Álem Gazadaǵy atysty toqtatýdyń birinshi kezeńin quptap otyr

ASTANA. KAZINFORM – Dúnıejúzilik qaýymdastyq beıbitshilik jolyndaǵy ilgerileýdiń mańyzyn atap ótti, dep habarlaıdy Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisi.

AQSh prezıdenti Donald Tramptyń Izraıl men HAMAS arasyndaǵy atysty toqtatýdyń birinshi kezeńi týraly jarııalaǵan kelisimi keń aýqymdy halyqaralyq reaktsııa týdyrdy.

Búkil álem boıynsha kóshbasshylar men uıymdar bul kelisimdi quptap, bul kelisim kópten kútken beıbitshiliktiń bastaýy bolyp, Gaza sektoryndaǵy eki jylǵa jýyq soǵysty aıaqtaıdy degen úmitin bildirdi.

Jarııalanǵan josparǵa sáıkes, Izraıl men HAMAS 20 tarmaqtan turatyn bitimgershilik josparynyń birinshi kezeńin kelisti, ol barlyq ızraıldik kepilge alynǵandardy bosatýdy jáne Izraıl áskerlerin kelisilgen syzyqqa deıin birtindep shyǵarýdy qarastyryp otyr.

Jaýap retinde Izraıl 1000-nan astam palestınalyq tutqyndy, sonyń ishinde 2023 jyldyń qazanynda soǵys qımyldary bastalǵannan beri ustalǵan júzdegen gazalyqtardy bosatýdy mindettendi.

Qurama Shtattar reaktsııasy

AQSh prezıdenti Donald Tramp Izraıl men HAMAS arasyndaǵy kelisim «dıplomatııanyń alyp kúsh salýynyń» nátıjesi dep málimdedi.

- Bul arab jáne musylman álemi, Izraıl jáne barlyq kórshi elder úshin uly kún. Bitimgerler batasyn aldy, - dedi Tramp Qatar, Mysyr jáne Túrkııanyń qosqan úlesin atap ótip. 

Fox News-ke telefon arqyly jaýap bergen Tramp álem «adamdardyń til tabysyp, Gaza qalpyna keletinin» kóretinin málimdep, «Taıaý Shyǵysta beıbitshiliktiń jańa dáýiri ashylatynyna» senim bildirdi.

Ol sondaı-aq kelisimdi iske asyrý boıynsha kelissózge qatysý úshin jaqyn kúnderi Mysyrǵa barýy múmkin ekenin tuspaldady.

Izraıl

Izraıl premer-mınıstri Bınıamın Netanıahý kelisimge qol qoıýdy «Izraıl úshin úlken kún» dep atap, ony tez arada úkimettiń maquldaýyna usynýǵa ýáde berdi.

- Biz kepilge alynǵandardy úılerine qaıtaryp jatyrmyz. Men prezıdent Tramp pen onyń komandasyna osy qasıetti iske adaldyǵy úshin alǵys aıtamyn, - dep málimdedi Netanıahý.

Ol Izraıldiń «barlyq maqsatyn júzege asyrýdy jáne kórshilerimen beıbitshilikti nyǵaıtýdy» jalǵastyratynyn basa aıtty.

HAMAS jáne palestınalyq uıymdar

HAMAS qozǵalysynyń málimdemesinde bul kelisim Qatar, Mysyr, Túrkııa jáne AQSh deldaldary áreketteriniń nátıjesi bolǵany aıtyldy.

- Biz deldaldyq kúsh-jigerdi joǵary baǵalaımyz jáne arab jáne halyqaralyq seriktester kelisimniń kepili bolady dep úmittenemiz, - dep atap ótti uıym.

HAMAS Izraıldiń talaptardy oryndaýyn baqylaýǵa shaqyryp, Palestına halqy qurbandyqtarynyń «beker bolmaǵanyn» basa aıtty.

Gaza sektorynda ornalasqan HAMAS-pen odaqtas palestınalyq «Islamdyq jıhad» toby kelisimdi «úlken qurbandyqtardyń nátıjesi» dep atap, «tutqyndardyń bosatylýy men bitim – syılyq emes, qarsylasýshy jaýyngerlerdiń batyldyǵy arqyly jetken jeńis» ekenin atap ótti.

Qatar reaktsııasy

Qatar Syrtqy ister mınıstrligi kelisimniń «birinshi kezeńdi júzege asyrýdyń barlyq erejesi men tetikterin», sonyń ishinde kepilge alynǵandar men tutqyndardy bosatýdy, sondaı-aq gýmanıtarlyq kómekke qol jetkizýdi qamtıtynyn rastady.

Qatar SІM baspasóz hatshysy Madjed ál-Ansarı egjeı-tegjeıleri keıinirek jarııalanatynyn málimdep, deldaldar soǵys tolyǵymen aıaqtalǵansha kúsh salatynyn atap ótti.

