Amerıkalyq polıglot Kamıla Farr: Orys jáne qyrǵyz tilinde qazaqsha aktsentpen sóıleımin
ASTANA. KAZINFORM — AQSh-ta turatyn Kamıla Farr esimdi boıjetken qazaq tilin 3 jylda onlaın úırenip alǵan. Áleýmettik jelidegi aty-jónin de Aıbala Qudaıbergenqyzy dep ózgertipti. Qazaq dalasyna kelip kórmese de, tili men mádenıetine qyzyǵýshylyq tanytatyn amerıkalyq arýmen Kazinform tilshisi tildesti.
– Sizdiń Aıbala degen esimińizdi estigende qazaq pa dep qaldym. Áleýmettik jelidegi oqyrmandaryńyz da ara-tura amerıkalyq ekenińizge kúmándanady eken.
– Meniń atym — Kamıla, al Aıbala — qazaqsha atym. Amerıkanyń Djordjııa shtaty Atlanta qalasynda turamyn. Osy qalada týǵanmyn. Meniń otbasymda ákem, anam, inim, 2 ıtim men 2 mysyǵym bar. Ákem — jergilikti úndis. Al anam — qarapaıym amerıkalyq.
– Adamdardyń bulaı oılaýyna sizdiń kıimińiz de áser etetin sııaqty. Stılińiz amerıkalyqtarǵa múlde uqsamaıdy. Bulaı kıinýińizge ne sebep?
– 15 jasymda ıslam dinin qabyldadym. Basyma oramal taǵamyn. Namaz da oqımyn. Orta Azııadan kelgen dostarym maǵan túrli kıimder syılaıdy. Maǵan bul stıl unaıdy. Qazir ústimdegi kóılektiń matasy atlas. Buny maǵan bir dosym berdi. Al oramaldy uıǵyr dosym syılady. Men dostarym syılaǵan kıimderdiń bárin jaqsy kóremin. Jalpy Amerıkada amerıkalyq dostarym az. Men bir dosymnyń úıine barsam ne jańa adamdarmen tanyssam, olar maǵan «siz ózbeksiz be, qazaqsyz ba, álde tatarsyz ba?” dep suraıdy. Aýǵan qyzy dep oılaıtyndar da kezdesedi. Al men: «Oı, joq, men amerıkalyqpyn», - dep aıtamyn. Al olar senbeıdi, shynynda men 100 paıyz amerıkalyqpyn.
– Islam dinin qabyldaǵanyńyzda ata-anańyz qalaı qabyldady?
– Ata-anam qarsy emes. Olar kerisinshe meniń musylman bolǵanymdy qoldaıdy, óıtkeni men temeki shekpeımin, alkogol ishpeımin. Sondyqtan olar qýanyshty.
– Bilýimshe siz 20-dan astam tilde sóıleısiz. Al qazaq tilin úırenýge ne sebep boldy?
– Men Qazaqstan týraly bir kitap oqydym. Solaı «Qazaqstan degen qandaı jer eken» dep qyzyqtym. Sodan soń qazaq tilin de úırenýim kerek dep sheshtim.
– Qazaqstanǵa múlde kelip kórmepsiz. Qazaqshany qalaı úırendińiz?
– Qazaq tilin YouTube-tan jáne onlaın túrde úırendim. Ustazym da bar, aty-jóni — Raýshan Shanjarhan. Men ol muǵalimdi túrli tilderdi úıretetin veb-saıttan taptym. Oǵan qosa, qazaq dostarym da bar. Olar da maǵan qazaqsha úırenýge kóp kómektesti. Bir dosym Úsharaldan, taǵy bir dosym Saryaǵashtan. Olarmen Instagram jelisi arqyly tanysqanmyn.
– Sizdiń áleýmettik paraqshańyzdy qaraǵanda tól dybystarymyzdy esh qıyndyqsyz aıta alatynyńyzdy baıqadym. Ádette, kóp sheteldikter osy tusta qatty qınalady. Bul sizge qıynǵa soqpady ma?
