Alakól jaǵasyndaǵy týrızm ekologııany qalaı búldirip jatyr
SEMEI. KAZINFORM — Alakól — jaz shyǵa jaǵasyna myńdaǵan týrısti tartatyn demalys orny. Biraq onyń tazalyǵy — kún tártibinen túspeı turǵan másele.
«Eki taraptan da kemshilik bar»
Balǵyn esimdi óskemendik áıel jyl saıyn jaz shyǵa Alakólge baryp demalady. Onyń aıtýynsha, beı-bereket tastalǵan qoqys máselesi áli kúnge deıin ózektiligin joımaı keledi.
— Alakól — Qazaqstandaǵy eń suranysqa ıe demalys oryndarynyń biri. Halyq qys keziniń ózinde-aq aldyn ala bron jasap, sol jaqqa barý úshin jazdy taǵatsyzdana kútip júredi. Sýy móldir ári shıpaly Alakóldiń jaǵasynda demalýdy ózim osy shilde aıynda josparlap otyrmyn. Biraq bir áttegen-aıy — qoqys máselesi. Arbat, jaǵalaýdyń aınalasy, tipti sýdyń ózine de qoqys tastalyp jatady, — deıdi demalýshy.
Ol óz sózinde bul jerde eki taraptan da kemshilik baryn jetkizdi.
— Birinshisi, demalyp jatqan halyqtyń ekologııalyq mádenıetsizdigi. Ózgeni oılamasa da ózin oılasyn. Sebebi otbasymen, jaqyndarymen báribir osynda qaıta kelip demalady. Sol kezde aınala tolǵan qoqys bolyp jatsa nesi jaqsy?! Ekinshisi, qoqysty tastaıtyn jáshikterdiń azdyǵy men tazalyqqa jaýapty mekemeler jumysynyń sylbyrlyǵy. Rasymen de qoqysty tastaı qoıaıyn deseń jáshik tappaı sendelesiń. Onyń ústine týrıstiń tym kóptiginen tazalyqqa jaýaptylar bárin jınaýǵa úlgermeı jatqan sııaqty, — deıdi Balǵyn.
Qoqys jáshikteriniń sany artady
Kazinform tilshisiniń resmı saýalhatyna jaýap joldaǵan Maqanshy aýdany ákiminiń orynbasary Álııa Sarbaeva Alakóldiń tazalyǵyn saqtaý úshin ne isteletinin aıtyp berdi.
— Alakól jaǵalaýyndaǵy qatty qaldyqtardy shyǵarý máselesi óte ózekti. Ony sheshý úshin birqatar jumystar júrgizilip jatyr. Kól jaǵalaýynda 140 myń sharshy metr jerde sanıtarlyq jumystar júrgiziledi. Buǵan 4,5 shaqyrym jaǵalaý tazalyǵy, ortańǵy arbat — jaıaý júrginshiler joly, saıabaqtyń tazalyǵy kiredi. Qatty qaldyqtardy shyǵarý jáne óńdeý úshin Qabanbaı aýylynda qatty turmystyq jáne ózge de ýly emes qaldyqtar polıgonyn salý maqsatynda bıyl jobalyq-smetalyq qujattama ázirlenýde. Qujattamany daıyndaý merzimi — 2025 jyldyń 1 tamyzy, — deıdi ol.
Jobalyq-smetalyq qujattama daıyn bolǵan soń respýblıkalyq bıýdjetten qarjy bólý úshin bıýdjettik ótinim berilmek.
— Qatty qaldyqtardy shyǵarý polıgonyn salǵanǵa deıin, jınalǵan qaldyqtyr Qabanbaı aýylynan shyǵysqa qaraı kólden 12 shaqyrym jerde ornalasqan arnaıy orynǵa tógiledi. Bir týrıstik maýsymda Alakól jaǵalaýynan shamamen 32 000-35 000 kýb qaldyq shyǵarylady. Jaǵalaýda tazalyqty saqtaý jóninde kásipkerlerge únemi túsindirý jumysy júrgiziledi, — deıdi Álııa Sarbaeva.
