AQSh uıymnan ketpek: ıÝNESKO tarıhı sheshimge daıyn ekenin aıtty

ASTANA. KAZINFORM – ıÝNESKO-nyń Bas dırektory Odre Azýle AQSh-tyń uıymnan shyǵý týraly sheshimine ókinish bildirip, sonymen qatar bul jaǵdaıdyń bolatyny boljanǵanyn aıtty, dep jazdy AZƏRTAC agenttigi. Jalpy bul aqparatty ıÝNESKO-nyń baspasóz qyzmeti resmı málimdegen. 

— AQSh Prezıdenti Donald Tramptyń AQSh-ty ıÝNESKO quramynan qaıta shyǵarý týraly sheshimi ókinishti, bul áreket 2026 jyldyń jeltoqsan aıynyń sońynda kúshine enedi. Bul qadam kópjaqtylyqtyń negizgi qaǵıdattaryna qaıshy keledi, birinshi kezekte, AQSh-taǵy bizdiń kóptegen seriktesterimizge — Dúnıejúzilik mura tizimine nysandar engizýdi kózdeıtin qaýymdastyqtarǵa, «Shyǵarmashylyq qala» mártebesine úmitker toptarǵa jáne ýnıversıtettik kafedralar ashýǵa umtylǵan bastamalarǵa keri áser etýi múmkin, — dedi ol.

Sonymen qatar, Bas dırektor bul sheshimniń boljanǵanyn jáne ıÝNESKO-nyń oǵan aldyn ala daıyndalǵanyn atap ótti. Ol sońǵy jyldary júrgizilgen qurylymdyq reformalar men qarjylandyrý kózderin ártaraptandyrýdy eske saldy. Onyń aıtýynsha, qazirgi ýaqytta AQSh-tyń úlesi ıÝNESKO bıýdjetindegi 8 paıyzdy quraıdy.

— Qazirgi sátte uıym qandaı da bir qysqartýlardy qarastyryp otyrǵan joq, — dep naqtylady Azýle.

Ol sondaı-aq, 2018 jyly AQSh-tyń burynǵydaı uıymmen yntymaqtastyqty toqtatý týraly sheshim qabyldaǵanyn, ol kezde de osyǵan uqsas sebepter aıtylǵanyn eske saldy. Bul sheshim Donald Tramptyń alǵashqy prezıdenttik merziminde qabyldanǵan bolatyn. Alaıda, onyń aıtýynsha, qazirgi jaǵdaı múlde ózgergen, al uıym ishindegi saıası shıelenis tómendegen.

— Sondaı-aq, AQSh ókiliniń ıÝNESKO-da «antısemıttik jáne antıızraıldik bastamalardyń» alǵa tartylyp jatyr degen málimdemeleri shyndyqqa sáıkes kelmeıdi. ıÝNESKO Holokost týraly bilim berý men antısemıtızmge qarsy kúres salasynda eleýli jumys júrgizip keledi, — dedi ol.

Bas dırektor Vashıngtondaǵy qazirgi ákimshiliktiń sheshimine qaramastan, ıÝNESKO óz mıssııasyn oryndaýdy jalǵastyratynyn málimdedi. Ol AQSh-ty uıym quramynda árdaıym qýana qarsy alatynyn, ári jeke sektor men akademııalyq ortadaǵy amerıkalyq seriktestermen yntymaqtastyqty jalǵastyratynyn aıtty. Sonymen qatar, AQSh bıligimen dıalog júrgizýdi jalǵastyrýǵa nıetti ekenin bildirdi.

Eske salsaq, 2024 jylǵy 4 aqpanda Donald Tramp BUU-nyń Adam quqyqtary jónindegi keńesinen jáne Palestınalyq bosqyndarǵa kómek kórsetý jónindegi agenttiginen AQSh-ty shyǵarý týraly jarlyqqa qol qoıǵan bolatyn. Ol BUU-ny «úlken áleýeti bar, biraq ony júzege asyra almaı otyrǵan uıym» dep synap, ıÝNESKO-men yntymaqtastyqty qaıta qaraý týraly tapsyrma bergen.

Aıta ketý kerek, bul AQSh-tyń ıÝNESKO-dan alǵashqy ret shyǵýy emes: 1984 jyly prezıdent Ronald Reıgannyń ákimshiligi de uıymnan shyqqan edi. Ol kezde sebep retinde ıÝNESKO-nyń asa saıasattanýy men qarjynyń tıimsiz jumsalýy kórsetilgen bolatyn. AQSh ıÝNESKO-ǵa 2003 jyly qaıta oraldy.

Al 2018 jyly, Tramptyń alǵashqy merziminde, AQSh ıÝNESKO-dan qaıta shyqty. Ol kezde sebep retinde: qaryzdardyń ósýi, uıymda túbegeıli reformalar qajettiligi jáne antı-Izraıldik kózqaras kórsetilgen. AQSh 2023 jyly uıymǵa qaıta qosylǵan edi.

Aıta keteıik, búgin AQSh 2027 jyldan bastap ıÝNESKO-dan resmı túrde shyǵatynyn málimdegen edi.