– Qazaq tilin alǵash úırenip bastaǵanymda ǵ, ú, á, q sekildi áripterdi aıtý maǵan biraz qıyn boldy. Osy kezde Raýshan muǵalim kóp kómektesti. Bul áripterdi durys aıtý úshin bárimiz «qanaǵattandyrylmaǵandyqtaryńyzdan» dep kúnige qaıtalaıtynbyz. Solaı ustazym qazaqtyń tól dybystaryn túrli tásilder arqyly dál aıtýdy keregin úıretti.
– Bir suhbatyńyzda Ortalyq Azııanyń mádenıetin zerttep júrgenińizdi aıtypsyz. Munda sizdi ne qyzyqtyrdy?
– Maǵan Ortalyq Azııanyń mádenıeti, kıimderi unaıdy jáne tamaqtaryn jaqsy kóremin. Ondaǵy taǵamdar óte dámdi. Eń súıikti tamaǵym – baýyrsaq. Laǵman, palaý, asylǵan et te óte dámdi. Palaýdy kúnde jeıtin shyǵarmyn. Sondaı-aq qurtty da jaqsy kóremin. Bizdiń Amerıkada da sol tamaqtardy daıyndaıtyn meıramhanalar bar, biraq olardiki asa dámdi emes. Ortalyq Azııada eń birinshi Qazaqstandy jaqsy kóremin. Mýzykasy da qatty unaıdy. Qyzylorda, Shymkent, Almaty, Astanany kórgim keledi.
– Áleýmettik jelińizde Ortalyq Azııa elderiniń tilinde kóptegen kontentter jarııalaısyz. Taǵy qandaı tilderdi úırenip úlgerdińiz?
– Qazaq tilinen bólek qyrǵyzsha, ózbekshe, uıǵyrsha sóıleı alamyn. Qazir tatarsha úırenip jatyrmyn. Oǵan qosa, aýǵan tilinde sóıleımin. Eń birinshi qazaq tilin úırendim. Ekinshi uıǵyrsha, sosyn qyrǵyzsha, ózbekshe, hazarsha sóıleýdi úırendim. Qazaq tilin úırenip, tól dybystaryn erkin shyǵara alatyn bolǵandyqtan oryssha, qyrǵyzsha sóılegen kezde mende qazaqsha aktsent baıqalady. Qyrǵyzsha úırengen kezde ońaı boldy. Meniń qyrǵyz dosym bar. Ol aǵylshynsha sóılemeıdi. Alǵash qyrǵyz tilin úırenip bastaǵanda oǵan qazaqsha jazatynmyn. Al ol ony túsinetin. Ol maǵan qyrǵyzsha jazatyn. Men ony túsine alamyn. Eki til uqsas. Amerıkadaǵy 70 paıyz dostarym — aýǵandyq ózbekter. Olar aýǵansha, parsysha, ózbekshe sóıleı alady. Biraq aǵylshynsha sóılemeıdi. Menimen ózbekshe sóılesedi. Ózbek tilin solardan úırendim.
– Muhıttyń arǵy jaǵynda týǵan, Qazaqstanǵa múlde kelip kórmegen boıjetkenniń qazaq jáne Ortalyq Azııa mádenıetine qyzyǵýynyń sebebi ne?
– Nege bul jaqty zerttep júrgenimdi bilmeımin. Biraq bul adamdarmen mende bir baılanys bar. Múmkin meniń janym qazaq shyǵar.
– Qazaq halqy Ortalyq Azııadaǵy basqa ulttardan qandaı qasıetterimen erekshelenedi dep sanaısyz?
– Amerıkada bir qazaqty kórsem, qatty qýanamyn. Tanysa kele, «men qazaq emespin, biraq sizdi kórgenime qýanyshtymyn» deımin. Menińshe, qazaqtar óte jaqsy adamdar. Meniń ákem jergilikti úndis ekenin aıttym ǵoı, biraq ákemniń otbasy ózderiniń tilinde sóılemeıdi. Keıde qazaq tilin bilmeıtin, oryssha sóıleıtin qazaqtardy kórgende, óz otbasym esime túsedi. Biraq qazaqsha sóıleıtin qazaqtardy kórgende óte baqytty bolamyn.
