Aqtóbede Orta Azııadaǵy biregeı tarıhı eskertkish jańǵyrtyldy
AQTÓBE. KAZINFORM – Aqtóbe oblysy Yrǵyz aýdanyndaǵy Almat tamy jańardy. Orta Azııadaǵy biregeı eskertkish, alty kúmbezdi kesene HІH ǵasyrda salynǵan. Onda birneshe adamnyń súıegi jatyr.
Almat tamy Yrǵyz aýdany ortalyǵynan 22 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan. Munda jerlengen Almat Tobabergenulynyń týǵanyna bıyl – 220 jyl. Osyǵan oraı aýdanda aqparattyq-tanymdyq shara ótip, keseneniń ashylý rásimi uıymdastyryldy.
– Eskertkishti alǵash ret 1983 jyly QazSSR tarıh jáne mádenıet eskertkishterin qorǵaý týraly arhıtektýra-ónertaný ekspedıtsııasy zerttedi. Tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor Serik Ájiǵalı «Eskertkish – el tarıhy» atty kitabynda jáne «Arhıtektýra kochevnıkov – fenomen ıstorıı ı kýltýry Eýrazıı» atty monografııasynda osy Almat tamynyń sıpattamasyn egjeı-tegjeı jazdy. Shyn máninde Almat tama Orta Azııada sırek kezdesetin 6 kúmbezdi kesene. Buhara, Hıýa, Syrdarııa boıy óneriniń jalǵasy dep sanaýǵa bolady. Ertede grekter men rımdikterdiń áýlettik panteony tárizdi kóp bólikti jerasty tásilimen salynǵan, - dedi Tarıhı-mádenı murany zertteý, qalpyna keltirý jáne qorǵaý ortalyǵynyń dırektory Farhad Dosmuratov.
Buǵan deıin habarlaǵanymyzdaı, Almat tamynda jerleý dástúri ózgeshe. Qaıtys bolǵan adamdy aq shúberekke orap, ortalyq kúmbezge qoıady. Ony kómbeıdi, mavzoleıde saqtalady. Kelesi bireý qaıtys bolǵanda aldyńǵysynyń súıegin ózge kúmbezde qazylǵan arnaıy orynǵa tastaıdy. Jańasyn ortańǵy kúzbezge qoıady.
Aıta keteıik, Almat Tobabergenuly – Tama Eset pen Tabyn Bókenbaı batyrmen úzeńgiles bolǵan Kıikbaı batyrdyń urpaǵy. Almat sardar saýda kerýenderine ilesip, orys tilin meńgergen. Tipti dıplomatııalyq mıssııalarǵa qatysqan. Balasy – Samurat Hıýa, Buqara kórgen. Derekterge súıensek, jerleý orny 1886-1888 jyldary salynǵan. Almattyń ózi 1892 jyly kóz jumyp, 6 kúmbezdi kesenege qoıylǵan. Al sońǵy adamnyń denesi shamamen 1963 qoıyldy.
– Almat Tobabergenuly eldi otyryqshylyqqa tárbıeledi. 1984 jyldary qazirgi Yrǵyz jáne Áıteke bı aýdandary aýmaǵynda úı saldyrǵan. Úı qala úlgisinde bolǵan. 1846 jyly tútin salyǵyn jınaý tobynyń jetekshisi, 1851-1869 jyldary aralyǵynda Orynbor gýbernııasy №54 dıstantsııasynyń bastyǵy, 1869-1875 jyldary Qojakól bolysynyń basqarýshysy boldy. 1849 jyly oǵan orys qaýymyndaǵy dvorıan dárejesine teń ataq bergen, - dedi Farhad Dosmuratov.
