Almatyda qaharman batyr Baýyrjan Momyshulyn eske alý keshi ótti
Kezdesý barysynda Zeınep apa qaıyn atasy Baýyrjan Momyshuly týraly qyzǵylyqty estelikterimen bólisti.
«Atamnyń bir sózi bolatyn. «Men, ólgennen keıin de tirilerdiń arasynda júretin baqytty janmyn» - deıtin. Minekı, qaı jerge barsań da, ata tirilerdiń arasynda júredi. Mine ,sizder de eske alyp otyrsyzdar. Atanyń árýaǵy bilip jatyr.
Men ózi quıma qulaq boldym. Aıtqandaryn qaǵys jibermeı jazyp júrýge tyrystym. As ishetin bólmedegi ústeldiń tartpasynda syrty maı-maı bolyp dápterlerim jatatyn. Tamaq istep, shaı qoıyp, bólmege kirip-shyǵyp júrgende «umytyp ketpeıinshi» dep jazyp júretinmin. Sonyń barlyǵy atanyń sózderi, atanyń amanaty, ataǵa jetken babalardyń ósıeti.
Kim-kimge kelin bolmaı jatyr? Qazaqtyń bir qara shalyna kelin bolsam da sol qurmetti, sol izetti jasar edim. Ata-anamyzdyń tárbıesin kórdik qoı. Biraq, Alla taǵala sol qazaq halqynyń ardaqtaǵan, álpeshtegen ulynyń qolyna sý quıyp, shaıyn qaınatyp berý baqytyn meniń mańdaıyma jazǵan eken. Meni halyq sol atanyń arqasynda ǵana bilip jatyr. Álgi kúrishtiń arqasynda kúrmek sý ishipti degendeı ǵoı. Halyq sol óziniń batyrynyń kelinin qalaı kórgisi keldi, men solaı bolýǵa tyrystym. Sol mejeden shyqtym ba, shyqpadym ba bilmeımin. Biraq soǵan áli de tyrysyp júrmin. Óıtkeni men qazaqtyń kelinimin!» - dedi Z. Ahmetova.
Osy jerde ultyn, ana tilin súıýde, dástúrdi qasterleýde ulttyq namysty tý etip ustaýda Baýyrjan Momyshulynyń ómir joly úlgi ekendigin aıta kele, Zeınep apa búginde kóp adamnyń ultty súıý, ultqa qyzmet etý degendi túsine bermeıtindigin jetkizdi.
«Óz ultyńdy súıý ol bir taý qoparatyn tirlik emes. Ol aýyldyń kóje namysy emes. Ol óz ultyń úshin óz jaýapkershiligińdi seziný, ony túsine bilý. Mysaly qyz bala bolsyn, ul bala bolsyn, aýylda júrgende olardy ádette «Pálensheniń uly, qyzy, túgensheniń inisi, qaryndasy» - deıdi ǵoı. Al úıden qyryq qadam shyqqan soń, poıyzǵa nemese ushaqqa otyryp, basqa qalaǵa, basqa elge barǵan soń kimde bolsa pálensheniń de, túgensheniń de emes, «Qazaqtyń uly», «Qazaqtyń qyzy» atanady. Jaqsy atyń shyqsa: «Oı, mynaý qazaqtyń jaqsy balasy ǵoı, tekti atanyń balasy» - deıdi. Jaman atyń shyqsa: «Oı, qoıshy sony» degen sózder aıtylady. ıAǵnı, tirligińniń áseri ultqa tıedi. Sony sezinińizder», - dedi Baýkeniń kelini.
Sonymen qatar, Zeınep apa Baýyrjan Momyshuly men Raqymjan Qoshqarbaevtyń arasyndaǵy dostyq qarym-qatynas týraly da qysqasha áńgimelep berdi.
