Álem naryǵynda Qazaqstannyń azyq-túlik ónimderine suranys artyp keledi
Sońǵy úsh jylda Qazaqstanda daıyn ónimdi belsendi eksporttaýshylar sany 440-tan 760-qa deıin kóbeıdi. Búginde qazaqstandyq eksport úshin Qytaı, Reseı, Ózbekstan, Ázerbaıjan, Birikken Arab Ámirlikteri jáne Saýd Arabııasy syndy birneshe basym naryqtar anyqtaldy. Qazaqstandyq kásipkerlerdiń eksporty qalaı artty? Tolyǵyraq Kazinform tilshisiniń materıalynan oqyńyz.
Sarapshylardyń aıtýynsha, 2020 jyly Prezıdenttiń bastamasymen eksportty jedeldetý baǵdarlamasy (akseleratsııasy) iske qosylǵannan keıin shetelge taýarlar men qyzmetterdi jetkizetin kásiporyndar sany aıtarlyqtaı artqan. Sol jyly 1 qyrkúıekte Memleket basshysy orta bızneske de erekshe kóńil bólýdi tapsyrdy.
Kásipkerlikke qoldaý kórsetkende orta bızneske de erekshe nazar aýdarý kerek. Óıtkeni naryqta tabysty bolýdyń negizgi kórsetkishi orta bıznestiń órkendeýimen ólshenedi. Mundaı kompanııalar ishki naryqqa qana emes, syrtqy naryqqa da beıimdelýge tıis. Olardyń eksporttyq áleýetin arttyrý úshin qoldaýdy kúsheıtý kerek. Úkimetke shıkizattyq emes orta kásiporyndarǵa arnalǵan eksporttyq akseleratsııa baǵdarlamasyn júzege asyrýdy tapsyramyn. Bul ıdeıadan nátıjege deıin maqsatty túrde qoldaý kórsetý úshin qajet. Shaǵyn jáne orta bıznestiń jalpy ishki ónimdegi úlesi 2025 jylǵa qaraı 35 paıyzǵa deıin, al jumyspen qamtylǵandardyń sany 4 mıllıon adamǵa deıin kóbeıýi kerek. Bul osy salany damytýǵa baǵyttalǵan jumystardyń basty nátıjesi bolmaq, – degen edi Qasym-Jomart Toqaev Joldaýynda.
Prezıdenttiń tapsyrmasynan keıin akseleratsııa baǵdarlamasy quryldy. Ol keshendi memlekettik qoldaý sharalary arqyly qazaqstandyq kompanııalardyń eksporttyq áleýetin arttyrýǵa kómektesedi. Joba perspektıvasy bar shaǵyn jáne orta bızneske baǵyttalǵan.
Kásiporyndardy qalaı tańdaıdy?
Akseleratsııaǵa kez kelgen kompanııa qatysa almaıdy. Arnaıy irikteý bolady.
QazTrade AQ málimetinshe, aldymen kásiporynnyń syrtqy naryqqa shyǵýǵa daıyndyǵyn anyqtaý úshin arnaıy baǵalaıdy. Sonyń nátıjesinde árbir kompanııa halyqaralyq sarapshylar ázirlegen bıznes-protsesterdi jáne ónimniń ózin jaqsartý úshin jeke eksporttyq strategııany alady.
Budan bólek, mamandar shaǵyn jáne orta kásipkerlerdiń taýary suranysqa ıe bolatyn naryqty tabýǵa kómektesedi. Áleýetti satyp alýshylardy izdeıdi, sondaı-aq kelissóz júrgizip, kelisimshart jasasatyn protsesterdi súıemeldeıdi.
Akseleratordyń oryndaýshysy kim?
Akselerator - jańa ıdeıa emes, ony AQSh, Kanada, Ulybrıtanııa, Avstralııa sekildi ekonomıkasy damyǵan elderdiń jáne eksportqa baǵyttalǵan óndiristerdi damytýǵa múddeli damýshy elderdiń úkimetteri belsendi qoldanady.
Qazaqstanda jobany Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrliginiń kómegimen resýrstyq emes eksportty qoldaý sharalarynyń operatory QazTrade júzege asyryp jatyr. Ótken jyly Eksportty jedeldetý baǵdarlamasyna qatysý úshin mashına jasaý, hımııa, jeńil jáne tamaq ónerkásibi, sondaı-aq qyzmet kórsetýshiler sııaqty salalardan 111 kásiporyn iriktelgen.
QazTrade AQ bas dırektorynyń orynbasary Ásel Egemberdıevanyń aıtýynsha, byltyrdan beri baǵdarlama qatysýshylaryn eki aǵymǵa bólý týraly sheshim qabyldandy: jańadan bastaǵandar jáne tájirıbeli eksporttaýshylar. Olardyń árqaısyna ártúrli qoldaý quraldary qarastyrylǵan.
