumys isteýimiz kerek dep esepteımin.
− Mazmundy suhbatyńyz úshin kóp rahmet! Jańa premeralar týraly taǵy da suhbattasamyz dep úmittenemin! Kelesi kezdeskenshe!
