ÁLEM APTA ІShІNDE: Ýkraına daǵdarysy - el 2004 jylǵa qaıta oraldy
Seısenbi, 18 aqpan kúngi Joǵary radaǵa «beıbit shabýyl» retinde bastalǵan aktsııanyń sońy qantógiske ulasqan beıbereketsizdikke alyp keldi. Dál osy kúni oppozıtsııa kóshbasshylary óz jaqtastaryn bıliktiń «Óńirler partııasyna» eldi basqarýdyń parlamenttik-prezıdenttik nysany kózdelgen 2004 jylǵy Konstıtýtsııaǵa qaıta kóshý týraly zań jobasyn engizýdi talap etý úshin Parlament ǵımaratynyń aldyna sherýge shyǵýǵa shaqyrǵan bolatyn. Degenmen Joǵarǵy rada spıkeri atalǵan usynys kózdelgen qaýlyny tirkeýden bas tartyp, sonyń saldarynan oppozıtsııa otyrys jumysyna tosqaýyl qoıyp tastady.
Tártipsizdikter narazylyq tanytýshylardyń Joǵarǵy rada ǵımaratyna basyp kirýge umtylysynan bastaldy. Alaıda, ǵımaratty quqyq qorǵaýshylar der kezinde qorshaýǵa alǵan bolatyn. Belsendiler olardyń kólikteriniń terezelerin shaǵyp, birnesheýin tutqynǵa da aldy. Mılıtsııalarǵa qarsy Molotov kokteıli, taqtatastar men petardalar qoldanyldy. Quqyq qorǵaýshylar men sherýshiler arasyndaǵy qaqtyǵystar Kıevtiń basqa da aýdandarynda boldy. 20 aqpan kúniniń ózinde 28 adam qaza taýyp, 445-i jaraqat aldy. Onyń 287-si aýrýhana tóseginen biraq shyqty. Sonymen birge 20 mılıtsıonerdi jaraqattaǵan surmergen jaıynda da aqparat jeldeı esti.
Ýkraınanyń birqatar óńirlerinde jergilikti bılik organdary, ishki ister mınıstrliginiń, qaýipsizdik qyzmetiniń, prokýratýranyń, áskerı bólimderdiń qurylymdary, sonymen birge oq-dári qoımalary basyp alyndy.
Eldegi oryn alǵan oqıǵalardyń memleket ekonomıkasyna áser etpeýi múmkin emestigi aıqyn. Kıevtegi jáne basqa da kóptegen qalalardaǵy kompanııalardyń keńseleri jumystaryn ýaqytqa toqtatyp, qyzmetkerleriniń qaýipsizdigi úshin olardy úılerine jiberdi. Al birqatar sheteldik bankter men kompanııalar Ýkraınadaǵy óz qyzmetterin ýaqytsha toqtatyp ta tastady. Kúndelikti tutynylatyn taýarlar tapshylyǵy baıqalyp, janar-jaǵarmaı beketterinde uzyn-sonar kezek qalyptasty.
Makroekonomıkalyq ahýal da soqqy astynda qaldy. Qarjy naryǵyndaǵy ýkraındyq aktıvterdiń barlyǵy da is júzinde qunyn quldyratty, eldiń uzaqmerzimdi oblgıatsııalary da qunsyzdanýyn jalǵastyrýda. Sársenbi kúniniń ózinde defolt saldarynan Ýkraınanyń memlekettik qaryzyn saqtandyrý quny 89 bazıstik pýnktke ósip ketti. Standard and Poor's reıtıngtik agenttigi bul eldegi ekonomıkalyq ári júıeli táýekelder reıtıngin tótenshe joǵary retinde baǵalaýda.
Sársenbi kúni Ýkraınanyń qaýipsizdik qyzmeti el aýmaǵynda lańkestikke qarsy operatsııalar júrgizý bastalǵanyn jarııa etti. Bul sharaǵa eldiń Qaýipsizdik qyzmetinen bólek ІІM, Qorǵanys mınıstrligi, Shekara qyzmeti syndy kúsh-qýat qurylymdary, sonymen birge ortalyq jáne jergilikti bılik organdary jumyldyrylatyndyǵy habarlandy. Operatsııa áskerı qyzmetshilerge qarý-jaraq pen arnaıy qurylǵylardy qoldaný múmkinshiligin qarastyrady. Degenmen de bul operatsııa júrgizilgen joq, al juma kúni keshkisin respýblıkanyń Qaýipsizdik qyzmeti oǵan daıyndyq sharalarynyń doǵarylǵandyǵyn jarııa etti.
