Álem kóshbasshylary áleýmettik damýdy jedeldetýge baǵyttalǵan Doha deklaratsııasyn qabyldady

ASTANA. KAZINFORM — Geosaıası shıelenis pen ósip kele jatqan teńsizdik jaǵdaıynda álem kóshbasshylary seısenbi kúni Áleýmettik damý jónindegi Ekinshi dúnıejúzilik sammıtte Doha saıası deklaratsııasyn qabyldap, neǵurlym ádil ári ınklıýzıvti qoǵam qurý jónindegi jahandyq mindettemelerin rastady. Bul týraly BUU jazdy.

Bul deklaratsııany qabyldaý — úkimetterdiń kedeılikpen kúresýge, laıyqty jumys oryndaryn ashýǵa, kemsitýshilikke qarsy turýǵa, áleýmettik qorǵaýǵa qoljetimdilikti keńeıtýge jáne adam quqyqtaryn qorǵaýǵa baǵyttalǵan ortaq ýádesi bolyp tabylady.

Qujatta áleýmettik damý tek moraldyq mindet emes, sonymen qatar beıbitshilik, turaqtylyq jáne ekonomıkalyq ósim úshin qajetti shart ekeni erekshe atap ótiledi.

Sammıt Qatar astanasy Dohada ótip, oǵan 40-tan astam memleket pen úkimet basshylary, 170 mınıstr, halyqaralyq uıymdardyń jetekshileri, jastar qozǵalystarynyń ókilderi, azamattyq qoǵam men sarapshylar — jalpy 14 myńnan astam adam qatysty.

Doha saıası deklaratsııasy

Ótkizilgen qala atymen atalǵan Doha saıası deklaratsııasy 1995 jylǵy Kopengagen deklaratsııasy men 2030 jylǵa deıingi Turaqty damý kún tártibiniń qaǵıdattaryna adaldyqty qaıta rastady.

Qujat úsh ózara baılanysty baǵytty qamtıdy:

• Kedeılikti joıý,
• Barlyǵyna laıyqty eńbek pen jumyspen qamtýdy qamtamasyz etý,
• Neǵurlym ınklıýzıvti qoǵam qurý.

Deklaratsııa áleýmettik ádilettilikti beıbitshilikpen, qaýipsizdikpen jáne adam quqyqtarymen baılanystyryp, klımattyń ózgerýine qarsy kúreste shuǵyl sharalar qabyldaýǵa shaqyrady.

Qarjylandyrý máselesine de erekshe nazar aýdarylǵan: qujat Addıs-Abeba is-qımyl baǵdarlamasynyń mańyzdylyǵyn rastady, Sevıl kelisimin quptady jáne kópjaqty qarjy júıesin nyǵaıtý qajettigin atap ótti.

Deklaratsııanyń oryndalýyn BUU Ekonomıkalyq jáne áleýmettik keńesine (EKOSOS) qarasty Áleýmettik damý jónindegi komıssııa baqylaıdy.

Keshendi sheshimder qajet

Deklaratsııa qabyldanǵan soń, BUU Bas Assambleıasynyń tóraıymy Annalena Berbok sońǵy onjyldyqtarda jumyssyzdyq deńgeıi tómendep, shekten tys kedeılik azaıǵanymen, teńsizdik áli de joǵary ekenin, ásirese áıelder men jastarǵa kóbirek áser etetinin atap ótti.

Onyń aıtýynsha, qurylymdyq teńsizdikti joıý úshin ekonomıkalyq ósimniń ózi jetkiliksiz — oǵan klımattyń ózgerýi, demografııalyq úrdister men qaqtyǵystar áser etip otyr.

Berbok kedeılik pen ashtyqpen kúresti, bilim berý men densaýlyq saqtaý salalaryn, klımattyq turaqtylyq pen genderlik teńdikti qamtıtyn ózara baılanysty keshendi sheshimder qajet ekenin aıtty. Ol Turaqty damý maqsattaryn «17 bólek tarmaq emes, birtutas júıe» dep sıpattap, bir saladaǵy ilgerileý basqalaryna da serpin beretinine nazar aýdardy.

«Damý úshin serpin»

BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrısh Turaqty damý maqsattaryna qol jetkizý qarqyny tym baıaý ekenin eskertti.

— Doha saıası deklaratsııasy — damýǵa jańa serpin beredi, — dedi ol.

Gýterrısh bul qujatty «adamdarǵa arnalǵan jospar» dep atap, onyń maqsaty — áleýmettik qorǵaýdy keńeıtý, densaýlyq saqtaý men bilimge teń qoljetimdilikti qamtamasyz etý jáne tsıfrlyq alshaqtyqty joıý ekenin aıtty.

Bas hatshy jahandyq qarjy júıesin shuǵyl reformalaýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti. Bul, ásirese, qaryz júktemesi aýyr damýshy elder úshin damý men klımattyq bastamalarǵa qarjylandyrýdy qamtamasyz etýge baǵyttalǵan.

Ol Dohadaǵy sammıtti Kopengagende qabyldanǵan ýádelerdi oryndaý jolyndaǵy saıası jáne qarjylyq erik-jigerdiń kórinisi dep baǵalady.