Jańa naryqqa shyǵýdyń alǵashqy qadamdaryn jasap jatqan kompanııalar úshin eksporttyq saýda erejeleri boıynsha trenıngter ótkizemiz, nusqaýlyqtar men usynystar ázirleımiz. Olardyń qyzmetine analıtıkalyq qoldaý kórsetemiz, ońtaıly ótkizý naryqtaryn tańdaımyz, halyqaralyq keńesshilermen jáne memlekettik organdardyń ókilderimen kezdesýler uıymdastyramyz. Áleýetti satyp alýshylarmen belsendi kelissózder júrgizýge, sonyń ishinde olardy qalaı júrgizý keregin úıretýge nazar aýdaramyz. Biz maqsatty naryqtarǵa iskerlik mıssııalar júrgizemiz, – dedi Ásel Egemberdıeva.
Eksport – uzaq merzimge baǵyttalǵan jumys
2020-2023 jyldar aralyǵynda baǵdarlamaǵa 437 kompanııa qatysty. Sarapshylardyń aıtýynsha, ádette, azyq-túlik óndirýshileri jaqsy nátıje kórsetedi. Olar – taýaryn syrtqy naryqqa shyǵarýdyń úlken áleýeti bar óńdeýshi sektordaǵy kásiporyndardyń eń úlken toby.
2023 jyly akseleratsııa baǵdarlamasyna qatysqandardyń biri – ıAroslava Krıýkova. Onyń sózinshe, kásipker nátıjege jetý úshin shydamdylyq tanytyp, memlekettik qoldaýdyń barlyq múmkindigin paıdalana otyryp, maqsatyna qadam basýy kerek.
Qazaqstanda da taýarymyzdy jaqsy sattyq. Soǵan qaramastan jańa naryqqa shyǵýǵa únemi qyzyǵatynmyn. Biz 4 jyldan beri eksporttaımyz, tájirıbemiz bar. Ónimdi Ózbekstan men Mońǵolııaǵa jetkizemiz. Sondyqtan baǵdarlamaǵa qatysýshy basqa kásipkerlerge qaraǵanda ońaıyraq boldy... Bizdiń kompanııa úshin arnaıy strategııa ázirlep, sharalar qabyldandy. Qytaı men Birikken Arab Ámirlikterin áleýetti naryq retinde tańdadyq. V2V kezdesýler kóp kómektesti. Nátıjesinde qytaılyq seriktespen kelistik. Bul jaqqa eksportqa shyǵý ońaı emes. Sondyqtan kásibı sarapshylardyń kómeginsiz munyń bári qıyn ári uzaq bolatyn edi, – dedi alkogolsiz sýsyn shyǵaratyn Riks Ltd kompanııasynyń ókili ıAroslava Krıýkova.
Qazirgi álemdik trendterdiń biri – tutynýshylardyń joǵary sapaly organıkalyq ónimderdi satyp alýǵa degen umtylysy. Osyny túsingen almatylyq kásipker Gúlzıra Kárimbaeva tabıǵı jemis-kókónis shyryndaryn shyǵaratyn jeke jelisin iske qosty. Ol 2023 jyly kásipornyn jańa deńgeıge kóterýge sheshim qabyldap, eksportty jedeldetý baǵdarlamasyna (akseleratorǵa) qatysqan.
Byltyr biz Shanhaıǵa bardyq. Sonda ónim sapaly bolsa, ony mindetti túrde satyp alatynyna kózim jetti. Qytaı naryǵy úlken jáne san alýan túrli, biraq olarda Qazaqstanda óndiriletin keı ónim joq. Úrimjidegi saýda mıssııasyna barǵannan keıin bizge Qytaıdan úsh delegatsııa kelip, óndiristiń jumysyn kórdi. Qazir biz eksportqa qujattarymyzdy daıyndap jatyrmyz. Eksportqa shyǵý protsesi aıtarlyqtaı uzaq, biraq nátıjesi soǵan turarlyq. Úrimjide barynsha jaqsy jumys istep, ónimimizdi meılinshe kóp tanystyrdyq. Sondaı-aq, saýda mıssııasy aıasynda BAÁ-den seriktes taptyq. Taıaý Shyǵys naryǵy úshin rebrendıng jasap, qaptamaǵa aǵylshyn jáne arab tilderin qostyq. Sonymen qatar, QazTrade qoldaýymen Ózbekstanǵa sýsyndar jiberemiz, – dep bólisti tájirıbesin «Dary Charyna» JK basshysy Gúlzıra Kárimbaeva.
Al Ásel Egemberdıeva eksportqa shyǵý kezinde bıznestiń naryq talaptaryna beıimdelýge daıyndyǵy mańyzdy ekenin atap ótti. Sonymen qatar, maman eksporttaýshylarǵa akseleratsııa baǵdarlamasy arqyly halyqaralyq kórmeler men syrtqy saýda mıssııalaryna tegin qatysýǵa keńes beredi.
Qazaqstan úshin áleýetti naryqtar
Búginde bizdiń eksport úshin áleýetti naryqtardyń qatarynda Qytaı, Reseı, Ózbekstan, Ázerbaıjan, Birikken Arab Ámirlikteri jáne Saýd Arabııasy bar.
Bul elderdiń tańdalýy da jaıdan-jaı emes. Bir jaǵynan, bul iri naryqtar jaqyn jáne logıstıka jolǵa qoıylǵan deýge bolady. Ekinshi jaǵynan, satyp alýshylardyń qalaýy men múmkindikterine sáıkes keletin sátti eksporttyq tranzaktsııalar kóp.
