Alash avtonomııasy áý basta derbes memleket bolýdy armandaǵan - Sultan Han Aqquly
«Alash partııasy», «Alash qozǵalysy» men «Alash avtonomııasy» degen ataýlardy bilse de, ıdeıanyń túpki maqsatyn túsinbeıdi, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.
«Bir nársege basa nazar aýdarýymyz qajet. XX ǵasyrdyń basynda «avtonomııa» degen uǵymnyń qazirgi túsinikten aıyrmashylyǵy jer men kókteı bolǵan. Mysaly, Avstralııa da Anglııanyń «avtonomııasy» bolyp sanalady. Sondyqtan Álıhandardyń túsinigi boıynsha «avtonomııa» degen sondaı memleket boldy. Óz aldyna jeri, eltańbasy, bylaısha aıtqanda, memlekettiliktiń barlyq atrıbýttary bolǵan. Sol sebepti Alash partııasy, Alash qozǵalysy - bunyń barlyǵy Alash ulttyq, demokratııalyq, parlamenttik respýblıkasyn qurý jolyndaǵy qosalqy jumystyń biri boldy», - dedi Aqquly búgin Astanada ótken jıynda.
Onyń aıtýynsha, Alash partııasyn qurýdyń negizgi maqsaty - Búkilreseılik quryltaı jınalysyna qatysyp, qazaq halqyna bólingen «kvotany» barynsha ıgerý. Sol arqyly Alash memleketin zańdastyryp shyǵarý mindeti bolǵan.
«Endi qarańyz, Búkilreseılik quryltaı jınalysynyń saılaýy kezinde Qazaqstanda «Alash» partııasymen birge Kólbaı Toǵysovtyń «Úsh júz» partııasy men Álibı Jangeldın bastaǵan sotsıal-demokrattar daýysqa tústi. Sonda «Alash» partııasy bárin oısyrata jeńip, qazaqqa bólingen búkil 43 mandatqa ıe boldy. Halyq ony nege qoldady? Sebebi atalǵan partııa qazaqty ult bolyp uıystyrdy, árbir azamat rýyna, júzine qaramaı, ózin Alashtyń urpaǵymyn dep qabyldady. Sondyqtan ol kezde Alash memleket bolyp qalyptasa bildi. Iá, Reseı ımperııasynyń quramyndaǵy avtonomııa retinde aıaqqa tura bastady», - dep atap kórsetti alashtanýshy.
Al «Alash» partııasynyń jarǵysynda «reti kelse, óz aldyna derbes, reti kelmese, Reseı quramyndaǵy avtonomııa bolamyz» dep jazyldy. 1917 jyly qazan aıynda Álıhan Bókeıhanov Jalpy Sibir sezine qatysty. Sonda partııa ókilderi Sibir avtonomııasynyń konstıtýtsııasyna arnaıy bap engizýge kelisti. Oǵan sáıkes, Alash avtonomııasy qalaǵan kezde Sibir avtonomııasynan bólinip, ózin derbes memleket retinde jarııalaı alady.
«Qazir keıbir tarıhshylar Álıhannyń derbes memleket bolyp bólinýdi maqsat tutpaǵany jaıynda aıtady. Olar qatty adasyp otyr. Alash partııasynyń da, Alash qozǵalysynyń da túpki maqsaty - derbes memleket bolý. Olar Reseıdiń quramynda «aǵa-kóke» dep, orystardyń arqasynan qaǵyp otyryp, arqyly memlekettiń shekarasyn tolyǵymen belgilep alýdy kózdedi. Basqarýshy kadrlardy daıarlap, óz áskerin jasaqtap alǵannan keıin bólinip ketýdi armandaǵan», - dedi Sultan Han Aqquly.
Aıta keteıik, búgin Astanada «Qazkontent» AQ National Digital History portalynyń uıymdastyrýymen Alash avtonomııasynyń 100 jyldyǵy qarsańynda «Alash muraty jáne Elbasy ıdeıasy» atty «dóńgelek ústel» ótti. Іs-sharaǵa elimizge belgili tarıhshylar, alashtanýshy ǵalymdar qatysty.
