Ásel Qalyqova: Polıomıelıt – adam julynyna zaqym keltirip, paralıchke ákelýi múmkin
- Ásel Toqanqyzy, aldymen «polıomıelıt» aýrýy týraly aıtyp berseńiz? Ol qandaı aýrý, saldary qandaı, adamǵa qalaı juǵady?
- Polıomıelıt - bul polıovırýs týdyratyn ómirge qaýipti aýrý. Vırýs adamnan adamǵa juǵady jáne adamnyń julynyna zaqym keltirip, paralıchke ákelýi múmkin.
2002 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda polıomıelıtpen syrqattanýshylyq joıyldy. Buǵan tek balalardy vaktsınatsııalaý arqyly qol jetkizildi. Degenmen, álemniń birneshe elinde (Aýǵanstan, Pákistan, Afrıka elderi) osy ınfektsııany tirkeý jalǵasýda. Demek, polıomıelıtti elimizge ákelý qaýpi saqtalýda. Sondyqtan biz balalarymyzdy polıomıelıtke qarsy egýdi jalǵastyramyz jáne aýrýdyń negizgi belgilerin este ustaýymyz kerek.
Vırýs adamnan adamǵa, negizinen fekaldy-aýyzsha jolmen nemese kez-kelgen qarapaıym ınfektsııa tasymaldaýshysy arqyly (mysaly, sý nemese tamaq) ótip, ishekte kóbeıedi. Vırýs aǵzaǵa aýyz ben muryn arqyly enedi, tamaq pen ishekte kóbeıedi, sodan keıin qanmen julyn men mıǵa taralady.
- Aýrýdyń alǵashqy belgileri qandaı bolady?
- Alǵashqy belgiler - dene qyzýy, sharshaý, bas aýrýy, qusý, moıyn qattylyǵy jáne aıaq-qoldardaǵy aýyrsyný. Infektsııanyń 200 jaǵdaıynyń birinde qaıtymsyz paralıch damıdy (ádette aıaqtar). Mundaı sal aýrýyna shaldyqqan adamdardyń 5-10%-y tynys alý bulshyqetteriniń paralıch aýrýyna baılanysty óledi. Ásirese «polıomıelıt» vırýsy osy ınfektsııaǵa qarsy vaktsınalanbaǵan bala úshin qaýipti. Mundaı balalarda qaıtymsyz paralıch damıdy jáne ol ómir boıy múgedekter arbasyna baılanǵan múgedek bolyp qalady.
Paralıchtiń paıda bolýy kenetten áser qaldyrady. Mysaly, keshke uıqyǵa jatqan balada tańerteń aıaq-qolynyń paralıch aýrýy kenetten paıda bolady. Paralıchtiń lokalızatsııasy ártúrli. Polıomıelıt áser etpeıtin bulshyqet joq, ásirese, aıaqqa jıi áser etedi.
Analar balanyń qımyl-qozǵalysynda shekteýler paıda bolǵan kezde dereý dárigerdiń qabyldaýyna barýy kerek. Dáriger ınfektsııany jiberip almaý jáne bilikti kómek kórsetý úshin balany polıomıelıtke shuǵyl tekserýi qajet. Paralıchti qalpyna keltirý ata-analardyń medıtsınalyq kómekke ýaqtyly júginýine jáne durys emdelýine baılanysty.
- Aýrýdyń emdeý joldary bar ma?
- Tósek demalysy, analgetıkter men sedatıvter, jylý protsedýralary taǵaıyndalady. Naýqastar mindetti túrde aýrýhanaǵa jatqyzylady. Paralıtıkalyq túrlerde, paralıchtiń damýy aıaqtalǵan kezde (aýrýdyń 4-6 aptasy) keshendi qalpyna keltirý (dárilik, fızıoterapııalyq jáne ortopedııalyq) emi, keıinnen merzimdi sanatorıı — kýrorttyq emdeý júrgiziledi. Tynys alýdyń buzylýy kezinde-reanımatsııa ádisterin qosa, ony qalpyna keltirýge baǵyttalǵan emdik sharalar qoldanylady.
Balalardy polıomıelıtten qorǵaýdyń jalǵyz tásili-vaktsınatsııalaý, ol 2, 3, 4, 18 aıda ınaktıvatsııalanǵan polıomıelıtti vaktsınamen (IPV), biriktirilgen vaktsınalardyń quramynda júrgiziledi. Sonymen qatar ishýge arnalǵan eki valentti (1-shi jáne 3-shi tıptegi) polıomıelıt vaktsınasy (OPV) 12-15 aıda qoldanylady (eki tamshy).
- Bul aýrýǵa kóbinese kimder nemese qaı jastaǵy adamdar shaldyǵady? Álem elderi bul aýrýmen qalaı kúresedi?
- Polıomıelıt negizinen 5 jasqa deıingi balalarǵa áser etedi. Álem elderinde bul aýrýmen jahandyq kúsh-jigerdiń arqasynda epıdqadaǵalaý men ımmýndaýdyń tıimdi júıesin qurý jolymen kúresedi.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!