Álemdik BAQ-taǵy Qazaqstan: AES qaldyqtaryn kómý orny, esirtkimen kúres jáne ýran qory

ASTANA. KAZINFORM – Bul aptada álemdik basylymdar Qazaqstan jaıly birshama jańalyq jarııalady. Onyń ishinde Astana men Máskeýdiń strategııalyq baılanysy, eldegi ýran qorynyń boljamdy kólemi erekshe atalǵan. Keıingi aılarda tárkilengen esirtki sany jáne AES-ten shyǵatyn radıoaktıvti qaldyqtar qaıda kómeletini týraly derek bar. Tolyǵyraq Kazinform tilshisiniń sholýynan oqyńyz.

The Times Of Central Asia: Radıoaktıvti qaldyqtar Semeı aýmaǵyna kómiledi

Qazaqstanda salynyp jatqan atom elektr stantsııasynan shyǵatyn radıoaktıvti qaldyqtar Semeı mańyndaǵy arnaıy orynǵa kómiletin boldy. The Times Of Central Asia ınternet portaly jaýapty vedomstvo ókilderiniń sózine súıenip, radıoaktıvti qaldyqtardy kómýge arnalǵan polıgon ornyn anyqtaǵan.

Atom energııasy jónindegi agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Ǵumar Serǵazınnyń aıtýynsha, Shyǵys Qazaqstandaǵy lastanǵan aımaqtyń jalpy aýmaǵy shamamen 18 myń sharshy metrdi quraıdy. Qaldyqtar jer astyna kómilmes buryn arnaıy qoımalarda ýaqytsha saqtalyp, qaýip deńgeıi tómendetilmek.

– Shyǵys óńirdegi lastanǵan aýmaqtyń kólemi 18 myń sharshy metr bolady. Qaldyqtar jerge kómilmes buryn, arnaıy qoımalarda saqtalady eken. Bul – joǵary deńgeıli radıoaktıvti qoqystyń qaýiptiligin tómendetedi, – deıdi Ǵumar Serǵazın.

Sheneýnik radıoaktıvti qaldyqtardyń qorshaǵan ortaǵa zııan keltirmeıtinine senimdi. Odan bólek stantsııanyń reaktorlarynan bir jylda 50 tekshe metr qaldyq shyǵýy múmkin degen boljam bar.

– Arnaıy sý basseınderinde belgili bir ýaqyt saqtaıdy. ıAǵnı onyń temperatýrasy men radıoaktıvtiligi tómendetiledi. Radıoaktıvtiligi tómendegennen keıin ony arnaıy bolat nemese betonnan jasalǵan konteınerlerge salyp ýaqytsha nemese uzaq merzimdi qurǵaq saqtaý oryndaryna jiberiledi, – dedi Atom energııasy jónindegi agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Ǵumar Serǵazın.

2026 jyly ıadrolyq ortalyq radıoaktıvti qaldyqtardy kómetin alańdy daıyndaýǵa kirisedi. Kómý tereńdigi jer asty sýlarynyń deńgeıine baılanysty bolady, óıtkeni halyqaralyq normalarǵa sáıkes ádette belsendiligi joǵary qaldyqtardy 400 metrge deıingi tereńdikte kómý tıis. Sanıtarlyq talaptar boıynsha qaldyqtardy kómýge tsementti paıdalanyp, radıatsııanyń jylystaýyn boldyrmaý úshin germetızatsııalaý ádisi qoldanylýy kerek. Bolashaq qaldyqtardy saqtaıtyn alańǵa suıyq radıoaktıvti qaldyqtar kómilmeıdi.

Sergazınnyń sózinshe, búginde Qazaqstanda 293 mıllıon tekshe metrge jýyq radıoaktıvti qaldyqtar jınaqtalǵan, onyń 290 mıllıon tekshe metri – tómen aktıvti qaldyqtar.

Report: Qazaqstanda 1 mln tonnaǵa jýyq tabıǵı ýran qory bar

Qazaqstanda shamamen 1 mıllıon tonna tabıǵı ýran qory bar. Bul kólem eldiń uzaqmerzimdi suranysyn qamtamasyz etýge jetkilikti. Qazaqstannyń Atom energııasy jónindegi agenttigi tóraǵasynyń orynbasary Ǵumar Sergazınnyń aıtýynsha, qazirgi ýran qory eldegi bolashaq atom stantsııalarynyń jumysyna tolyq jetedi.Laýazymdy sheneýnik sózin Report agenttigi taratty.

– Ýákiletti organnyń resmı aqparatyna sáıkes, Qazaqstanda shamamen 1 mıllıon tonna tabıǵı ýran bar. Bul kólem 60 jyldan da uzaq merzimge jetedi, – dedi ol.

