Aqtóbede qazaqtyń teri óńdeý kásibin damytýǵa qatysty usynystar aıtyldy
AQTÓBE. KAZINFORM - Aqtóbede «Qazaqtyń dástúrli teri óńdeý kásibi: tarıhı tájirıbe, qazirgi kúıi jáne damý perspektıvasy» atty birinshi respýblıkalyq ǵylymı-tájirıbelik konferentsııasy ótti. Ólketanýshy tól ónerdi qaıta túletý úshin óndiris ashý kerek dep sanaıdy. Ázirge elimizde bul baǵytta iri kásiporyn joq.
Mal terisin ılep, odan turmystyq buıym jasaý óneri ár óńirde árqalaı damyp keledi. Ásirese sheberler tól ónerdi saqtaýǵa septigin tıgizip otyr. Aqtóbege jınalǵan olar teri ıleý tehnologııasyn tanystyryp, ózara tájirıbe almasty, ónerdi saqtaý, damytý jolyn talqylady.
- Ónerdiń jolynda júrgennen keıin sol ónerdi túbine deıin jetkizip, halyqqa tanytý maqsaty bar bizde. Kúı, án ónerinde kenje qalyp bara jatqan eshteńe joq. Biraq teri óńdeý óneri kenje qaldy. Yqylym zamannan beri adamzat terige táýeldi boldy dep aıtsam bolady. Qazaqtyń tól óneriniń biri bolǵandyqtan barlyq turmys-tirshilikte paıdalandy. Ydys-aıaq, at ábzelderi men qarý-jaraqqa da teri qoldandy. Ulttyq aspaptardy jasaǵanda da teri paıdalandy. Teriden qobyz, adyrna, tuıaqtas, dańǵara, daýylpaz jasaldy. Keıingi kezde osy dýdyǵa, kerýish jasaıtyn adam joq,- dedi Mádenıet qaıratkeri Jolaýshy Turdyǵulov.
Al aqtóbelik ólketanýshy Bekarystan Myrzabaı iri zaýyttar salynýy tıis dep esepteıdi.
- Terini óndiristik dárejede damytý jolǵa qoıylsa degen usynys bar. Qazir ǵylymda, ónerde, turmysta paıdalaný úshin jekelegen kásipkerlik deńgeıinde ǵana qyzyǵýshylyq bar. Bul az. Buryn óndiris boldy. Yrǵyzda teri jáne maı zaýyty ashyldy. Osydan 130 jyl buryn Yrǵyzda ashylǵan teri zaýytyn Nyǵmetbaı Ǵabbasov degen tatar basqaryp, ol syıǵa kólik te alǵan. Táýelsizdik alǵannan keıin elimizde teri zaýyty ashylyp edi, ónbedi. Qazir joq. Osydan 99 jyl buryn Máskeýge hat jazylǵan. Tóńkeriliske deıin qazaq dalasyndaǵy teriniń 17%, júnniń 8 % ıgerildi. Qazir odan aıyrylyp qaldyq. 1935 jyly Aqtóbe, Soltústik Qazaqstanda, Semeıde teri zaýyty ashyla bastaǵanda usynys jasaǵan U. Qulymbetovti atyp, toqtap qaldy. Zaýyt áli joq Qazaqstanda,- dedi ólketanýshy Bekarystan Myrzabaı.
Eske salsaq, birer jyl buryn qazaq dalasynda teri men júndi ıgerýge jol ashqan «Jarmola jármeńkesin» qaıta jańǵyrtpaq boldy. Bul ázirge bir rettik shara kúıinde qaldy.
