Ár adamnyń jaýapkershiligi mańyzdy

QYZYLORDA. QazAqparat - Qazir respýblıka kóleminde koronavırýs indeti boıynsha epıdahýal turaqty bolǵanymen, qaýip basym. Qyzylorda oblysynda qazir jaǵdaı birshama jaqsy. Dese de, álem elderinde qos ókpeden qysqan keseldiń beti qaıtar emes. Tipti kún ótken saıyn ýshyǵyp barady. Mamandar aýrýdyń ekinshi tolqyny týraly boljam da aıtty. «Saqtansań saqtarmyn» degen, qaýipti keselmen kúreske saqadaı saı bolý – basty mindet.

Endeshe mamandar aıtqan yqtımal ekinshi tolqynǵa daıyndyǵymyz qalaı? Jazdaǵy kúrdeli jaǵdaıdan qanshalyqty sabaq aldyq? Osy jáne ózge de saýaldar boıynsha oblystyq densaýlyq saqtaý basqarmasynyń basshysy Sábıt Pazylovpen jedel suhbat qurǵan edik.

– Sábıt Bekseıituly, koronavırýs ınfektsııasynyń ekinshi tolqyny týraly jıi aıtyla bastady. Bul neni ańǵartady?

– Iá, dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy kúzgi maýsymda pandemııanyń ekinshi kezeńi bolýy múmkin degen boljam aıtty. Jalpy indet bastalǵaly beri oblysta tirkelgen naýqas sany – 3248 bolsa, sonyń 96 protsenti jazylyp shyqty.

Ókinishke qaraı 15 adam qaýipti dertten kóz jumdy, 22 naýqas em alýda. Qazirgi bas­ty maqsat – ekinshi tolqyndy boldyrmaý. Sol úshin saqtyq sharalaryn kúsheıtý, toı-tomalaqty azaıtý. Negizi qalyptasqan bes qaǵıda bar. Olar – maska taǵý, ara qashyqtyqty saqtaý, qoldy jıi jýý jáne ony jıyrma sekýndtan kem jýmaý, adam kóp jınalǵan jerge barmaý. Osy qaǵıdalardy qatań ustansaq, aýrýdyń beleń alýyna jol bermes edik. Jalpy, aýrýdy anyqtaýdyń birden bir joly – PTsR analızi. Іndet bastalǵan kezde bizde 6 ǵana apparat jumys istese, qazir 9-y bar. Osylaısha testtiń sanyn kóbeıtýge jumys istep jatyrmyz. Óıtkeni júkti áıelder, jos­parly túrde aýrýhanaǵa jatatyn naýqastar, tumaýdyń belgisi bar adamdar, jalpy 14 baǵyt boıynsha test alýǵa jatatyndar bar. Keıingi kezde anyqtalyp jatqandar joq. Sońǵy eki kúnde ǵana úsh jaǵdaı tirkeldi. Onyń ekeýi Qyzylorda qalasynan, bireýi Shıeli aýdanynan. Olarmen qarym-qatynasta bolǵandar da baqylaýǵa alyndy.

Bizdiń óńirde jaǵdaı turaqty bolǵanymen jalpy álemde, ásirese, Eýropa elderinde, kórshi Reseıde ahýal kúrdeli. Sondyqtan aýrý­dyń aldyn alý sharalaryn kúsheıtip ja­tyrmyz. Betin ári qylsyn, eger ekinshi kezeń bolǵan jaǵdaıda 21 klınıkada jalpy sany 3000 tósek-oryn qaıta ashylatyn bolady. Sondaı-aq, 200 tósektik tez soǵylatyn modýldi ınfektsııalyq aýrýhana qurylysy júrgizilip jatyr, 1 jeltoqsanda qurylysy aıaqtalady dep otyrmyz. Sonymen birge ókpeni jasandy jeldetý apparaty bastapqy kezde 76 bolsa, qazir 244-ke jetti. Oǵan qosa jergilikti bıýdjetten 4 flıýro jáne 6 dana statsıonarly rentgen apparatyn satyp alý josparlanýda. 3500 medıtsına qyzmetkeriniń rezervi, emhanalarda 161 mobıldik top quryldy. Onyń 38-i oblys ortalyǵynda bolsa, qalǵany aýdandarǵa bólindi. Olar úsh baǵytta jumys isteıdi. Ondaǵy maqsat – adam­dardy shoǵyrlandyrmaý, aýrýdyń beleń alýyna jol bermeý. Osyndaı jumystar atqarylýda.

