Memlekettik aýdıt: Áleýmettik tólemder júıesinde 216 mlrd teńge orynsyz jumsalǵan
ASTANA. KAZINFORM — Joǵary aýdıtorlyq palatada azamattardy zeınetaqymen jáne áleýmettik qamsyzdandyrý júıelerine júrgizilgen memlekettik aýdıt qorytyndylary shyǵaryldy. Áleýmettik tólemder salasynda mıllıardtyq shyǵyndar anyqtaldy.
Qazaqstanda azamattardy zeınetaqymen jáne áleýmettik qamsyzdandyrý júıeleriniń tıimdiligine júrgizilgen memlekettik aýdıt aıaqtaldy. Onyń qorytyndylary Álıhan Smaıylovtyń tóraǵalyǵymen ótken QR Joǵary aýdıtorlyq palatasynyń otyrysynda qaraldy.
Zeınetaqymen jáne áleýmettik qamsyzdandyrý júıeleriniń turaqty jumys isteýi úshin jaǵdaı jasaý — kez kelgen memlekettiń negizgi mindetteriniń biri. Osy mehanızmder arqyly áleýmettik osal toptarǵa jatatyn azamattar qajet bolǵan jaǵdaıda qoldaý ala alady. Qazaqstan Konstıtýtsııasy óz azamattaryna jalaqy men zeınetaqynyń eń tómen mólsherine, jasyna qaraı, aýyrǵan, múgedektikke shaldyqqan, asyraýshysynan aıyrylǵan jaǵdaıda jáne ózge de zańdy negizder boıynsha áleýmettik qamsyzdandyrýǵa kepildik beredi.
Aýdıt qorytyndylaryna sáıkes elimizde jyl saıyn zeınetaqy men járdemaqy alýshylardyń sany da, tólemder somasy da artyp keledi. Sońǵy 5 jylda ortasha yntymaqty zeınetaqy 37%, ortasha bazalyq zeınetaqy 45%, Zeınetaqy qorynan tólenetin ortasha zeınetaqy 25% ósti. Memlekettik járdemaqylardyń ortasha mólsheri 58%, al Áleýmettik saqtandyrý qorynan tólenetin tólemder 2,5 ese ósken.
Sonymen qatar aýdıt qorytyndysy boıynsha nazar aýdarýdy jáne jetildirýdi qajet etetin birqatar baǵyt bar. Máselen, zeınetaqy alýshylar týraly aqparat almasý máseleleri boıynsha halyqaralyq kelisimder jasasýdy jandandyrý talap etiledi. Bul Qazaqstanda jáne azamattyǵy boıynsha turǵan jerinde qosarlanǵan tólem tóleý táýekelin azaıtýǵa múmkindik beredi. Ózin-ózi jumyspen qamtıtyn azamattar tarapynan zeınetaqy jarnalarynyń turaqtylyǵy máselesi ózekti bolyp otyr. Bul óte mańyzdy, óıtkeni zeınetke shyqqan kezde usynylǵan tólem deńgeıin alý úshin jınaq jetkilikti bolýy kerek.
Aýdıt barysynda júktilik tólemderin kóbeıtý úshin jasandy tabys kórsetý faktileri anyqtaldy.
— Áleýmettik saqtandyrý qorynyń aktıvterin basqarý tıimdiligin arttyrý úshin jekelegen praktıkalar men tásilder qaıta qaraýdy nemese jiti baqylaýdy qajet etedi. Aýdıtorlar júktilik jáne bosaný boıynsha kóp tólem alý úshin kiris deńgeıi men jumys oryndarynyń sanyn jasandy túrde kóbeıtip kórsetý faktilerin de anyqtady. Keıbir jaǵdaıda aýdarymdar bir mezgilde 3-10 jumys ornynan túsip otyrǵan, al 169 adam 16-dan astam uıymda esepte turǵan. Mundaı faktilerdi boldyrmaý úshin normatıvtik bazany pysyqtaý qajet, — delingen palata taratqan aqparatta.
Sonymen qatar Áleýmettik saqtandyrý qorynyń aktıvterin senimgerlik basqarýdan shamadan tys alý faktileri tirkelgen. Bul 216 mlrd teńgeden astam somaǵa aktıvterdi tıimsiz paıdalanýǵa ákeldi.
— Áleýmettik tólemderdiń shekti mólsheri týraly normanyń bolmaýy, sondaı-aq tólem alýshylardyń tabysyn rastaýda memlekettik kirister organdarymen ózara is-qımyldyń jetkiliksizdigi shamamen 96 mlrd teńge Áleýmettik saqtandyrý qory aktıvteriniń joǵalýyna ákeldi. Qaıtys bolǵandar, turaqty turýǵa ketýge ruqsat alǵandar, konsýldyq esepke alynǵandar jáne t. b. týraly málimet alý máseleleri boıynsha ýákiletti memlekettik organdardyń derekqorlarymen ıntegratsııanyń bolmaýy zeınetaqymen jáne áleýmettik qamsyzdandyrý júıeleriniń tıimdiligin tómendetedi. Bul másele pysyqtaýdy talap etedi. Aldaǵy josparly kezeńde zeınetaqy men járdemaqy alýshylar sanyn josparlaýdyń kelisilgen ádistemesi de qajet, bul bıýdjetti qalyptastyrý jáne ony atqarý sapasyn arttyrýǵa múmkindik beredi. Aýdıt qorytyndysy boıynsha 5 mln teńgege qarjylyq buzýshylyqtar, 216,2 mlrd teńgeniń tıimsiz paıdalanylǵany anyqtaldy. 46 júıeli kemshilik anyqtaldy. 22 materıal ákimshilik jaýaptylyqty qaraý úshin berildi. 2 fakt boıynsha materıaldar quqyq qorǵaý organdaryna jiberildi, — dep atap ótti aýdıtorlyq palata.
Budan buryn «Samuryq-Qazyna» 122 mlrd teńgeni tıimsiz jumsaǵany aıtyldy.