Álemdik BAQ-taǵy Qazaqstan: Orta dáliz, Bakýmen baılanys, jasyl energııa jáne Starlink
ASTANA. KAZINFORM — Tamyzdyń orta sheginde Qazaqstan alys-jaqyn eldermen túrli jaıtty talqylady. Jahandaǵy aqparat quraldary Nıderland tarapynyń Orta dálizge kóńil bólip otyrǵanyn, Astana men Bakýdyń áriptestigi artqanyn, Ortalyq Azııanyń jasyl energııa boıynsha jobalarǵa basymdyq berip jatqanyn jáne Starlink ınternet qyzmeti Qazaqstanǵa resmı kelgenin jazdy. Tolyǵyraq Kazinform agenttiginiń sholýynan oqyńyz.
Trend: Qazaqstan men Nıderlandtardyń áriptestigi jasyl ekonomıkany jáne Orta dálizdi ıntegratsııalaýǵa yqpal etpek
Eki tarap aýyl sharýashylyǵy, kólik ınfraqurylymy jáne jasyl ekonomıkany qamtıtyn jańa seriktestik formatyn qalyptastyrýda. Orta dálizge degen qyzyǵýshylyqtyń artýy jáne jańartylatyn energııa kózderine kóshý aıasynda taraptar Eýropa men Azııa arasyndaǵy saýda jáne ınvestıtsııalyq aǵyndardyń teńgerimin ózgertýi múmkin. Bul týraly ázerbaıjandyq Trend agenttigine eksklıýzıvti suhbat bergen Clingendael ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri Djýlııa Krettı málimdegen.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstan men Nıderlandtar arasyndaǵy seriktestik aýyl sharýashylyǵy, kólik ınfraqurylymy jáne jasyl ekonomıka salalarynda keńeıip keledi.
Nıderlandtar birneshe jyl boıy Qazaqstanǵa eń iri ınvestor bolyp keldi. Bul elden keletin tikeleı sheteldik ınvestıtsııalardyń jalpy kólemi 67 mlrd dollarǵa jetti. Aýyl sharýashylyǵy qazaq-nıderland yntymaqtastyǵynda basty oryndardyń birin alady, mańyzdylyǵy jaǵynan tek energetıkadan keıin tur.
«Qazaqstanda keń baıtaq aýylsharýashylyq jerleri men resýrstary bar, al Nıderlandtar turaqty aýyl sharýashylyǵy, jylyjaı tehnologııalary men tuqym sharýashylyǵy salalarynda tehnologııalyq kóshbasshy retinde tanylǵan. Bul Nıderlandtardy bilim almasý, birlesken jobalar men aýyl sharýashylyǵy daqyldarynyń turaqtylyǵyn arttyrý jáne klımattyń ózgerýine beıimdelý úshin ınnovatsııalyq sheshimderdi qoldaný baǵytynda tabıǵı seriktes etedi», – dedi Djýlııa Krettı.
Resmı statıstıka Qazaqstandaǵy aýyl sharýashylyǵynyń turaqty damýyn kórsetken. 2025 jyldyń qańtar-maýsym aılary aralyǵynda aýyl, orman jáne balyq sharýashylyǵy ónimderiniń jalpy shyǵarylymy 3,4 mlrd dollardy qurady, al naqty kólem ındeksi ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 103,7 paıyzǵa jetti.
Alaıda ekonomıkalyq baılanystardy keńeıtý kóbinese kólik ınfraqurylymyn, ásirese, Qytaıdy Ortalyq Azııa men Kavkaz arqyly Eýropamen baılanystyratyn mańyzdy transqurlyqtyq marshrýt – Orta dáliz boıyndaǵy ınfraqurylymdy jaqsartýǵa baılanysty. Bul marshrýt Soltústik jáne Ońtústik dálizderge strategııalyq balama retinde óńirlik baılanysty arttyryp, saýdany ártaraptandyrýǵa múmkindik beredi. 2024 jyly Orta dáliz arqyly tasymaldanǵan júk kólemi 69 paıyzǵa ósip, 2,9 mln tonnaǵa jetti. 2030 jylǵa deıin bul kórsetkishti jylyna 10 mln tonnaǵa deıin arttyrý kózdelip otyr.
Krettıdiń aıtýynsha, dálizdiń áleýetin júzege asyrý úshin ınfraqurylymdyq kedergilerdi eńserý jáne qolaıly ınvestıtsııalyq klımat qalyptastyrý qajet.
Orta dáliz birneshe egemendi memleketterdiń aýmaǵy arqyly ótedi — onyń ishinde Qazaqstan, Ózbekstan, Túrikmenstan, Ázerbaıjan, Grýzııa jáne Túrkııa bar. Bul tranzıttik joldyń geosaıası turǵyda kúrdeli ekenin, sanktsııalarǵa ushyramaıtyn erkin tasymal jolyn qurý ońaı emestigin kórsetedi. Turaqty jáne tıimdi dáliz Nıderlandtaǵy óndiristi kúsheıtip, Qazaqstan óńirlerindegi jasyl energetıkaǵa ınvestıtsııa tartýǵa úlken yqpal etýi múmkin.