Negizinen amerıkalyqtar da jaqsy, biraq qazaqtardyń jan-dúnıesi taza. Amerıkalyqtardyń ishki oıyn bilý qıyn, al qazaqtar seni unatpasa birden aıtady. Oǵan qosa, qazaqtar adamdarǵa kómek qolyn sozady, qaıyrymdy keledi. Men ondaı kóp vıdeo kórdim. Eger bir adam jaman nárse jasasa, oǵan kóp adam áreketiniń jaman ekenin aıtyp, eskertý jasaıdy. Al Amerıkada bir adam jamandyq istep jatsa, adamdar oǵan kóz jumyp, mán bermeı ótip kete beredi. Men amerıkalyq adamdardyń osy qasıetin unatpaımyn.
Sosyn men qazaqtardyń qonaqjaılylyǵyn jaqsy kóremin. Eger bir adam ózge bir qazaqtyń úıine barsa, olar kóp tamaq istep, jaqsy qarsy alady. Amerıkada adamdar ondaı emes. Árıne, mende qazaqtyń qonaqjaı qasıeti bar. Bizde eger adam 20 saǵat kólikpen jol júrip kelse, olarǵa tek 1 kún qonýǵa ǵana ruqsat etedi. Al qazaqtar bir-biriniń úıinde 1 aı, 2 aı jata beredi ǵoı. Amerıkalyqtar múlde ondaı emes.
– Siz týraly alǵash estigenimde, eń birinshi aty-jónińizge tańyrqadym. Ózińizge maǵynasy tereń, taza qazaqsha at tańdap alypsyz. Nege dál osy Aıbala Qudaıbergenqyzy esimin tańdadyńyz?
– Aıbala degen esim maǵan unaıdy. Ájem meni moon girl dep erkeletedi. Únemi «sen aı qyzysyń» dep otyrady. Sol úshin men de qazaqsha atymdy Aıbala dep qoıdym. Qudaıbergenqyzy degen tekti de jaqsy kóremin. Óıtkeni Qudaıbergen degen at qazaq dástúrine óte jaqyn. Áleýmettik jelide kóp adam tegimdi “Dımash Qudaıbergenge qatysy bar ma?” dep surap jatady. Biraq bul tektiń oǵan esh qatysy joq. Men ózime Qudaıbergenqyzy degen tekti tańdap alǵanda Dımash týraly bilgen joqpyn.
– Bir sózińizde Qazaqstanǵa kelgińiz keletinin aıtyp qaldyńyz. Aldaǵy ýaqytta elimizge saparlaý josparyńyzda bar ma?
– Qazir bir josparym bar. Aldymen Reseıge baramyn. Meni onda bir shoýǵa shaqyrdy. Shoý uıymdastyrýshylarynan “Qazaqstanǵa bara alamyn ba?” dep suradym. Olar “múmkin” dedi. Qazaqstanda birinshi Almatyǵa baramyn, óıtkeni onda kóp dostarym bar. Ekinshi Shymkentke, úshinshi Qyzylorda jáne tórtinshi Astanaǵa barýym múmkin. Biraq Amerıkadan Qazaqstanǵa ushyp barý asa qymbat. Kóp adam Amerıkada kóp aqsha bar, olar baı, qalaǵan jerine bara alady dep oılaıdy. Biraq, shyndyǵyna olaı emes. Biraq aqsha men ýaqyt tapqan boıda, birden Qazaqstanǵa jol tartamyn.
Buǵan deıin 10 shaqty til biletin qyzylordalyq polıglot týraly jazǵan edik.
Sondaı-aq birde-bir kún til úırený kýrsyna barmaı-aq 15 tildi meńgergen qazaq qyzymen de suhbat qurǵan edik.