— Doha saıası deklaratsııasy negizinde adamzat kútip otyrǵan jáne soǵan laıyq batyl jospardy júzege asyraıyq, — dedi Gýterrısh.

Tájikstan prezıdenti: elderdiń qarjy kózderine qoljetimdiligi keńeıtilýi tıis

Tájikstan prezıdenti Emomalı Rahmon sammıtte sóılegen sózinde eldiń 2040 jylǵa deıingi halyqty áleýmettik qorǵaý strategııasyn iske asyryp jatqanyn jáne áleýmettik salany nyǵaıtý baǵytyndaǵy jumystar jalǵasyp jatqanyn aıtty.

Ol sońǵy jıyrma jylda Tájikstanda tórt mıllıonnan astam jumys orny qurylǵanyn habarlady. Elde bilim berý salasynda memlekettik baǵdarlamalar júzege asýda, sondaı-aq medıtsınalyq qyzmet sapasyn arttyrý boıynsha sharalar qabyldanǵan.

Rahmon adam kapıtalyna ınvestıtsııa salýdyń jáne ulttyq baǵdarlamalardy Turaqty damý maqsattarymen úılestirýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti. Ol áleýmettik damýdy qorshaǵan orta jaǵdaıymen baılanystyryp, klımattyń ózgerý saldarymen kúreske baǵyttalǵan eldiń sharalaryn atady.

— Biz osal memleketterdiń qarjy kózderine qoljetimdiligin arttyrý jáne áleýmettik qyzmetterdi, adam kapıtalyn nyǵaıtý men klımattyq beıimdelýdi turaqty qarjylandyrýdyń mańyzdylyǵyn erekshe atap ótemiz, — dedi prezıdent.

Rahmon sondaı-aq tsıfrlyq tehnologııalar men jasandy ıntellektti engizý máselesine toqtalyp, Tájikstan bastamasymen qabyldanǵan BUU Bas Assambleıasynyń «Ortalyq Azııadaǵy turaqty damý úshin jasandy ıntellekttiń jańa múmkindikterin damytýdaǵy róli» týraly qararynyń aımaq úshin mańyzdy ekenin aıtty.

Ózbekstan prezıdenti: Dohadaǵy sheshimder mıllıondaǵan adamǵa úmit syılaýy tıis

Ózbekstan prezıdenti Shavkat Mırzıeev elde áleýmettik ádilettilik pen muqtajdarǵa kómek kórsetýge baǵyttalǵan qoǵam qalyptasyp jatqanyn atap ótti. Ol jańartylǵan Konstıtýtsııada Ózbekstannyń áleýmettik memleket mártebesi bekitilgenin aıtty.

Prezıdenttiń aıtýynsha, buryn bólek bolǵan áleýmettik qorǵaý baǵdarlamalary qazir Ulttyq áleýmettik qorǵaý agenttigi júıesine biriktirilgen, onyń qyzmeti qoǵamnyń barlyq deńgeıin — mahallalardan bastap ár otbasyǵa deıin qamtıdy. Sońǵy jyldary elde kedeılik deńgeıi 35 paıyzdan 6,6 paıyzǵa deıin tómendegen.

Mırzıeev jahandyq áleýmettik saıasatty kúsheıtýge baǵyttalǵan birqatar bastama usyndy. Ol kedeılik pen teńsizdikpen kúres baǵdarlamalaryna qarjy tartý úshin Álemdik áleýmettik ádilettik qoryn qurýdy jáne tehnologııalyq ózgerister jaǵdaıynda eńbekshilerdi qoldaý maqsatynda Álemdik áleýmettik jaýapkershilik jáne laıyqty eńbek jónindegi jahandyq bastama ázirleýdi usyndy.

Prezıdent bilimniń rólin erekshe atap ótip, saýatsyzdyq álemdik ekonomıkaǵa jyl saıyn 1,4 trıllıon dollar shyǵyn keltirip, áleýmettik teńsizdikti kúsheıtetinin aıtty.

— Biz ashtyq pen kedeılikke qarsy kúres jónindegi Global alıanstyń alǵashqy kezdesýinde qabyldanǵan sheshimderdi tolyq qoldaımyz. Aldaǵy sammıtterdiń birin Ózbekstanda ótkizip, bilim berý máselesin kún tártibiniń negizgi taqyryby etýdi usynamyz, — dedi ol.

Klımattyń ózgerý saldary týraly aıta kele, prezıdent ekologııalyq bastamalar men jumyspen qamtý baǵdarlamalaryn úılestirýdiń mańyzyn atap ótti jáne Aral mańy óńirinde jańa áleýmettik-ekonomıkalyq damý úlgisin iske qosý josparyn jarııalady.

Mırzıeev Dohada qabyldanǵan sheshimder mıllıondaǵan adamǵa úmit syılaýy tıis ekenin aıtty.

— Biz búgin qabyldanǵan Doha saıası deklaratsııasyn tolyq qoldaımyz jáne onda bekitilgen qaǵıdattardy júzege asyrýǵa daıynbyz, — dep túıindedi ol.

Aıta keteıik, Qatarǵa shabýyl jasalǵan jaǵdaıda onyń qaýipsizdigin AQSh qamtamasyz etedi.