AQSh-ta prezıdenttik bılikti tapsyrý qalaı ótip jatyr

ASTANA. KAZINFORM – 2024 jyldyń 5 qarashasynda Donald Tramp AQSh prezıdenti bolyp saılandy, biraq onyń ekinshi prezıdenttik merzimi 2025 jyldyń 20 qańtarynda ınaýgýratsııada ant qabyldaǵan soń ǵana bastalady. Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisi Aq úıdegi bılikti tapsyrý protsesi qalaı ótetinin zerttep kórdi.

Bılikti tapsyrý týraly zań

AQSh-ta bılikti bir ákimshilikten ekinshisine berý 1963 jyly qabyldanǵan, saıası ózgeristerge qaramastan úkimettiń jumysyn qamtamasyz etetin «Prezıdenttik bıliktiń ótpeli kezeńi týraly zań» arqyly retteledi. Bul protsesti 20 qańtarda ótetin prezıdenttiń ınaýgýratsııasyna deıingi jáne keıingi kezeń dep bólýge bolady. 

Qujatqa sáıkes, negizgi fýnktsııalar AQSh úkimeti quramyndaǵy táýelsiz agenttik sanalatyn «Jalpy qyzmetter basqarmasyna» (GSA, General Services Administration) júktelgen. Ol prezıdenttik saılaýǵa deıin uzaq ýaqyt buryn ótpeli kezeńdi josparlaı bastaıdy. Saılaýǵa shamamen eki jyl qalǵanda GSA bılikti aýystyrý boıynsha federaldyq úılestirýshini taǵaıyndaıdy, federaldyq agenttikter týraly málimetterdi jańartady, jylyna keminde bir ret otyrystar ótkizedi jáne personaldy oqytady. 

Saılaýǵa 12 aı qalǵanda GSA bılikti aýystyrý is-sharalary men qajetti resýrstaryn qamtıtyn esep daıyndaıdy.

Saılaýǵa 6 aı qalǵanda AQSh prezıdenti Aq úıdiń bılikti tapsyrýdy úılestirý keńesin qurady. Bılikti tapsyrý agenttiginiń dırektorlar keńesi turaqty otyrystar ótkize bastaıdy. Árbir agenttik bılikti aýystyrý is-sharalaryn baqylaý úshin aǵa qyzmetkerdi taǵaıyndaıdy.

Saılaýǵa 3 aı qalǵanda bılikti aýystyrý boıynsha federaldyq úılestirýshi Senattyń ishki qaýipsizdik jáne memlekettik ister komıtetine, sondaı-aq Ókilder palatasynyń qadaǵalaý jáne esep berý komıtetine daıyndyq týraly esep beredi.

1 qyrkúıekke deıin GSA prezıdenttikke úmitkerlermen qoldaý qyzmetterine qatysty ózara túsinistik týraly memorandýmdarǵa qol qoıady.

15 qyrkúıekke deıin agenttikterdiń basshylary mansaptyq emes laýazymdarǵa qatysty sabaqtastyq josparlarynyń daıyn bolýyn qamtamasyz etedi.

1 qazannan keshiktirmeı AQSh prezıdentiniń Atqarýshy keńsesi Federaldyq úılestirýshi arqyly prezıdenttikke úmitkerdiń aýyspaly komandasymen ózara túsinistik týraly memorandýmǵa qol qoıý boıynsha kelissózder júrgizedi. Bul kelesi ákimshiliktiń federaldyq agenttiktermen óz áreketterin úılestirýine múmkindik beredi.

1 qarashaǵa qaraı Bılikti aýystyrý máseleleri jónindegi agenttik dırektorlar keńesi aýysýǵa arnalǵan aqparattyq materıaldardy daıyndaýdy qamtamasyz etedi.

Saılaýdan keıin (nátıjeler anyqtalmaǵan jaǵdaıda) GSA prezıdenttikke úmitkerlerge 5 kún boıy qoldaý kórsetýdi jalǵastyrady.

Saılaý nátıjeleri jarııalanǵannan keıingi kelesi kúni GSA saılanǵan prezıdent pen vıtse-prezıdentke kómek kórsetýdi jalǵastyrady, bul ınaýgýratsııadan keıin 60 kúnge deıin jalǵasady. Sondaı-aq, qyzmetten ketetin prezıdentke qoldaý kórsetiledi, ol 7 aıǵa deıin sozylýy múmkin.

Aq úımen ınaýgýratsııaǵa deıingi kelisim

Inaýgýratsııaǵa deıin saılanǵan prezıdenttiń komandasy men federaldyq úkimet arasynda Aq úımen kelisim jasalady. Bul kelisim jańa ákimshilik úshin saılaýdan keıin federaldyq agenttikterge qol jetkizý sharttaryn jáne Ádilet mınıstrligimen birge aýyspaly komanda músheleriniń qupııa aqparatqa qol jetkizýge qatysty suraýlary boıynsha erejelerdi belgileıdi. 
Osy aralyqta saılanǵan prezıdenttiń komandasy shamamen 4 myń saıası laýazymǵa taǵaıyndaý júrgizýi qajet, olardyń 1300-i, sonyń ishinde kabınet mınıstrleri, agenttik basshylary, hatshylardyń orynbasarlary men kómekshileri, sondaı-aq bas keńesshiler Senattyń maquldaýyn talap etedi. Bul protsess úmitkerlerdiń zańdyq, etıkalyq normalarǵa jáne qaýipsizdik standarttaryna sáıkestigin qamtamasyz etý úshin muqııat tekserýdi de qamtıdy.

Sarapshylardyń pikirinshe, jaqsy uıymdastyrylǵan aýystyrý kezeńi eldiń turaqtylyǵy úshin sheshýshi mańyzǵa ıe. Ol jańa ákimshilikke memlekettik qyzmetterdiń, ulttyq qaýipsizdiktiń jáne ekonomıkanyń jumysyna kedergilerdi azaıtyp, tez arada iske kirisýge múmkindik beredi. Al kerisinshe, aýystyrý kezeńindegi keshigýler nemese tıimsizdik basshylyqtaǵy olqylyqtarǵa, úkimettiń daǵdarysqa jaýap berý jyldamdyǵynyń tómendeýine jáne qoǵamnyń seniminiń joǵalýyna ákelýi múmkin. Ákimshilikter arasyndaǵy bıliktiń beıbit aýysýy – demokratııanyń eń aıqyn kórinisteriniń biri.

AQSh-tyń 47-shi prezıdenti Donald Tramptyń ınaýgýratsııasy 2025 jyldyń 20 qańtarynda Vashıngtondaǵy Kapıtolıı tóbeshiginde ornalasqan Kongress ǵımaratynda ótedi. Bul el tarıhyndaǵy 60-shy rásim bolady. AQSh konstıtýtsııasynyń 20-shy túzetýleri boıynsha, prezıdent Djo Baıden men vıtse-prezıdent Kamala Harrısiń ókilettikteri túski saǵat 12-de aıaqtalady, osy sátten bastap jańa kandıdattyń prezıdenttik merzimi bastalady.

Aıta keteıik, AQSh Kongresi Trampty 60-shy prezıdenttik saılaýdyń jeńimpazy dep jarııalady.