Álemdegi qaqtyǵystar sany 1946 jyldan beri eń joǵary deńgeıge jetti
ASTANA. KAZINFORM – Álemde memleketterdiń qatysýymen bolatyn qaqtyǵystar sany artyp keledi jáne Ekinshi dúnıejúzilik soǵys aıaqtalǵannan beri eń joǵary shegine jetti, dep habarlaıdy DW.
Álem boıynsha soǵystar men qaqtyǵystar sany 2024 jyly sharyqtaý shegine jetti. Sársenbi, 11 maýsymda jarııalanǵan Oslo Beıbitshilikti zertteý ınstıtýtynyń (PRIO) zertteýine sáıkes, 36 elde 61 qaqtyǵys bolǵan, bul Ekinshi dúnıejúzilik soǵys aıaqtalǵannan keıingi barlyq jyldaǵy kórsetkishten kóp.
Zertteýde ásirese keıingi jyldary qaqtyǵystar sanynyń óskeni kórsetilgen. 2022 jyly 56 qaqtyǵys bolsa, 2023 jyly 59-ǵa jetken. Ótken jyly bolǵan 61 memleketaralyq qaqtyǵystyń 11-i tolyq aýqymdy soǵysqa ulasty. 2024 jyly «eki soǵys basym boldy» dep jazady zertteý avtorlary. Olar – 76 000-ǵa jýyq adamnyń ómirin qıǵan Reseı-Ýkraına qaqtyǵysy jáne 26 000 adamnyń ómirin qıǵan Gazadaǵy soǵys.
PRIO jahandyq sholý baıandamasynda qaqtyǵystardan qaıtys bolǵandar sany 2023 jáne 2024 jyldary shamamen 129 000 bolǵanyn jazady. Zorlyq-zombylyq deńgeıi keıingi úsh onjyldyqtaǵy ortasha deńgeıden aıtarlyqtaı joǵary bolǵan.
– Jalpy 2024 jyl 1989 jyly qyrǵı-qabaq soǵys aıaqtalǵannan bergi qaqtyǵystarǵa baılanysty ólim-jitim boıynsha tórtinshi eń joǵary jyl boldy, - dep jazady PRIO.
Qaqtyǵystardan bárinen buryn Afrıka kóp zardap shegedi
Baıandama avtorlary úkimeti soǵysýshy taraptardyń biri sanalatyn jekelegen elderdegi qaqtyǵystardyń kóbeıýine de alańdaýshylyq tanytty. Zertteýge sáıkes, Afrıka soǵystardan eń kóp zardap shegedi, 28 shtattyq qaqtyǵystar tirkelgen, bul on jyl burynǵydan eki ese kóp. Odan keıin 17 janjalmen Azııa, 10-men Taıaý Shyǵys, úsheýmen Eýropa, eki janjalmen Amerıka tirkeldi.
Sonymen birge zertteýshiler keıingi bir jylda memlekettik emes qaqtyǵystar sany azdap azaıǵanyn atap ótti. Máselen 2023 jylǵy 80-nen 2025 jyly 74-ke deıin tómendegen.
– Búgingi álem on jyl burynǵyǵa qaraǵanda soǵys, qaqtyǵys, talas-tartysty kóp kórdi. Jahandyq zorlyq-zombylyqtyń ósý jaǵdaıynda oqshaýlaný adam ómirine uzaq merzimdi saldary bar aýyr qatelik bolar edi, - dedi ınstıtýt dırektory, baıandamanyń jetekshi avtory Sırı Aas Rýstad.
Budan buryn Izraıl áýe kúshteri Sırııaǵa shabýyl jasaǵanyn jazǵan edik.