Qorqynyshty jeńip, jazýdy qalaı bastaý kerek
ASTANA. KAZINFORM - Almatyda ótip jatqan Book Fest 2025 aıasynda jýrnalıst, redaktor, PR mamany Ulpan Ramazanova «Qoryqpaı qalaı jazýǵa bolady?» degen taqyrypta kezdesý ótkizdi.
Spıkerdiń aıtýynsha, aq paraq aldynda tipti tájirıbeli avtorlar da qorqynysh sezimin ótkeredi, óıtkeni «mátin — jannyń kórinisi».
— Kóbinese jazýǵa uıalamyz, óıtkeni mátinder názik ishki dúnıemizdi qozǵaıdy. Biz dúnıeni ashýǵa qorqamyz jáne basqalar ne aıtady dep qorqamyz. Biraq eń bastysy — qorqynyshtyń qalypty jaǵdaı ekenin este saqtaý kerek, — deıdi Ulpan Ramazanova.
Ol mátinniń «ádemi», «mándi» nemese «satýǵa jaramdy» bolýy mindetti emes, ol belgili bir fýnktsııany oryndaýy kerek ekenin atap ótti: emotsııany oıatý, oılandyra alý jáne tájirıbeńizben bólisý.
— Mátinge ómir qossańyz, ol shyndyqqa aınalady. Adamdar sózdi emes, emotsııalardy este saqtaıdy. Qarym-qatynas nemese aqsha týraly jazý ońaıyraq degen túsinik bar. Adam ómirin aralastyrsańyz, kez kelgen nárse týraly jazýǵa bolady. Eger siz sózińizdi este qaldyrǵyńyz kelse, adamdarǵa emotsııa týdyrýǵa tyrysyńyz. Sol kezde adamdar sizdi esine alady jáne sizdiń jazýyńyz ádemi bolady, — deıdi ol.
Ulpan Ramazanova sonymen qatar óziniń qoltańba ádisimen bólisti — «mátinniń tórt elementi», eń bastysy logıka men qurylymdy beıneleıtin tusy bolýy kerek dep esepteıdi. Onyń aıtýynsha, mátinde logıka bolmasa, oqyrman senimin joǵaltady. Kez kelgen mátinniń qurylymy anyq bolýy kerek.
Ol aýdıtorııaǵa birneshe praktıkalyq keńester berdi:
- Logıka jáne qurylym — mátin anyq jáne dáıekti bolýy kerek, bul oqyrman seniminiń kilti;
- Qysqalyq — qajetsiz sózderden arylyńyz, qysqartýdan qoryqpańyz; mátin «jandy» bolýy kerek, onyń ózindik yrǵaǵy men baıandylyǵy bolýy kerek;
- Túsiniktilik — qarapaıym, tipti kúrdeli taqyryptar týraly da jazyńyz;
- Mátinniń estetıkasy oqý, baqylaý arqyly qalyptasady.
— Jazý degenimiz — ómirdi, onyń yrǵaǵyn túsiný. Keıipkerler tiri bolýy kerek, al mátin sezimge, qaqtyǵystarǵa jáne kúlkige toly úı sııaqty «tynys alýy» kerek. Esińizde bolsyn, mátin — bul shyndyq, al siz avtor retinde ony jasaýshysyz. Siz óz álemińizdi burynnan bar nárselermen toltyrasyz, biraq siz olarǵa óz dybysyńyzdy, óz qoltańbańyzdy beresiz. Erejeni buzyńyz, óz yrǵaǵyńyzdy, óz retińizdi tabyńyz. Bul jazýshynyń naǵyz erkindigi», — dedi ol.
Ulpan Ramazanovanyń aıtýynsha, jaqsy avtor bolý úshin úsh erejeni saqtaý kerek.
— Jazý úshin aldymen kóp oqý kerek. Jazǵyńyz kelse, óz taǵamyn jasamas buryn myńdaǵan taǵamdy synap kórýi kerek aspaz sııaqty jaqsy bilýińiz kerek. Ekinshiden, kóp jazý. Sizge únemi jazý kerek: ınstagramdaǵy mátinder, esseler, hattar. Úshinshiden, birden «toqta, grafomanııa osy jerden bastalady» dep aıtatyn muǵalimdi tabyńyz. Men úshin jýrnalıstıka sondaı mektep boldy: ol tez, anyq jazýǵa, oqyrmannyń ýaqytyn qurmetteýge úıretedi», — dep túıindedi sózin Ulpan Ramazanova.
Aıta keteıik, sarapshymen kezdesýdi MARWIN/Meloman saýda jelisi uıymdastyrdy. Book Fest 2025 súıikti avtorlarmen kezdesýler, shabyttandyratyn sheberlik sabaqtary, qyzý pikirtalastar jáne árkim ádebıet álemin sezinýge bolatyn qoltańba sessııalaryn qamtıdy. Bıyl festıvalge Qazaqstannan jáne basqa elderden jazýshylar qosylyp, baǵdarlama kitapqumarlardy da, kitap oqý sezimin endi uǵa bastaǵandardy da qamtydy.
Esterińizge sala keteıik, Meloman/MARWIN saýda jelisi 1-31 qazan aralyǵynda jeli jumys isteıtin barlyq qalalarda ótetin Book Fest 2025 dástúrli kitap festıvalin jarııalady.