Anadolu: Astana men Baký strategııalyq áriptestikti damytýǵa beıildi
Qazaqstannyń Syrtqy ister mınıstri men Ázerbaıjannyń Syrtqy ister mınıstri telefon arqyly sóılesti. Murat Nurtileý men Djeıhýn Baıramov eki eldiń strategııalyq áriptestikti damytýǵa beıildi ekenin rastaǵan. Jańalyqty túrkııalyq Anadolu agenttigi jazdy.
Áńgime barysynda taraptar barlyq baǵyt boıynsha talqylaǵan. Murat Nurtileý Djeıhýn Baıramovty Ázerbaıjan men Armenııa arasyndaǵy beıbit kelisim týraly Deklaratsııaǵa qol qoıylýymen quttyqtap, bul tarıhı qadam óńirdegi beıbitshilik pen ornyqty damýǵa berik negiz bolyp, yntymaqtastyq úshin jańa múmkindikterge jol ashatynyna úmit bildirdi.
Osy turǵyda taraptar óńirlik kommýnıkatsııalardy qaıta ashý jónindegi ýaǵdalastyqtar aıasynda saýda, logıstıka jáne kólik salalaryndaǵy ózara is-qımyl perspektıvalaryn talqylady.
Sondaı-aq, aldaǵy ýaqyttaǵy yntymaqtastyq josparlary sóz boldy, joǵary deńgeıdegi is-sharalar kestesine erekshe nazar aýdarylyp, áńgime barysynda qozǵalǵan máseleler boıynsha turaqty baılanysta bolýǵa ýaǵdalasty.
Report: Qazaqstan men Ózbekstan jasyl energııa dáliziniń mártebesin talqylady
Eki el «Ázerbaıjan – Ortalyq Azııa» jasyl energııa dáliziniń mártebesin sóz etken. Report agenttiginiń habarlaýynsha, bul másele Energetıka mınıstri Erlan Aqkenjenov pen Ózbekstannyń Qazaqstandaǵy Elshisi Bahtıer Ibragımovtyń kezdesýi barysynda talqylanǵan.
«Kaspıı teńizi arqyly Ázerbaıjanmen birlesip iske asyrylyp jatqan «Jasyl energetıkalyq dáliz» jobasynyń mártebesi qaraldy. Bul jobany iske asyrýdyń naqty qadamy retinde 2025 jylǵy 1 shildede Yaşıl Dəhliz Birliyi birlesken kásiporny quryldy», – delingen mınıstrlik taratqan habarlamada.
Taraptar sondaı-aq ekijaqty «jol kartalarynyń» oryndalýyna qatysty ustanymdaryn naqtylap, birlesken jobalardyń júzege asý barysyn talqylady. Ásirese, óńirlik elektr energetıkasy salasyndaǵy jobalarǵa erekshe nazar aýdaryldy, onyń ishinde Qazaqstan, Ózbekstan jáne Qyrǵyzstan strategııalyq seriktes bolǵan Qambar ata GES-1 qurylysy da bar.
Kezdesý qatysýshylary barlyq birlesken energetıkalyq bastamalardy jedel ilgeriletý úshin tıisti salalyq vedomstvolar arasyndaǵy belsendi dıalogty qoldaýǵa daıyn ekenderin atap ótti. Sondaı-aq, munaı-gaz salasyndaǵy joǵary deńgeıdegi yntymaqtastyq pen gaz tasymaldaý júıeleriniń turaqty jumysyn atap ótti. Atap aıtqanda, 2025 jyldyń jeti aıynda Qazaqstan gazynyń Ózbekstan aýmaǵy arqyly tranzıti 921,7 mln tekshe metrdi quraǵan. Al 2026 jylǵa qaraı Reseı gazyn jetkizýdiń áleýetti kólemi 11 mlrd tekshe metrge jetýi múmkin.
Uza: Starlink Qazaqstanda resmı jumysyn bastady
2025 jylǵy 13 tamyzdan bastap Starlink spýtnıktik ınternet qyzmetteri Qazaqstan turǵyndary úshin qoljetimdi boldy. Bul jańalyqty QR Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrliginiń baspasóz qyzmetine silteme jasaı otyryp, ózbekstandyq Uza jazdy.
Mınıstrliktiń málimetinshe, ǵalamtorǵa qosylý SpaceX kompanııasyna tıesili tómen orbıtalyq Starlink spýtnıkteri arqyly júzege asyrylady. Bul tehnologııa eldiń eń shalǵaı jáne qoljetimsiz óńirleriniń ózinde turaqty ári joǵary jyldamdyqtaǵy ınternetpen qamtamasyz etýge múmkindik beredi.
«Bir jyl boıy biz Starlink pen memlekettik organdar men retteýshilerdiń ustanymdaryn jaqyndatý boıynsha kelissózder júrgizdik. Búgin Starlink Qazaqstandy resmı qatysý kartasyna qosty», – dedi tsıfrlyq damý mınıstri Jaslan Mádıev.
Buǵan deıin, 12 maýsymda mınıstrlik pen Starlink kompanııasy kelisimge qol qoıǵan bolatyn. Qujatqa sáıkes, provaıder Qazaqstan zańnamasyn saqtaý mindettemesin alady.
Sarapshylardyń pikirinshe, bul servıstiń iske qosylýy eldiń tsıfrlyq ınfraqurylymyn damytý men qala men aýyl arasyndaǵy «tsıfrlyq alshaqtyqty» joıý baǵytynda mańyzdy qadam bolmaq.