«Raqymjan aǵa men Grıgorıı Býlatov ekeýi Reıhstagqa birinshi bolyp tý tikkenin bilesizder. Biraq olarǵa Batyr ataǵy buıyrmady. Sodan soǵystan keıingi ýaqyt. Raqymjan aǵa osy Almatyda monshada jumys istep júrgen eken. Ábden ishqusa bolyp, qany qaınap, shıryǵyp júrgen kezi bolsa kerek. Bir kúni sálem berýge ataǵa keledi. Sonda da ashyla almaı, tuıyqtalyp otyrypty. Endi atanyń ózi maıdanger bolǵan soń, qalaı sóıletýdi biledi ǵoı. Sodan ne kerek, ekeýi uzaq áńgimelesipti. Raqymjan aǵa búkil ómirin, soǵys jyldaryndaǵy basynan keshkenderin, Berlındi alý urysyn baıandap beredi. Keıin aǵa ketken soń, ata tez arada «Lenınshil jas» gazetinde jaýapty hatshy bolyp istep júrgen Kákimjan Qazybaev deıtin inisine telefon shalyp, «Jet tez» dep úıge shaqyrady. Kákimjan aǵany ata «Qara bala» deıtin. Kelgen soń, ata ony jer-jebirine jetip ursady. «Jýrnalıspin dep maqtanasyńdar. Qyzmetim bar, dıplomym bar dep kókısińder. Soǵys bitkeli 14 jyl boldy! Al myna jerde kóz aldaryńda mynadaı adam júr. Kúni búginge deıin eshkim bilmeıdi. Tiri adam bilmeıdi! Al sen bilesiń be, men 4 jyl soǵysta boldym. Biraq, sol soǵystyń eń sumdyǵy - Berlındi alý urystary! Qanshama jaýynger opat boldy. Sumdyq qyryldy. Sonda bul jigit ólikterdiń ústimen baryp, Reıhstagqa tý tikken. Senderge budan artyq qandaı erlik kerek?», - dep urysady, jerden alyp jerge salady. Keıin Kákimjan aǵa ile-shala Raqymjan aǵamen kezdesip, áńgimelesip, derekter jınap, ol týraly tamasha kitap jazdy. Bul Raqymjan aǵa týraly tuńǵysh jarııalanym bolatyn. Osynyń barlyǵyna túrtki bolǵan ata edi. Keıin atanyń ózi de Máskeý arhıvterinde izdeý jumystaryn júrgizip, Raqymjan aǵa týraly derekter jınaıdy. Sóıtip, Dinmuhamed Qonaevqa hat jazdy. Ol hattyń kóshirmesi úıde tur. Bul - tarıhı shyndyq. Ózine emes, Raqymjan aǵaǵa Batyr ataǵyn berýdi surady. Degenmen, ókinishke qaraı, qansha tyrysqanmen nátıje bolmady. Biraq Raqymjan aǵany halqy alaqanyna salyp qurmettedi. Aǵa halqynyń aldynda jarqyrap júrdi. Al eger ata bolmaǵanda Raqymjan aǵanyń taǵdyry qudaı biledi, qalaı bolaryn. Al úıge Qasym aǵa ekeýi kelip turatyn. Ózderi endi naǵyz batyrlar ǵoı. Biraq atadan qorqatyn (kúldi). Sol uzyndy-qysqaly bolyp keledi. Qasym aǵa iri deneli boıshań kisi ǵoı, al Raqymjan aǵa boıy shaǵyndaý, tórtbaq kelgen kisi. Sonda men esikti ashqanda ylǵı Qasym aǵanyń artynda turatyn. Atamdy olar «Dáý» dep ataıtyn. Sonda birde qaljyńdap: «Dáýdiń oqys minezi shyǵa qalsa, maǵan qaraǵanda terisi qalyń ǵoı, Qasekeńe tısin dep ádeıi artynda turamyn», - deıtin jaryqtyq. Talaı ret qolymnan dám tatty. Sonda aldaryna shaı ákelemin. Atam: «Al aınalaıyn endi bara ǵoı, Raqymjan ózi quıady ǵoı», - deıtin. Úsheýiniń áńgimesin osynsha tyńdaǵym kelse de amalsyzdan bólmeden shyǵyp ketýge májbúr bolatynmyn. Ózderi shaı iship otyryp uzaq áńgimelesetin.
Endi atama keler bolsam, ǵalymdar aıtady eken, «Sóngen juldyzdyń jaryǵy mıllıondaǵan jyldarǵa jetedi» dep. Ata- sondaı tulǵa. Búkil ultqa uran bolǵan, ulttyq namysty tý etip ustaǵan, álemge qazaqtyń atyn shyǵarǵan ulttyq dárejedegi batyr ata bolǵandyqtan da halqy atany eshýaqytta aýzynan tastamaıdy», - dedi Zeınep apa.
