AQSh Qazaqstan jáne Ózbekstanmen strategııalyq mıneraldar boıynsha kelisim daıyndap jatyr - sarapshy
ASTANA. KAZINFORM – Taıaý arada ótetin Qazaqstan men AQSh arasyndaǵy kelissózde 25 paıyzdyq baj salyǵy negizgi taqyryptyń biri bolýy múmkin. Bul pikirdi Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisine bergen suhbatynda Vashıngtondaǵy «The New Lines Institute for Strategy and Policy» Eýrazııalyq qaýipsizdik jáne órkendeý bóliminiń aǵa dırektory Kamran Býharı aıtty.
– «C5+1» formatyndaǵy sońǵy kezdesý eki jyl buryn Nıý-Iorkte ótken edi. Osy ýaqyt ishinde AQSh-tyń Ortalyq Azııaǵa qatysty saıasatynda ne ózgerdi jáne aldaǵy sammıtte qaı máseleler qaralýy múmkin?
– 2023 jylǵy «S5+1» kezdesýinen beri kóp ózgeris boldy. Vashıngtonda jańa geostrategııany júzege asyryp jatqan jańa ákimshilik paıda boldy. Osy tásilge sáıkes, Amerıka Qurama Shtattary óńirlik odaqtastary ózderiniń strategııalyq aımaqtarynda qaýipsizdik pen turaqtylyqty qamtamasyz etý úshin negizgi jaýapkershilikti óz moınyna alady dep senip otyr.
Jańa saıasattyń maqsaty - Amerıkanyń qurlyqtaǵy qaýipsizdiktiń negizgi kepili retindegi rólin azaıtyp, kúsh-jigerdi teńizdegi qaýipsizdikke, tehnologııalyq jáne strategııalyq tejeýge jumyldyrý.
– Jaqynda Qazaqstan AQSh-pen lokomotıv shyǵarý boıynsha quny 4 mlrd dollar bolatyn iri kelisimge qol qoısa, Ózbekstan 8 mlrd dollarǵa amerıkalyq ushaqtardy satyp alý týraly shartty bekitti. AQSh pen Ortalyq Azııa elderi arasynda taǵy da iri kelisimsharttar bola ma? Vashıngton qaı salalarǵa kóbirek nazar aýdaryp otyr?
- Meniń oıymsha, budan basqa qosymsha kelisimder jasalady. Ásirese, Ońtústik Kavkazdaǵy negizgi kólik torabyn ashqan «Tramp joly» (Trump Route for International Peace and Prosperity) jobasy boıynsha kelisiminen keıin iri mámileler jasalýy yqtımal.
Bul óz kezeginde Ortalyq Azııa elderimen qarym-qatynastyń strategııalyq mańyzyn kóteretin Orta dáliz arqyly Shyǵys pen Batys arasyndaǵy Transkaspıı saýdasyn keńeıtý úshin alǵysharttar jasaıdy.
Munymen qosa, Tramptyń qazirgi ákimshiligi sırek kezdesetin elementter boıynsha AQSh-tyń Qytaıǵa táýeldiligin azaıtýdy maqsat etip qoıdy. Osy oraıda aldaǵy eki jylda Qazaqstanmen jáne Ózbekstanmen mańyzdy mıneraldardy jetkizý men óńdeýge qatysty jańa kelisimder bolady dep sanaımyz.
Atap aıtqanda, jaqynda AQSh Memlekettik hatshysynyń birinshi orynbasary Krıstofer Landaý men AQSh Prezıdentiniń arnaıy ókili Serdjıo Gor osy eki elge qatysty kelissózderdi alǵa jyljytý úshin saparmen bardy.
– Qazaqstanǵa qatysty AQSh-tyń «Djekson-Venık» zańy men 25 paıyzdyq tarıf áli de kúshinde. Bul sharalar ekijaqty ekonomıkalyq qatynastardyń damýyna qalaı áser etedi? Vashıngtonnyń bul shekteýlerdi qaıta qaraýǵa daıyn ekenin bildiretin belgiler bar ma?
– «Djekson-Venık» zańynyń kúshin joıý - ýaqyt enshisinde, ıaǵnı kún tártibinde turǵan másele. Al 25% shamasyndaǵy tarıfke toqtalsaq, bul kelissózder barysynda talqylanýy múmkin taqyryptyń biri bolady dep oılaımyn.
– AQSh pen Ortalyq Azııa elderi arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtýdyń strategııasy qandaı bolýy kerek?
– Amerıka Qurama Shtattary men onyń Ortalyq Azııadaǵy seriktesteri «S5+1» formatyn strategııalyq áriptestikke aınaldyrý úshin qazirgi geosaıası sátti paıdalanyp qalýy kerek. Bul qadamdar óńir elderine Batyspen jáne jalpy halyqaralyq qoǵamdastyqpen baılanysty nyǵaıtýǵa múmkindik beredi.
Eske salsaq, jyl basynda AQSh Qazaqstanǵa qatysty «Djekson-Venık» túzetýlerin joıý týraly zań jobasyn qaraıtyny málim boldy.
Aıta keteıik, bıyl tamyzda AQSh prezıdenti Donald Tramp birqatar elge, sonyń ishinde Qazaqstanǵa da jańa kedendik baj salyǵyn engizdi.