Álemdik BAQ-taǵy Qazaqstan: qazaq-túrik qarym-qatynasy, kıik, kómir jáne kadr máselesi
ASTANA. KAZINFORM – Tamyzdyń sońynda Qazaqstanǵa qatysty jahandaǵy ınternet-basylymdarda jarııalanǵan jańalyq az bolmady. Prezıdenttiń Túrkııaǵa sapary, Ózbekstanmen aradaǵy kıik kelisimi jaıyndaǵy aqpar jıi ushyrasty. Arasynda eldegi keleshek maman tapshylyǵy men Eýropaǵa qaıta tasymaldanǵan kómir máselesi de aıtylypty. Tolyǵyraq Kazinform tilshisiniń sholýynan oqyńyz.
Anadolu: Qasym-Jomart Toqaevqa Túrkııanyń eń joǵary ordeni berildi
Memleket basshysynyń Túrkııaǵa sapary sátti bolǵanyn bilemiz. Ekonomıkalyq kelisimder jasalyp, ınvestıtsııalyq áleýet ulǵaıdy. Álemdik BAQ memleketaralyq ýaǵdalastyqty qapy jibermeı, árbir kezeńge qatysty jańalyqty keńinen taratty. Sapar sońynda Qasym-Jomart Toqaevtyń Túrkııa Respýblıkasynyń eń joǵary memlekettik nagradasy – «Devlet Nişanı» ordenin alýy erekshe atalǵan. Túrkııalyq Anadolu agenttigi marapat jaıynda jazdy.
Qazaqstan prezıdentiniń qurmetine uıymdastyrylǵan keshki as aldynda memlekettik nagradany tapsyrý rásimi ótti. Qasym-Jomart Toqaev «Devlet Nişanı» ordenin alý zor mártebe ekenin atap, Prezıdent Rejep Taııp Erdoǵanǵa jáne barsha túrik halqyna shynaıy alǵysyn jetkizdi. Oǵan qosa Rejep Taııp Erdoǵandy álemdik deńgeıdegi kóregen, yqpaldy, asa kórnekti saıasatker, óńirlik jáne jahandyq turaqtylyqty nyǵaıtýǵa úles qosqan tarıhı tulǵa dep atady.
– Túrkııanyń álem moıyndaǵan jetistikteri, qarqyndy damýy, halyqaralyq qaýymdastyqtaǵy bıik bedeli men zor yqpaly Sizdiń atyńyzben tikeleı baılanysty. Búginde elińiz ekonomıkalyq damýy boıynsha álemniń jetekshi 20 memleketiniń qatarynda. Sarapshylardyń boljamy boıynsha Túrkııanyń bolashaǵy – jarqyn, al dúnıejúzindegi yqpaly arta bermek. Sizdiń kóshbasshylyǵyńyzben tuǵyry bıik Túrkııa óziniń jańa altyn dáýirinde bıik belesterdi baǵyndyra beretinine kámil senemin. Biz Túrkııanyń Qazaqstannyń Táýelsizdigin tanyǵan alǵashqy memleket bolǵanyn esh ýaqytta umytpaımyz. Bul egemen Qazaq eliniń jylnamasynda saqtalatyn óshpes tarıhı derek, – dedi Prezıdent.
TASS: Qazaqstan reseılik porttar arqyly EO-ǵa kómir jetkizedi
EýroOdaq 18-sanktsııa paketi aıasynda Qazaqstannan Reseı porttary arqyly kómir tasymaldaýǵa qatysty salynǵan shekteýdi birshama jumsartty. Tıisti kelisim eldiń eksport qýatyn birshama ilgeriletpek. Jańalyqty reseılik TASS aqparat agenttigi habarlady.
EO-nyń 2025 jyldyń aqpanynda qabyldanǵan 16-sanktsııa paketi aıasynda birqatar reseılik portpen kez kelgen mámilege tyıym salǵan bolatyn. Bul shekteý Qazaqstan kómirin Eýropaǵa turaqty jetkizýge qaýip tóndirdi. Atap aıtqanda, Ýst-Lýga porty Eýropaǵa tasymaldanatyn qazaq kómir tranzıtiniń negizgi núktesi bolǵan. Sondyqtan Qazaqstan EO-osy baǵytta kelissóz júrgizip, kómirdi Reseı porttary arqyly tasymaldaýǵa ruqsat alǵa tyrysyp keldi.
Qalyptasqan jaǵdaıdy retteý maqsatynda Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrligi, Syrtqy ister mınıstrligi jáne QR Eýropalyq odaq janyndaǵy turaqty ókildigi birlesip, eýropalyq tarappen túrli deńgeıde konsýltatsııa júrgizdi. Eýropalyq komıssııanyń atyna EO sanktsııalyq rejımine tıisti ózgerister engizý týraly resmı ótinish jiberilgen.
Mınıstrliktiń málimetinshe, Qazaqstan kómiri Eýropaǵa eksporttaý úshin onyń shyǵý tegi Qazaqstannan bolýy tıis. Sondaı-aq kómirge ıelik etetin tarap EO-nyń shekteý qoıǵan elderi qatarynan bolmaýy kerek. Reseılik porttar tek tranzıt, tıeý nemese jóneltý úshin ǵana qoldanylýy tıis, ol jerde kómir óndirilip nemese satyp alynbaýy kerek.
Qabyldanǵan sharalar qazaqstandyq kómirdi EO-ǵa jetkizýdi qalpyna keltirýge, sondaı-aq logıstıkalyq baǵyttardyń ornyqtylyǵyn nyǵaıtýǵa múmkindik beredi.
