Aral teńizi
«QazAqparat» HAA «Tarıhı foto» aıdaryn usynady. Búgin redaktsııa Aral teńizi jaıly aıtyp bermek.
1960 jyldardyń ózinde Aral kóli álemde úlkendigi boıynsha tórtinshi orynda (Kaspıı teńizi, Soltústik Amerıkadaǵy Úlken kól men Afrıkadaǵy Vıktorııa kólinen keıin) bolatyn. Onyń aýqymy – 70 myń sharshy kılometrge jýyq.
Oǵan Syrdarııa men Ámýdarııa kelip quıatyn. Qazaqstan men Ózbekstan arasyndaǵy aǵynsyz sý aıdynynyń uzyndyǵy – 430 shaqyrym, eni 234 shaqyrymǵa sozylǵan. Munda balyqtyń 34 túri tirshilik etti. Onyń 24-i kásipke jaraıtyn. Qazaqstan men Ózbekstan jaǵalaýlarynda birneshe balyq zaýyty men keme kásiporyndary jumys istedi.
Keńes kezinde sý egistikti sýarý úshin jónsiz paıdalanylyp, óńirdiń gıdrologııa júıesiniń tepe-teńdigi buzylǵan. Bul jaǵdaı Aral teńiziniń qurdymǵa ketýine ákeldi. Tek 1980-jyldary KSRO kezinde Aral mańy turǵyndaryna kómek kórsetetin alǵashqy baǵdarlamalar paıda boldy. Degenmen kóldiń ózin qutqarý sharalary múldem talqylanbady deýge bolady. Tek Sibir ózenderin burý týraly tanymal joba boldy, onyń ózi Odaq qulaǵan soń umytyldy.
1989 jyly Aral eki sýaıdynǵa bólinip qaldy: soltústik Kishi Aral (Qazaqstan aýmaǵy) men ońtústik Úlken Aral (Ózbekstan aýmaǵy). 2002 jyly Úlken teńiz qysqaryp, shyǵys jáne batys bolyp ekige bólindi. 2014 jyly batys kóli tolyqtaı qurǵap, joıylyp ketti.