– Ózińiz jaqsy biletindeı, el arasyn­da túrli pikir, qaýeset bar. Іndettiń jalpy qaýpi men saldarynyń ara-jigin ashyp aıtyp berińizshi.

– Jalpy vırýsty juqtyrý qaýpi bar­lyq adamda bar. Immýnıteti álsiz adamdarda bul tipti joǵary. Sondyqtan sozylmaly aýrýlary bar, atap aıtqanda, qant dıabetimen aýyratyndar, qan qysymy joǵarylar, júkti áıelder, júrek aýrý bar naýqastar saqtyq sharalaryn qatań ustanýy tıis. Al jalpy indet jas talǵamaıtynyn, jaǵdaıǵa qaramaıtynyn kórsetti. Birinshi tolqynda naýqasqa shaldyǵyp, jazylyp shyqqandardyń qaıta aýyryp, aýyrmaıtyny jóninde naqty derek joq. Biraq sońǵy materıaldarǵa qaraıtyn bolsaq, aǵzadaǵy aýrýǵa qarsy antıdenelerdiń úsh aıǵa deıin ǵana saqtalatyny, onan keıin olardyń denede qalmaıtyny aıtylǵan. Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetinshe, búgingi kúni 21 adam qaıta juqtyryp, bireýi qaıtys bolǵan. Demek, bir ret aýyrdym, endi qaıtalanbaıdy dep arqany keńge salýǵa bolmaıdy. Al balalarǵa kelsek, sońǵy málimet boıynsha respýblıkada 200-ge jýyq bala aýrýǵa shaldyqqan. Biraq bizde aýyr jaǵdaıda tirkelgen emes. Kavasakı sındromy da oblysta tirkelgen joq. Al pnevmonııa týraly aıtsaq, bul aýrý buǵan deıin de maýsymdyq kezeńderde tirkelip turatyn. Qazir de jaǵdaı turaqty. Aýa raıynyń jyly bolýy da septigin tıgizip turǵan shyǵar. Desek te, bul bosańsýǵa sebep bolmaýy kerek.

– Birinshi kezeńde oblysta epıdahýal kúr­delengeni sonshalyq qyzyl aımaq qa­tarynan kóringeni belgili. Ótkennen qan­daı sabaq aldyq? Ne eskerilmedi, qandaı kemshilikter anyqtaldy?

– Іndet bastalǵaly beri basy-qasynda júr­min. Álemdi tyǵyryqqa tiregen indetpen kúresý bizge de ońaı soqqan joq. Osy ýaqytqa deıin emdeý protokoly on ret ózgerdi. Qazir endi koronavırýs ınfektsııasyna áseri joǵary dáriler anyqtaldy. Jalpy búginde mamandar zertteı kele bul aýrý qannyń qoıýlanýymen baılanysty degen toqtamǵa keldi. Sondyqtan oǵan eń qajetti dáriniń biri – qan suıyltatyn preparattar bolsa, ekinshisi – vırýsqa qarsy preparattar. Olardyń da áserli degen túrleri naqtylandy. Bul oraıda qazir biz dáriler qoryn osy asa qajetti, áseri joǵary degen dárilermen tolyqtyryp jatyrmyz. Al mamandar týraly aıtsaq, birinshi tolqynda biz dárigerlerdi ınfektsıonıst, hırýrg, terapevt dep bólgen joqpyz. Barlyq dáriger qaýymy bolyp kúrestik, ıaǵnı, joǵary medıtsınalyq bilimi bar mamandardyń barlyǵy jumyldyryldy. Óıtkeni jaǵdaı solaı boldy. Al ahýal birshama turaqtalǵan soń halyqaralyq deńgeıde, ıaǵnı, shet el ǵalymdary men professorlary beınebaılanysta apta saıyn sabaqtar ótkizip, sol dáristerdi tyńdadyq. Beınesabaqtar, dárister áli de jalǵasyp jatyr. Betin ári qylsyn, eger aýrýdyń ekinshi tolqyny kelgen jaǵdaıda burynǵydaı emes, tájirıbe bar, ne isteý keregin de bilemiz. Basty maqsat – qaýipti indettiń ekinshi tolqynyn boldyrmaý. Dáriger retinde qaıtalap aıtaıyn, maska kııýden bastap saqtyq sharalaryn qatań ustaný – qaýiptiń aldyn alatyn negizgi amal. Sondyqtan, túsinistikpen, árbir naqty aqparatqa sanaly túrde mán berip, oryndy áreket jasaý árbirimiz úshin mańyzdy ekenin esten shyǵarmaǵan abzal.