Ár bala bilimdi jáne úıli bolsyn: «Keleshek» jobasy týraly ata-ana neni bilýi kerek
ASTANA. KAZINFORM – Ár ata-ana perzentine sapaly bilim berýdi, múmkindik bolsa baspanamen qamtýdy óziniń basty mindeti sanaıdy. Álemniń túrli elinde de balanyń bolashaǵyna arnalǵan bilim depozıtteri keńinen qoldanylady. Qazaqstan Úkimeti bul baǵytta qalys qalmaı, «Keleshek» erikti depozıt quralyn usynyp otyr. Bala 18 jasqa tolǵansha jyl saıyn jarna salyp, memleket pen bankterdiń syıaqylary men bastapqy bilim kapıtalyn alyp, 8-8,5 mıllıon teńge qarajat jınaýǵa bolady. Kazinform tilshisine bergen suhbatynda «Qarjy ortalyǵy» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary Ermek Maqash «Keleshek» jobasy týraly jıi qoıylatyn suraqtarǵa jaýap berdi.
2040 jylǵa qaraı memlekettik bilim granty tapshy bolady
Memleket basshysy 2023 jylǵy 1 qyrkúıektegi Qazaqstan halqyna Joldaýynda «Keleshek» biryńǵaı erikti jınaqtaý júıesin qurýdy tapsyrǵan edi.
− Elimizdegi demografııalyq ósim bilimge degen suranysty arttyrady. Memlekettiń bilim salasyna qatysty jumysynda tutastyq, ıaǵnı júıe joq. Tipti, ózara baılanys joq deýge bolady. Sondyqtan, bes jastan asqan balalarǵa arnalǵan «Keleshek» atty biryńǵaı erikti jınaqtaý júıesin engizýdi tapsyramyn. Bul baǵdarlamada memleket tarapynan usynylatyn bastapqy bilim berý kapıtaly, jyl saıynǵy memlekettik syıaqy jáne ınvestıtsııalyq tabys qarastyrylýǵa tıis. Osy jınaq pen «Ulttyq qor – balalarǵa» jobasynyń qarajaty qosylǵanda jas urpaqtyń sapaly bilim alýyna múmkindik týady, − degen edi Qasym-Jomart Toqaev.
Rasynda da, Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstri Saıasat Nurbektiń aıtýynsha, bala týý kórsetkishiniń kóbeıýine baılanysty bolashaqta bilim berý júıesine edáýir júkteme artylady.
Búgingi tańda memlekettik bilim berý tapsyrysy mektep túlekteriniń 40%-dan astamyn granttarmen qamtýǵa múmkindik beredi. Alaıda qoldanystaǵy tásilder saqtalsa, 2040 jylǵa qaraı bul kólem shamamen 15%-ǵa deıin qysqarady. Bul rette mınıstrlik 2020 jyldan bastap jyl saıyn granttar sanyn orta eseppen 10%-ǵa ulǵaıtyp keledi. Sondyqtan, Memleket basshysynyń Joldaýyn oryndaý aıasynda azamattarǵa joǵary bilimdi qoljetimdi etýdiń qosymsha tetigi retinde «Keleshek» biryńǵaı erikti jınaqtaý júıesin ázirleý bastaldy.
235 myń teńge – Bir rettik bilim kapıtaly kimge beriledi?
«Keleshek» memlekettik bilim berý-jınaqtaý júıesi – ár balanyń bilim alýyna, laıyqty mamandyqty meńgerýine jáne bolashaqta turǵyn úı jaǵdaılaryn sheshýine kómektesedi. Bul úshin ata-ana ár balasy úshin «Keleshek» júıesindegi AQYL depozıtin ashýy qajet. Depozıtti júıede seriktes retinde tirkelgen 5 bank pen 5 saqtandyrý uıymy arqyly ashýǵa bolady. Olar – Halyk Bank, Jusan Bank, «Otbasy bank», «Nurbank», Bank VTB. Bankterden bólek, «Eýrazııa» SK AQ, Freedom Finance Life Ómirdi saqtandyrý kompanııasy AQ, «Halyk-Life» ómirdi saqtandyrý boıynsha Qazaqstan Halyq Bankiniń enshiles kompanııasy AQ, Standard Life Ómirdi saqtandyrý kompanııasy AQ jáne «Nomad Life» AQ saqtandyrý kompanııalary bar. Aldaǵy ýaqytta bul uıymdar áli de tolyǵady.
Eger bala 2025 jyldyń 1 qańtarynan keıin 5 jasqa tolatyn bolsa, onyń esepshotyna 60 AEK (235 920 teńge) mólsherinde bir rettik bastapqy bilim kapıtaly beriledi. Sodan keıin ár jyl saıyn memleket tarapynan 5-7 paıyz aralyǵynda, bankter tarapynan – eń kemi 12 paıyz syıaqy qosylyp otyrady.
Bes jastan asyp ketken balalarǵa bir rettik bilim kapıtaly berilmeıdi, biraq olar memleket pen bankten beriletin jyl saıynǵy syıaqylardy, qazaqstandyq JOO men kolledjderdiń «Keleshek» qatysýshylaryna arnalǵan 20-50% jeńildikterin ala alady.
Bastapqy bilim kapıtalyn joǵaltyp almaýy úshin ata-analar jylyna eń kemi 24 AEK (bıylǵy eseppen 94 368 teńge) salym salyp otyrýy kerek. Eger bir jyl 24 AEK mólsherinde salym salynbasa, bastapqy bilim kapıtaly men syıaqylar memleketke qaıtarylady.