Beısenbi kúni túnde V.ıAnýkovıchtiń oppozıtsııa kóshbasshylary «úshtigi» Arsenıı ıAtsenıýk («Batkıvşına»), Vıtalıı Klıchko («ÝDAR») jáne Oleg Tıagnıbokpen («Svoboda») kezdesýiniń qorytyndysynda tatýlastyqqa qol jetkizilgendigi ári kelissózderdiń bastalǵandyǵy jarııa etildi. Memleket basshysy oppozıtsııa kóshbasshylaryna Nezalejnostı maıdanyndaǵy sherýshiler lagerlerine shabýyl jasalmaıtyndyǵyna ýáde berdi.
Osyǵan qaramastan «Pravyı sektor» oppozıtsııalyq uıymynyń kóshbasshysy Dmıtrıı ıArosh qol jetkizilgen ýaǵdalastyqqa atsalysýdan bas tartyp, ony «jalǵan» tatýlastyq dep atady. Sonymen birge ol «ishki okkýpatsııa rejimin janshý qajet», dep málimdeme jasady.
Beısenbi kúni eldiń basty alańyndaǵy ahýal birshama turaqtanǵandaı boldy, biraq qalanyń túpkir-túpkirinde qarsylyq tanytýshylar men quqyq qorǵaýshylar arasyndaǵy qaqtyǵystardyń oryn alǵandyǵy jaıynda aqparattar tarady.
Juma kúngi málimetterge sáıkes, Kıevtegi qaqtyǵystar barysynda qaza tapqandardyń sany 77 adamǵa jetip, birneshe júzdegen adam jaraqat aldy. 22 jáne 23 aqpan kúnderi jappaı tártipsizdikter barysynda adam shyǵynynyń oryn alýyna baılanysty Ýkraınada aza tutý kúni jarııalandy.
Keshe AQSh 20 ýkraındyq sheneýnikke vıza berýge shekteý qoıatyn sanktsııa engizse, al Eýropalyq odaq bul eldiń aktıvterine toqtaý salyp, adam quqyqtarynyń buzylýyna, zorlyq-zombylyqqa ári shekten tys kúsh qoldanýǵa jaýapty tulǵalarǵa vıza bermeý týraly sheshim qabyldady. Sonymen birge EO ishki qýǵyn-súrgin sharalarynda qoldanylýy múmkin qural-jabdyqtar men tehnıkalardy jetkizýdi de ýaqytsha toqtatty.
Saıası teketirestegi betburysty sát juma kúni týdy desek te bolady. Bul kúni V.ıAnýkovıch men oppozıtsııa «úshtigi» bılikpen oppozıtsııa arasynda Ýkraınadaǵy saıası daǵdarystty retteý týraly kelisimge qol qoıdy. Oǵan Frantsııa, Germanııa jáne Polsha memleketteriniń syrtqy saıasat vedomstvolarynyń basshylary kýálik etti. Qujatqa sáıkes ol qol qoıylǵannan keıingi 48 saǵattyń ishinde 2004 jylǵy Ýkraına Konstıtýtsııasyn qaıta kúshine engizetin arnaıy zań jobasy qabyldanatyn bolady. Al odan keıin 10 kún ishinde ulttyq birlik koalıtsııasy qurylady. Ýkraınanyń jańa Konstıtýtsııasy qabyldanǵan soń 2014 jyldyń jeltoqsan aıynan keshiktirilmeı prezıdentik saılaý ótedi. Budan bólek jańa saılaý zańnamasy qabyldanyp, Ortalyq saılaý komıssııasynyń jańa quramy qurylady.
Kelisimge qol qoıylǵannan keıingi birneshe saǵattan keıin, juma kúni keshkisin Ýkraınanyń Joǵary radasy eldiń 2004 jylǵy Konstıtýtsııasyn qaıta kúshine engizdi. Sondaı-aq Qylmystyq jáne qylmystyq is júrgizý kodeksterine ózgertýler engizildi. Aıta keterligi, bul ózgertýler 2009 jylǵy Reseımen gazǵa baılanysty kelisim jasasqan kezde ókilettigin asyra paıdalandy dep aıyptalyp, jeti jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylǵan ıÝlııa Tımoshenkonyń bostandyqqa shyǵýyna múmkindik beredi. Joǵary radada Ýkraına prezıdentine senimsizdik bildirý týraly zań jobasy da tirkelgen.