Túrkııa

Túrkııa prezıdenti Rejep Taııp Erdoǵan qol jetkizilgen kelisimge qanaǵattanǵanyn bildirip, Tramp jáne Qatar men Mysyr deldaldaryna alǵysyn bildirdi.

- Túrkııa kelisim sharttarynyń oryndalýyn muqııat qadaǵalaıdy jáne 1967 jylǵy shekarada astanasy Shyǵys Ierýsalım bolatyn táýelsiz Palestına memleketin qurýǵa umtylýyn jalǵastyrady, - dep atap ótti Erdoǵan.

Ol sondaı-aq palestınalyqtarǵa tilektestigin bildirip, olardy «adam aıtqysyz azapqa qaramastan abyroı men tózimdilikti saqtap qalǵan halyq» dep atady.

Eýropalyq odaq

Eýropalyq dıplomatııa basshysy Kaıa Kallas kelisimdi «eleýli dıplomatııalyq serpilis» jáne «joıqyn soǵysty toqtatýdyń shynaıy múmkindigi» dep atady.

- Eýroodaq kelisimderdiń oryndalýyna qoldaý kórsetý úshin qoldan kelgenniń bárin jasaıdy», - dep atap ótti Kallas. 

Birikken Ulttar Uıymy

BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrısh kelisim ornatylýyn quptap, AQSh, Qatar, Mysyr jáne Túrkııanyń dıplomatııalyq kúsh-jigerine rızashylyǵyn bildirdi.

- Barlyq kepilge alynǵandar laıyqty túrde bosatylyp, áskerı qımyldar birjola aıaqtalýy kerek, - dep málimdedi ol. 

Gýterrısh BUU-nyń gýmanıtarlyq kómek kólemin ulǵaıtýǵa jáne Gazany qalpyna kelýine kómek kórsetýge daıyn ekenine toqtalyp, túpki maqsat eki memleketti qurý týraly sheshimdi júzege asyrý bolýy kerek ekenin basa aıtty.

Palestına ákimshiligi

Palestına prezıdenti Mahmud Abbas kelisimdi quptap, onyń eki memleketti qaǵıdasyn iske asyrýǵa baǵyttalǵan qadam bolatynyna úmitti ekenin bildirdi.

- Gazanyń egemendigi Palestına memleketine tıesili, al sektor men Batys jaǵalaý arasyndaǵy baılanys qalpyna keltirilýi tıis, - dedi Abbas.

Ol Tramp jáne deldaldar - Qatar, Mysyr jáne Túrkııaǵa kúsh-jigerleri úshin alǵysyn aıtty.

Álemdik kóshbasshylar reaktsııasy

Ulybrıtanııa premer-mınıstri Kır Starmer kelisimniń «tolyq jáne kidirissiz» oryndalýy jáne gýmanıtarlyq kómekke qoıylǵan shekteýlerdiń alynyp tastalýy kerek ekenin málimdedi.

Italııa syrtqy ister mınıstri Antonıo Taıanı kelisimdi quptap, Italııanyń «Gazany qalpyna keltirýge qatysýǵa jáne qajet bolǵan jaǵdaıda bitimgershilik kúshterin ornalastyrýǵa» daıyn ekenin bildirdi.

Úndistan premer-mınıstri Narendra Modı bul kelisim «premer-mınıstr Netanıahýdyń kúshti kóshbasshylyǵyn» tanytyp otyrǵanyn jáne «uzaq merzimdi beıbitshilikke jol ashatynyn» atap ótti. 

Malaızııa premer-mınıstri Anvar Ibragım bolǵan oqıǵalar «aılar boıy adam tózgisiz azap pen joıylýdan keıin úmit nuryn syılaıtynyn» málimdep, jan-jaqty jáne turaqty beıbitshilikke qol jetkizý múmkindigin paıdalanýǵa shaqyrdy.

Aýstralııa premer-mınıstri Entonı Albanız kelisimdi «jaryq nury» dep atap, «seksen jyldyq qaqtyǵys men lańkestikten keıin zorlyq-zombylyqtyń zulymdyq tsıklyn buzýǵa bolatynyna» úmitti ekenin bildirdi.

Jańa Zelandııanyń Syrtqy ister mınıstri Ýınston Peters «HAMAS barlyq kepilge alynǵandardy bosatýy, al Izraıl óz kúshterin kelisilgen syzyqqa shyǵarýy tıis» ekenin atap ótip, muny «turaqty beıbitshilik jolyndaǵy qajetti qadam» dep atady.

Izraıl men HAMAS arasyndaǵy bitim qashan bastalatynyn myna materıaldan oqı alasyz.