2024 jyly EO-ǵa eksporttalǵan qazaqstandyq kómirdiń kólemi 5,2 mln tonnan boldy. Bul eldegi jalpy kómir eksportynyń 51,8%-yna teń. 2025 jylǵy qańtar-mamyrda eksport 1,6 mln tonna nemese kómir eksportynyń jalpy kóleminiń 38,5%-yna jetken edi.
Uza: Ózbekstan men Qazaqstan kıikti saqtap qalý jóninde memorandýmǵa qol qoıady
Aldaǵy ýaqytta Ózbekstan men Qazaqstan kıik popýlıatsııasyn qalpyna keltirýde birlese jumys isteıdi. Eki eldiń jaýapty mınıstrlikteri joıylyp ketý qaýpi tóngen kıikti saqtaý boıynsha memleketaralyq yntymaqtastyqty júıeli túrde damytýdy qolǵa aldy. Qazirgi tańda kıikti saqtaý boıynsha ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıý josparlanǵan. Mańyzdy qujat týraly Uza basylymy tarqatty.
Memorandým aıasynda birneshe birlesken is-sharalar kózdelgen. Onyń ishinde kıikterdiń dástúrli kóshi-qon baǵyttarynda erkin qozǵalys pen qaýipsizdikti qamtamasyz etýdiń mańyzy erek. Osy maqsatta shekara mańyndaǵy qorǵalatyn aýmaqtar men kóshi-qon dálizderin qurý josparlanyp otyr. Al tabıǵı jaıylymdar, sý qoımalary men ekojúıelerdi qalpyna keltirý úshin keshendi jospar túziledi.
Kıikti tabıǵı ortaǵa qaıta kóshirý (reıntrodýktsııa) baǵdarlamasyn ázirlenip, ǵylymı zertteýler, monıtorıng jáne tájirıbe almasý jumys jalǵasatyn bolady. Ol úshin ekspedıtsııalar, reıdter, mamandardy oqytý jáne popýlıatsııa týraly derekter almasý jobasy bar.
Budan ózge spýtnıktik baqylaý jáne veterınarlyq qadaǵalaý júıelerin engizý, brakonerlerge qarsy kúres, halyq arasynda aqparattyq-túsindirý naýqan bastaý, esep júrgizý ádistemelerin úılestirý jáne ortaq derekter bazasyn qurý qadamyn da erekshe ataǵan jón. Sondaı-aq tabıǵatty qorǵaý baǵdarlamalaryn iske asyrýǵa halyqaralyq seriktesterdi tartý kózdelgen.
Este bolsa, Ózbekstannyń Ekologııa mınıstri Azız Abdýhakımov Qazaqstannan 500 kıik laǵyn Ózbekstan aýmaǵyna kóshirýdi josparlap otyrǵanyn aıtqan edi. Osy arqyly mamandar olardyń jergilikti ortaǵa beıimdelýin zertteýdi maqsat etken.
Report: Qazaqstanǵa 3 mln maman qajet bolýy múmkin
Mundaı tujyrymdy Úkimet otyrysynda Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý vıtse-mınıstri Asqar Bıahmetov málimdegen bolatyn. Onyń aıtýynsha, eldegi resmı jumyssyzdyq deńgeıi jyl basynan beri ózgermegen. Mınıstr sózin Reportaqparat agenttigi de bólisipti.
Qazaqstanda ózin-ózi jumyspen qamtyǵan 2,1 mln adam bar. Al jumyssyzdyq deńgeıi - 4,6%. Sol sebepti 2029 jylǵa deıin 3,3 mln azamatty jumysqa ornalastyrý qajet.
- Orta merzimdi kezeńde kadrlarǵa boljamdy qajettilik 3 mıllıonǵa jýyq adam bolady. Suranystyń salalyq qurylymy kúsh-jigerdi qaıda baǵyttaý kerektigin kórsetedi. Memlekettik qyzmetter birinshi orynda – memlekettik basqarý, bilim berý, densaýlyq saqtaý jáne áleýmettik qamsyzdandyrý. Bul - salalar jumys kúshine jalpy suranystyń 29%-y, odan keıin kásipkerlik qyzmet (21%), kólik jáne logıstıka (16%), ónerkásip (13%), qurylys jáne aýyl sharýashylyǵy – ár salaǵa 7%-dan keledi, – dedi Asqar Bıahmetov.
Mınıstrdiń sózinshe, atalǵan derekter kásiptik standarttardy bekitý, bilim berý baǵdarlamalaryn ázirleý, oqytýǵa memlekettik tapsyrystardy bólý, mamandardy qaıta daıarlaý júıesin uıymdastyrý kezinde eskerilýi tıis. Ásirese tsıfrlandyrý jáne demografııalyq ózgerister aıasynda mańyzdy.
- 2024 jyldan bastap eńbek naryǵyn 2030 jylǵa deıin damytý tujyrymdamasy júzege asyrylýda. Belgili bir krıterıılerge sáıkes keletin joǵary sapaly jumys oryndaryn esepke alý júıesi engizildi. Búgingi tańda mundaı jumys oryndarynyń sany 2,6 mıllıon kórsetkishti quraıdy. Bizdiń mindetimiz – 2030 jylǵa qaraı 3,3 mıllıon adamdy jumyspen qamtý. Bıylǵy jyldyń basynan beri 250 myńnan astam adam jumysqa ornalastyryldy, – dep tolyqtyrdy vıtse-mınıstr.