Búginde jaǵalaýda 17 qoqys konteıneri, 65 qoqys jáshiki bar. Bıyl qosymsha 25 jáshik pen 50 konteıner satyp alynbaq. Jaz boıy kól jaǵalaýynda zańbuzýshylyqtardyń bolmaýyn 45 polıtsııa qyzmetkeri qadaǵalaıdy.
Reıdter jalǵasady
Alakóldegi qoqys máselesine qatysty quzyrly mınıstrliktiń de jaýabyn bilip kórdik.
— Ótken jyldyń tamyz aıyndaǵy áleýmettik jelidegi rezonansqa baılanysty Abaı oblysy boıynsha ekologııa departamentiniń qyzmetkerleri jergilikti atqarýshy organ ókilderimen birlesip, Alakólge irgeles aýmaqta reıd júrgizdi. Kózben sholyp qaraý barysynda, kólden 12 shaqyrym qashyqta qatty turmystyq qaldyqtardyń ruqsatsyz jınalǵany anyqtaldy. Bul Ekologııa kodeksiniń talaptaryna qaıshy, — deıdi Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar vıtse-mınıstri Jomart Álıev.
Onyń aıtýynsha, ekologııa departamentiniń zerthanalyq-taldamalyq baqylaý bóliminiń mamany atalǵan aýmaqtan topyraq pen káriz sarqyndy sýynan synama alyp, zertteý jasaǵan.
Sonyń nátıjesine sáıkes eki kórsetkish, naqty aıtqanda qalqyma zattar jáne munaı ónimderi boıynsha shekti ruqsat etilgen kontsentratsııadan asyp ketý faktisi anyqtaldy.
— Osy derekke baılanysty Qabanbaı aýyl okrýgi ákiminiń mindetin atqarýshy ákimshilik jaýapkershilikke tartyldy. Laýazymdy tulǵaǵa qorshaǵan ortany qorǵaý salasyndaǵy ýákiletti organmen kelisý arqyly remedıatsııa baǵdarlamasyn ázirleý jáne Alakól mańyndaǵy qoqys úıindilerin joıý qajettigi týraly jekeshe usynym berildi. 2024 jyldyń qyrkúıek aıynda departament tıisti aýmaqtyq jergilikti atqarýshy organǵa, ishki ister organdaryna jáne sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý salasyndaǵy quzyrly organǵa Alakól máselesine qatysty shara qabyldaý qajettigi jóninde hattar joldady. Abaı oblysynyń tabıǵı resýrstar jáne tabıǵat paıdalanýdy retteý basqarmasynyń málimetinshe, Maqanshy aýdany Qabanbaı aýyl okrýginde qatty turmystyq qaldyqtar polıgonyn salý josparlanǵan. Qazirgi tańda «Energoınformproekt» JShS-men jalpy somasy 15 mln teńgege jobalyq-smetalyq qujattamany ázirleý boıynsha shart jasalǵan. Sonymen qatar 2024 jyldyń qyrkúıek aıynda oblys ákiminiń qaýlysymen «Alakól kóliniń jaǵalaýyndaǵy týrıstik aımaqtyń basym problemalyq máselelerin sheshý jónindegi is-sharalar jospary» bekitildi, — deıdi vıtse-mınıstr.
2025 jyldyń jaz aılarynda Alakóldiń týrıstik aımaǵynda ekologııa departamentiniń qyzmetkerleri men jergilikti atqarýshy organ ókilderi birlesip, kezekti reıd ótkizýdi josparlap otyr.
— Bul is-sharalar sheńberinde ekologııalyq zańnama buzý faktilerin anyqtaý, aldyn alý jáne jolyn kesý kózdelgen. Sondaı-aq qaldyqtardy belgilenbegen jerge tastaǵany úshin qarastyrylǵan ákimshilik jaýapkershilik týraly jergilikti turǵyndar men týrıster arasynda túsindirý jumysy júrgiziledi, — deıdi Jomart Álıev.
Eske salsaq, osyǵan deıin Alakól jaǵalaýynda 2018 jyldan beri jóndeý jumystary júrgizilmegenin jazǵanbyz.