Anaǵa arnalǵan hat — úkimge aınalǵan sát: «ALJIR» tutqynynyń taǵdyry
ASTANA. KAZINFORM — «ALJIR» mýzeı-memorıaldyq kesheninde keńestik kezeńdegi eń qaıǵyly oqıǵalardyń biri — áıelder lageriniń tutqyndaryna arnalǵan kórme ashyldy.
Jýyrda ekspozıtsııa sırek kezdesetin jádigerlermen tolyqty. Germanııa men Reseıde turǵan burynǵy tutqyndardyń urpaqtary mýzeıge analarynan qalǵan jeke zattardy tabystady.
Kórmede erekshe nazar aýdararlyq nysan — tutqyn Lotta Raıstyń balalarǵa arnap qoldan tikken kıimderi. Bular — sháli, jeıde, kóılek syndy zattar. Olardy ol lagerde birge otyrǵan áıelderden temekige aıyrbastap alǵan eski mata qıyndysynan jasaǵan.
Lotta Raıs — Germanııada dúnıege kelgenimen Máskeýde turǵan. 1930 jyldary Germanııada turatyn anasyna hat jazǵany úshin qýdalanyp, «ALJIR» lagerinde bes jyl tutqynda otyrady. Ózimen birge alty aılyq qyzy Larısany alyp ketedi. Alaıda sábı kóp uzamaı qaıtys bolyp, Lottany keıin Qaraǵandy mańyndaǵy Karlag lagerine aýystyrǵan.
Karlagta Lotta basqa tutqynmen otbasyn quryp, 1946 jyly uldy bolady. Nıkolaı esimdi balasyna anasy óz qolymen aǵashtan búktemeli kitapsha jasap bergen. Oǵan «Súıikti ulym Kolechkaǵa» degen jazý kúıdirip túsirilgen. Bul — balanyń jalǵyz oıynshyǵy bolǵan eken.
Nıkolaı Raıs keıin Germanııaǵa kóship, Konrad Raıs esimimen ómir súredi. 2022 jyly ol Karlag mýzeıin aralap, balalyq shaǵy men anasynyń taǵdyry týraly aıtyp bergen.
2023 jyly «ALJIR» mýzeıiniń qyzmetkerleri Berlındegi issapary barysynda Konrad Raıspen baılanys ornatady. Keıin Qazaqstan Respýblıkasynyń Germanııadaǵy elshiliginiń qoldaýymen jádigerler 2024 jyly dıplomatııalyq poshta arqyly Qazaqstanǵa jetkizilgen.
— Munda otyrǵan áıelderdi kezinde qınap, uryp, kúsh kórsetken. Bul zattardyń árqaısysynda taǵdyr bar. Olar jaı ǵana kıim-keshek emes, sol kezdegi áıelderdiń ómiri men ishki kúshiniń kórinisi, — dedi «Aljır» murajaıynyń ekskýrsııa júrgizýshisi Ásem Salpyqova.
Kórmege sondaı-aq «halyq jaýynyń áıeli» retinde sottalǵan Mırra Býhınanyń jeke zattary da qoıylǵan. 1937 jyly onyń kúıeýi Petr Nıkýlın atý jazasyna kesilgen. Al, Mırra Býhına bes jylǵa «ALJIRGE» jiberilgen. Bostandyqqa shyqqan soń ol kúıeýiniń jeıdesin, óziniń aljapqyshyn, jastyǵyn, oramalyn jáne basqa da zattaryn saqtap qalǵan. Jaqynda bul jádigerlerdi onyń Máskeýde turatyn nemeresi mýzeıge tabystady.
Qazirgi tańda «ALJIR» kesheniniń qorynda 20 myńnan astam eksponat bar. Olardyń árqaısysy — zulmat jyldardyń únsiz kýási. Mýzeı bul jádigerler arqyly jazyqsyz jazalanǵan myńdaǵan áıeldiń taǵdyryn óskeleń urpaqqa jetkizýdi maqsat etedi.
Eske sala keteıik, buǵan deıin akademık Qanysh Sátbaevtyń jubaıyna tıesili mıkroskop Baıanaýyldaǵy memorıaldyq mýzeıge tapsyrylǵan bolatyn.