Sergazın sondaı-aq Qazaqstannyń ýran jetkizý máselesi boıynsha Fınlıandııamen kelissózder júrgizip jatqanyn atap ótti. Fınlıandııada eki atom elektr stantsııasy jumys isteıdi. Resmı derekterge súıensek, Qazaqstan ýran qory boıynsha álemde ekinshi orynda, birinshi orynda – Avstralııa.

Búginde jahandaǵy barlanǵan ýran qorynyń shamamen 14%-y Qazaqstanda shoǵyrlanǵan. Elimiz atalmysh kenniń kólemi boıynsha álemde ekinshi orynda tur. Bıyl jylyna 2 myń tonna ýran óndiretin «KATKO» birlesken kásipornynyń jańa zaýyty iske qosyldy.

2025 jyldyń alǵashqy jartyjyldyǵynda ýran óndirisi 13%-ǵa ulǵaıyp, jalpy mólsheri 12 242 tonnany qurady. Degenmen ónimdi ótkizý kólemi 2%-ǵa azaıyp, 7 625 tonnaǵa deıin tómendedi. Al daıyn ónim qory 9%-ǵa artyp, 6 677 tonnaǵa jetti.

Aıta keteıik, buǵan deıin Financial Times basylymy habarlaǵandaı, 2020 jyldan beri álemde ıadrolyq energetıkaǵa salynǵan jyl saıynǵy ınvestıtsııa shamamen 50 paıyzǵa artyp otyr. Al 2050 jylǵa qaraı ıadrolyq qýat 130 paıyzǵa kúsheıedi. Osy qarqyn saqtalar bolsa, 2080 jylǵa qaraı álemde qazirge deıin anyqtalǵan ýran qorlarynyń bári sarqylýy múmkin.

Anadolu: Strategııalyq áriptestik deklaratsııasyna qol qoıyldy

Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtın men Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Máskeýde ótken resmı kelissózderdiń qorytyndysy boıynsha eki el arasyndaǵy jan-jaqty strategııalyq áriptestik týraly deklaratsııaǵa qol qoıdy. Bul týraly Anadolu aqparat agenttigi habarlaǵan.

Kelissózder barysynda saıası, ekonomıkalyq, energetıkalyq jáne óńiraralyq yntymaqtastyq máseleleri talqylandy. Pýtın kelissózderdiń nátıjeli ótkenin atap, Qazaqstan Reseıdiń iri saýda seriktesteriniń biri ekenin, ekijaqty saýda aınalymynyń 28,7 mıllıard dollarǵa jetkenin aıtty. Sondaı-aq ol «Báıterek» jobasy boıynsha «Soıýz-5» zymyranyn ushyrý kesheniniń qurylysy jalǵasyp jatqanyn jetkizdi.

Óz kezeginde Toqaev elaralyq áriptestiktiń áleýeti zor ekenin, ekijaqty baılanystardyń barlyq salada nátıjeli damyp kele jatqanyn tilge tıek etti. Prezıdent energetıka salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń kúsheıgenin atap ótp, sonyń ishinde «Rosatom» kompanııasymen birlesken AES jobasyna oń baǵa berdi.

– Qazaqstan Reseı Federatsııasynyń órkendeýine shyn máninde múddeli. Búgingi kelissózder nátıjesin joǵary baǵalaımyn. Kezdesýimiz ashyq ári senimdi ráýishte ótti jáne naqty paıdasyn berdi, – dedi Memleket basshysy Reseı prezıdentimen buqaralyq aqparat quraldaryna birlesip ótkizgen málimdemecinde.

TASS: 27 tonna esirtki tárkilendi

Qazaqstanda maýsym men qazan aılary aralyǵynda ótken «Qarasora-2025» respýblıkalyq is-sharasynyń nátıjesinde 27 tonnadan astam esirtki tárkilengen. Esirtkiniń zańsyz aınalymyna qarsy operatsııanyń jaı-japsaryn TASS aqparat agenttigi jazdy.

«Qarasora-2025» keń aýqymdy operatsııasy 1 maýsymnan 31 qazanǵa deıin ońtústik óńirlerde ótkizilgen. Bul kezeń quramynda esirtki bar ósimdikterdiń ósý maýsymynda týra keledi.

Nátıjesinde 3,5 myń esirtki quqyq buzýshylyǵy anyqtaldy. Sondaı-aq, 110 myńnan astam qarasora túp-tamyrymen joıylyp, tórt uıymdasqan qylmystyq, onyń ishinde bir transulttyq top quryqtalyp, esirtki zattaryn ázirleıtin 6 zerthana jumysy áshkerelendi.

Sonymen qatar quqyq qorǵaý organdary esirtki jetkizýdiń 50 ishki arnasyn japty. Máselen, Jambyl oblysynda 200 kılogramnan astam marıhýana tárkilense, Almaty áýejaıynda Úndistan azamaty 3 keli marıhýana alyp kele jatqan jerinen ustaldy. Qyzylorda oblysynda salmaǵy 300 keli bolatyn 928 túp qarasora tárkilendi.