Ata-anasyz balalarǵa eki ese kóp kapıtal beriledi
− Kópbalaly otbasylar barlyq 4 balasy úshin jylyna 12 AEK qana (47 184 teńge) salym tóleı alady. Bul - óte jaqsy qoldaý sharasy. Basqa 3 balaly, 2 balaly otbasylar ár balasy úshin 24 AEK-ten salym salyp otyrýy qajet, − dedi E. Maqash.
Ata-anasy joq jáne ata-ana qamqorlyǵynsyz qalǵan balalar esepshotyn Balalar úıleriniń basshylary nemese zańdy ókilderi ashady. Olarǵa memleket esebinen 60 emes, 120 AEK (471 840 teńge) bastapqy bilim berý kapıtaly túsedi. Jyl saıyn basqa balalar 12-24 AEK aralyǵynda jarna tóleýi kerek bolsa, bul balalardan esh jarna talap etilmeıdi.
Sonymen birge, múgedektigi bar bala tárbıelep otyrǵan, kópbalaly otbasylarǵa, ata-anasy joq jáne ata-ana qamqorlyǵynsyz qalǵan balalarǵa memleketten 5 emes, 7 paıyz syıaqy berilip otyrady.
Bul jobaǵa kepildikti qamtamasyz etetin saqtandyrý kompanııalary qatysady. Balanyń ata-anasy eńbekke qabilettiliginen aırylǵan jaǵdaıda nemese asyraýshysynan aırylǵan jaǵdaıda saqtandyrý kompanııalary bala 18 jasqa tolǵansha ata-anasynyń atynan kapıtal aýdarýdy júrgizýdi jalǵastyrady.
Alǵashqy syıaqylar esepshotqa qashan túsedi?
Bıyl 10 qańtarda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev «Keleshek» jınaqtaý júıesi týraly zańǵa qol qoıdy. Qazir ata-analar jańa atalyp ótken bankterge baryp, «Aqyl» depozıtin ashýyna bolady jáne jarnalardy tóleı alady.
− Bastapqy bilim berý kapıtaly 1 qyrkúıekke deıin nemese kelesi jyldyń 1 aqpanyna deıin túsedi. Qazir qansha balaǵa qansha teńge aýdarylatynyn boljaı da almaımyz. Sebebi, bul - erikti depozıt, eshbir ata-anany depozıt ashyp, salym salýǵa mindetteı almaımyz. Árıne, mundaı múmkindikti ata-analardyń kóptep qoldanǵany durys, − deıdi Ermek Maqash.
Spıkerdiń aıtýynsha, 24 AEK – depozıtke salynatyn eń mınımaldy soma, ata-analar odan da kóbirek salyp, paıyzdan túsetin syıaqylardy kóbirek alyp, mol qarajat jınaýyna bolady.
− Mysaly, 5 jasar bala 18-ge tolǵansha eń az degende 24 AEK-ten qarajat salyp otyrsa, 13 jylda barlyq syıaqyny eseptegende 8-8,5 mıllıon teńgeden astam qarajat jınalady. Oǵan ýnıversıtet tarapynan beriletin jaqsy jeńildikter bar. Osylaısha, balalardyń keleshekte jaqsy, sapaly bilim alýyna jol ashylady. Ulttyq qordan túsetin qarajat pen «Keleshek» depozıtindegi qarajatty biriktirýge bolady, − dep túsindirdi ol.
Barlyq balanyń depozıti memlekettik qorlar men ınstıtýttar arqyly kepildendiriledi. Eger 13 jylda bankter bankrot bolsa, jabylyp qalsa, alaıaqtar jymqyrýǵa árekettense – bar qarajat memleket tarapynan saqtandyrylady. Tipti ata-ana da bul esepshottaǵy qarajatty óz qajettilikterine jumsaı almaıdy. Ósken soń, esepshottardy úshinshi adamdarǵa satýǵa jol berilmeıdi.
Dıplomyńdy kórsetseń, depozıttegi bar qarajat qolyńa beriledi
«Eger bala memlekettik grantty jeńip alsa, bilim depozıtin ne isteımiz?» degen suraq týyndaýy múmkin. Onda depozıttegi qarajatty magıstratýra nemese doktorantýraǵa qaldyrýǵa bolady nemese ózinen keıingi týǵan baýyrynyń esepshotyna aýdara alady, ol da «Keleshek» jobasynyń qatysýshysy bolýy kerek. Baspana máselesin sheship, bilim depozıtin ıpotekalyq baǵdarlamalarǵa jumsaı alady. Tipti «Keleshek» jobasynyń depozıtin sheteldik oqý oryndarynda bilim alý úshin jumsaýǵa bolady.
− Eń qyzyǵy, depozıt qarajaty qajet bolmasa, bala ózdigimen bilim alyp, dıplomyn bizge kórsetse, barlyq jınalǵan qarajatyn balanyń jeke esepshotyna qaıtaramyz. Bul qarajatty qalaı jumsasa da, óz erki, − deıdi Ermek Maqash.
Aıta keteıik, «Keleshek» bilim alýdyń qosymsha baǵyty retinde qaralyp otyr. Munymen qosa, jyl saıyn bólinetin memlekettik bilim granttary da saqtalady. Budan bólek, «Ulttyq qor – balalarǵa» jobasy da qosymsha múmkindik beredi. Biraq, ata-analar eki esepshotty biriktiremiz dese, osy qarajatty keıinnen «Keleshek» shotynda jınaqtaý múmkindigi bolady.