Aqtaýlyq oqytýshy qazaq tilinde IQ test jasap shyǵardy

AQTAÝ. KAZINFORM – Qazaqstanda alǵash ret ulttyq ıntellektini ólsheıtin platforma jasaqtaldy. Bul – qazaqsha oılaıtyndarǵa arnalǵan alǵashqy ıntellektýaldyq júıe. «IQ Test Center» dep atalatyn jobany Sh.Esenov atyndaǵy ýnıversıtettiń aǵa oqytýshysy, PhD doktorant Baqtybaı Jaılaýov oılap tapqan. Avtor tyń bastamanyń maqsaty men bolashaǵy týraly Kazinform tilshisine aıtyp berdi.

- Baqtybaı Sársenbaıuly, IQ test ıdeıasy qaıdan týdy? Maqsat qandaı?

- IQ áýelden eýroamerıkalyq zertteý keńistiginiń ónimi ekeni ras. Biraq biz «ulttyq ıntellekt» uǵymyn tek sheteldik úlgimen shektemeýimiz kerek. Bizde de ushqyr oı, tabıǵı zerde, zerek urpaq, sheshendik óner, logıka, tarıhı jady, til men paıymnyń shegine jetken babalar bolǵan, áli de urpaǵy ózin ozyq oıly ultpyz dep esepteıdi. Al endi sol ozyq oıly ulttyń aqyl-oı ólshemin qalaı anyqtaımyz? Men osyny jańasha júıeleýdi, óz tilimizde tarazylap, óz mentalıtetimizge saı ıntellektýaldyq baǵalaý jasaýdy maqsat ettim. Sondyqtan biz IQ-di tek test retinde ǵana emes, ıntellektýaldy derbestiktiń ekojúıesi retinde usynamyz. Biz tek ball bermeımiz. Biz taldaý jasaımyz, keńes beremiz, trend baıqaımyz. Bilim uıymdaryna, óńirlik basqarmalarǵa, ýnıversıtetterge naqty ındıkator usynýǵa bolady. Bul júıe arqyly, mysaly, belgili bir aımaqtaǵy oqýshylardyń logıkalyq oılaý deńgeıi men analıtıkalyq qabiletin ýaqytsha jáne keńistiktik taldaýǵa bolady. Ol tipti, bilim berý strategııasyn túzetýge túrtki bolýy múmkin.

- Test qazaq tilinde jasalǵan. Nelikten bulaı tańdadyńyz jáne testti kimder tapsyra alady?

- Barlyǵy bir qarapaıym suraqtan bastaldy: «Nege Qazaqstanda ózimizdiń IQ ortalyǵymyz joq?» Men bilim salasynda júrgen adam retinde baıqaıtynym – biz sheteldik testterge tym táýeldimiz. Olar bizdiń ulttyq bolmysqa beıimdelmegen. Tildi bilmeıdi, mádenıetti tanymaıdy. Sodan oı týdy – nege biz ózimizdiń ulttyq IQ test júıesin jasamasqa? Jaı ǵana ıdeıa emes, bul – ıntellektýaldyq táýelsizdikke jasalǵan alǵashqy naqty qadam. Maqsatymyz – oılaý mádenıetin qalyptastyrý. Bizdiń urpaq oılanýǵa emes, este saqtaýǵa úırengen. Al bolashaq – oılanatyn, oılap tabatyn, jańalyq jasaıtyn urpaqtyń qolynda. «IQ Test Center» arqyly sol urpaqtyń shamyn jaqqymyz keledi. Biz Big Data men AI tehnologııasy arqyly ár adamnyń aqyl-oı traektorııasyn syzyp bere alamyz. Bul jáı test emes, bul – jeke damý quraly.

Ázirge 15 jastan joǵary qatysýshylarǵa arnalǵan. Aldaǵy ýaqytta balalarǵa, joǵary synyp oqýshylaryna, memlekettik qyzmetshilerge arnalǵan redaktsııalary daıyndalyp jatyr. Biz bul júıeni kásibı keńes berý, daryndy balalardy anyqtaý jáne adam resýrsyn josparlaý maqsatynda qoldana alamyz.

- IQ deńgeıin arttyrý úshin ne isteý kerek? Arnaıy jattyǵýlar bar ma?

- Eń jaqsy jattyǵý retinde – klassıkalyq kórkem ádebıet týyndylaryn oqýdy usynamyz. Bul – aqyldyń fıtnesi. Logıka, qııal, paıym, este saqtaý – bárin damytady. Mysaly, jazýshy Ábish Kekilbaevty oqý – naǵyz ıntellektýaldyq trenıng. Sondyqtan biz arnaıy ádebıetke negizdelgen oqý baǵdarlamasyn jasadyq. Bul – sanany shynyqtyratyn júıeli ádisteme.

- Joba qazir qandaı deńgeıde?

- Búgingi kúni jumys isteıtin MVP nusqamyz bar. Eksperıment jasalyp, qazirdiń ózinde alǵashqy taldaýlar alyndy. Paıdalanýshylar óz nátıjesin kórip qana qoımaı, ony aımaq, sala, jas ereksheligi boıynsha salystyra alady. Bizdiń kelesi mindetimiz - ony ary qaraı masshtabtaý. Jalpy basty maqsatymyz – qoǵamdyq mańyzy bar, strategııalyq sıpattaǵy platforma bolý. Sondyqtan biz Astana Hub-tyń «Startap Orda» baǵdarlamasyna, «AI-Sana», «Innovatsııalyq jobalar» sekildi baǵdarlamalarǵa qatysyp, memlekettik seriktestikke de qadam jasap otyrmyz. Prezıdentimiz aıtqandaı, JI – memlekettiń strategııalyq basymdyǵy. Biz dál osy baǵytta óz úlesimizdi qosqymyz keledi. Test tek IQ emes, EQ, kreatıvtik oılaý, mamandyqqa beıimdilik, kognıtıvtik refleksııa, tulǵalyq qabilet syndy 360° dıagnostıka beredi. Bul – EdTech pen HR salasynda teńdessiz qural. Onyń ústine qazaqı tanym men tildi eskeretin ıntellektýaldyq qural buryn-sońdy bolǵan emes. Bul – alǵashqy joba.

Memleket basshysy «ǵylym tek zerthanada ǵana emes, ómirge tikeleı áser etýi kerek», - degen bolatyn. «IQ Test Center» – bilim men ǵylymdy tsıfrlyq transformatsııa arqyly qoǵamǵa usynatyn naqty qural. Biz ulttyń ıntellektýaldyq ımmýnıtetin kúsheıtkimiz keledi. Bul – bizdiń ǵylymı mıssııamyz. Prezıdenttiń sózi jobamyzdyń moraldyq-ıdeıalyq ruqsaty sııaqty. Erteń ár mektepte, ýnıversıtette, tipti jumys ornynda IQ pasporty qalypty nársege aınalady. Biz sonyń negizin búgin salyp jatyrmyz.

Aıta keteıik, buǵan deıin Qaraǵandyda robot-hırýrgtiń kómegimen mıǵa ota jasalǵan bolatyn.

Qazaqstanda elektr jáne jylý jelilerin dıagnostıkalaýǵa arnalǵan JI engizilmek.