Almatyda júz myń adamǵa dinı ekstremızm týraly túsindiriledi – Tursyn Qudaıqulov
- Tursyn, álem boıynsha dinı ekstremızm óte qaýipti másele. Qazaqstannyń bul baǵytta óz dinı saıasaty bar. Memlekettik júıeniń bir bólshegi retinde halyqqa dinı máselelerdiń aq-qarasyn ajyratyp berý jumystaryn júrgizip otyrsyzdar. Qolǵa alynyp otyrǵan jumystardan qandaı nátıje bar?
- Bizdiń ortalyq, onyń ishinde bizdiń bólimniń negizgi maqsaty – memlekettiń din týraly saıasatyn halyqqa durys jetkizý, sosyn, ekstremızm, terrorızmniń aldyn alý, halyqqa túsindirý. Adamdardyń teris dinı aǵymdarǵa ketýiniń basty sebebi, ony ajyrata almaýynda jáne olardyń qoldanatyn tásilderin bilmeýinde bolyp otyr. Qazaqstanda ekstremıstik dep tanylǵan 21 uıym bar. Jaqynda «Tablıǵı jamaǵattyń» ishindegi taǵy bir uıym qosylyp, 22-ge jetti. 2 akkýlttik mıstıkalyq uıym bar. Osy uıymdarǵa qatysty máseleler aıtylady. Biz Almaty qalasy aýmaǵynda jumys júrgizemiz. Barlyq mekemelerdi qamtýǵa tyrysamyz. Bazarlarǵa da, qurylys nysandaryna da baramyz.
- Jumys nátıjesi neden baıqalady?
- Sol is-shara barysynda adamdar qyzyǵýshylyq tanytyp, dáris oqýshy mamannyń telefonyn surap jatady. Osyǵan qarap, adamdardyń qyzyǵýshylyǵy bar ekenin bilýge bolady. Jumys nátıjesin osydan-aq baıqaımyz.
- Bıyl qansha adamǵa nasıhat jumystary júrgizildi?
- Aǵymdaǵy jyly 100 myń adamdy qamtý josparlanǵan, alǵashqy jartyjyldyqta 47 myń adam qamtyldy. Qalǵan 53 myń adamdy qamtý jumys jospary ekinshi jartyjyldyqtyń enshisinde. Birinshi alty aıda, ıaǵnı shildeniń 1-ne deıingi esep boıynsha 225 is-shara ótti.
- Qandaı metodıkalyq ádistemelerge súıenesizder, ekstremısterdi belgilerin anyqtaý boıynsha arnaıy ádebı materıaldar bar ma, bolsa, kimder ázirlegen?
- Keıbir aýdıtorııalarda arnaıy «Árkim bilýi kerek» degen taqyryptaǵy jadynamalar taratylady. Biraq barlyǵyna emes. Dáris oqýshy mamandarymyz tek túsindirip qana qoımaı, beınematerıaldar da kórsetedi. Mysaly, jat aǵymdarǵa baılanysty ártúrli beınematerıaldar ázirlengen. Zań boıynsha da túsindirme aqparattar beriledi. Máselen, telefonmen jurtty qorqytyp-úrkitetin lańkesterge de qatysty qylmystyq jaýapkershilik bar ekeni aıtylady. Áleýmettik jeliler arqyly ekstremızmdi nasıhattaýdyń qyr-syry bar. Mysaly, juma kúnderi jurt bir-birin quttyqtap jatady. Quttyqtaý mátininde arabsha sózder bolýy múmkin. Oıynda eshteńe joq, quttyqtaý joldadym dep oılaıdy, biraq arabsha mátinde nemese vıdeonyń fonynda oınap turǵan arabsha áýende ekstremızmge shaqyratyn mátin bolýy múmkin. Zańdy bilmeý eshkimdi jazadan qutqarmaıdy, sondyqtan biz barlyǵyn eskertýge mindettimiz. Durys aqparatty qaı jerden alý kerek, durys aqparatty kim bere alady, sony halyqqa jetkizemiz.
- Kimge jolyǵý kerek, durys aqparatty kimnen alý kerek?
- Qoǵamdyq damý basqarmasynda aq-qarasy ajyratylǵan dinı aǵymdar týraly aqparattar bar. Basqarmadan bólek, ár aýdandyq ákimdikte ókilder bar. Dinı suraqtar bolsa, tikeleı meshit ımamdaryna habarlasý kerek, hrıstıan dinine qatysty suraqtar bolsa, resmı shirkeýge baryp suraýy kerek. Ol jerdegi mamandar kez-kelgen ýaqytta suraqtarǵa jaýap bere alady, telefondar kórsetilgen. Qandaı ýaǵyzshylardy tyńdaý kerek, kimderdi tyńdamaý kerek barlyǵy da bar. Qazir aqparattyq tehnologııanyń damyǵan ýaqyty lektsııalardy adamdar ınternetten tyńdaǵysy keledi. Bul da – adamdy adasýǵa jeteleıtin faktordyń biri. Internettegi vıdeo túsirilimde sóılep turǵan dıktordyń sóıleý máneri, ýaǵyzy unaýy múmkin, onyń teris jat aǵym ókili ekenin anyqtaý qıyn, arnaıy mamandarǵa júgingen durys.
- Dáris oqýshy mamandardyń barlyǵy teologııa salasynyń ǵalymdary ma, dintanýshylar ma?
- Biz barlyq sala mamandaryn qamtýǵa tyrystyq. Dintanýshy, fılosofııa salasynda sabaq berip júrgen bilikti mamandar bar. Zańgerlerdi de shaqyramyz. Psıhologııalyq dárister de qajet bolady. Jat aǵymdarmen jumys jasaıtyn quqyq qorǵaý organdyry mamandaryna keńester beremiz. Saıasattanýshylardyń da keńesi kerek bolady. Ujym basshylaryna shyǵyp, qandaı mamanǵa, qaı tildegi mamanǵa zárý ekenin anyqtap, soǵan qaraı uıymdastyramyz.
- Aýdıtorııamen jumys júrgizip kelesizder, qandaı áleýmettik top dinge áýes nemese dinı keńesterge zárý?
- Oı toqtatqan egde adamdarǵa qaraǵanda jastar jaǵyna keńes kóbirek kerek. Jastar óte ásershil, eliktep te keıde jat aǵymdardyń jeteginde ketedi. Ýaǵyzshylar da birden bet perdesin ashyp kórsetpeıdi. Jastar ınternet arqyly shyrmalyp qalyp jatady. Mysaly, Qurban aıt týraly aqparat izdep otyryp-aq, qaýipti saıttardan málimet alýy múmkin.
- Suhbatyńyzǵa rahmet.
