AQSh-qa tikeleı qatynaıtyn áýe reısteri qashan ashylady
- Saltanat Erkinqyzy, áýe qatynasy pandemııadan eń kóp zardap shekken salanyń biri ekeni belgili. Qazirgi jaǵdaıy qandaı ?
- Áýe tasymaldarynyń ishki naryǵyn 100 paıyzǵa qalpyna keltirdik deýge bolady. Tipti ishki tasymaldarda jolaýshylar aǵynynyń aıtarlyqtaı ósýi baıqalady. Aıtalyq, 2019 jyly pandemııaǵa deıin aptasyna 46 baǵyt pen 540 reıs bolǵan edi. Qazir aptasyna 57 baǵyt pen 720-dan astam reıs júzege asyrylýda. Eger buryn áýe kompanııalarynyń jolaýshylar aǵyny orta eseppen 7-10% ósse, 6-8 aıdyń ishinde ishki reısterdiń ósýi is júzinde 30% boldy. Buǵan úsh faktor áser etti dep sanaımyz: halyqaralyq reısterdi shekteý, Flyarystan loýkosteriniń iske qosylýy, Túrkistandaǵy jańa áýejaıdyń jumysyn bastaýy.
Búgingi tańda FlyArystan 5 mln bılet satty. Túrkistan áýejaıynda úsh halyqaralyq reıs, 12 ishki baǵyt jolǵa qoıylyp, 136 myńǵa jýyq jolaýshy tasymaldandy.
Halyqaralyq áýe tasymaldary naryǵyna kelsek, biz salany shamamen 49% qalpyna keltirdik. Buryn halyqaralyq baǵyttar boıynsha 100 baǵyt bolsa, qazir 50-ge jýyq baǵyt bar. Buryn aptasyna 450 reıs bolsa, qazir 230-ǵa jýyq reıs bar. Birte-birte biz halyqaralyq naryqty da qalpyna keltirip jatyrmyz. Bir kún buryn koronavırýs ınfektsııasynyń aldyn alý jónindegi vedomstvoaralyq komıssııanyń otyrysy ótti jáne kóptegen halyqaralyq reısterge qoldaý kórsetiletin boldy. Josparlaǵanymyzdaı bolsa, taǵy 106 reıs jandanady.
Mysaly, Reseı Federatsııasymen biz aptasyna 10 reıs jasap otyrmyz. Al pandemııaǵa deıin reıster sany aptasyna 180 bolatyn. Búgingi tańda Densaýlyq saqtaý mınıstrligi men vedomstvoaralyq komıssııanyń maquldaýynyń arqasynda Reseımen aradaǵy áýe reısterin 46-ǵa arttyramyz. Buǵan deıin Nur-Sultannan Máskeýge úsh ret jáne Almatydan Máskeýge eki reıs jasalyp kelgen. Jaqynda Máskeýge Shymkent, Aqtaý, Qaraǵandydan áýe reısteri ashylady. Al Nur-Sultan men Almatydan kúndelikti reıster bolady. Sonymen qatar, Sankt-Peterbýrg, Novosibir, Omby, Groznyı jáne basqa qalalarǵa reıster ashylady. Bul tarıfterge de áser etedi dep oılaımyn.
- Jaqyn arada qandaı jańa, bálkim halyqaralyq baǵyttar ashý josparda bar ?
-15 qazannan bastap alǵash ret Almaty-Doha áýe reısiniń ashylýy josparlanǵan. Vedomstvoaralyq komıssııada Italııaǵa halyqaralyq tikeleı reıster ashý máselesi qoldaý tapty. Chehııaǵa reıs qaıta bastaldy. Sondaı-aq Kýveıtke, Saýd Arabııasyna, Shrı-Lankaǵa jańa reısterdi iske qosý josparlanǵan. Túrkııaǵa, Birikken Arab Ámirlikterine, Germanııaǵa, Majarstanǵa, Polshaǵa ushatyn reısterdiń sanyn arttyramyz. Ázerbaıjanǵa reısterdi jańǵyrtamyz.
9 qazannan bastap Maldıv araldaryna kúndelikti reıster qaıta bastalady. Kúzgi-qysqy navıgatsııadan bastap naryq kezeń-kezeńmen qalpyna kelýi kerek dep oılaımyz. Bul baǵytta aýqymdy jospar bar. Pandemııaǵa baılanysty halyqaralyq naryq 50% qalpyna keltirilgenin atap ótýge bolady.
- Avıareısterde oryn tapshylyǵy sezilip jatyr ma? Kerisinshe adam tolmaı jatqan reıster bar ma ?
- Іshki reıster boıynsha oryn tapshylyǵy joq dep oılaımyn. Іshki reıstegi tarıf túrleriniń sany jolaýshylar úshin artyp, kóptegen reıster paıda boldy. Bizde naryq yryqtandyrylǵan jáne kez kelgen qazaqstandyq áýe kompanııasy ruqsaty bar reısterdi oryndaı alady. Áýe kompanııasy qansha ret jáne qandaı pýnkterge ushý kerektigin ózi sheshedi.
Halyqaralyq reısterge keletin bolsaq, ıá, oryn tapshylyǵy bar. Ásirese tanymal marshrýt bolsa, oryn tapshylyǵy baıqalady. Óıtkeni reısterdiń ushý jıiligi aptasyna 1-2 ret. Tıisinshe, áýe kompanııalary tarıfterdiń barlyq kestesin paıdalana almaıdy. Al reıster sany ulǵaıatyn bolsa, onda tarıfter kestesi ulǵaıyp, bıletter arzandaı bastaıdy.
- Qazaqstan men AQSh arasynda tikeleı reısti ashý máselesi pandemııadan keıin de ózekti me? Biz bul másele joǵary deńgeıde qarastyrylǵanyn bilemiz. Qazir ne istelip jatyr ?
- Qazaqstan men AQSh arasynda tikeleı áýe qatynasyn ornatý máselesi sózsiz ózekti. Elbasynyń tapsyrmasy boıynsha AQSh-pen tikeleı reıs ashý máselesi pysyqtala bastady. 2019 jyly biz AQSh avıatsııa bıligimen kelissózder júrgizdik. 2019 jyldyń jeltoqsan aıynyń sońynda biz Qazaqstan men AQSh arasynda ashyq aspan qaǵıdaty boıynsha áýe qatynasyn ornatý týraly kelisimge qol qoıdyq
Biz daıyndaǵan áýe qatynasy týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly zań jobasy Májiliste qaralyp jatyr. 14 qyrkúıekte zań jobasyn qaraý jónindegi otyrystyń birinshi jumys toby ótti. Joba maquldandy. Qazan aıynyń basynda Májilistiń basqa komıtetinde kezekti jumys tobynda qaralady. Jyl sońyna qaraı bul kelisimdi ratıfıkatsııalaımyz dep úmittenemiz.
Sonymen qatar, AQSh-qa tikeleı reıster ashýdyń óz sharttary bar. Biz federaldy áýe kóligi basqarmasynda tekserýden ótýimiz kerek. Aýdıtten reıster oryndalýǵa tıisti áýejaı da, Qazaqstan avıatsııa ákimshiliginiń ózi de ótedi. Sertıfıkattaýdan áýe kompanııasynyń ózi ótýi tıis. Sol aýdıtke daıyndyq boıynsha Qazaqstannyń avıatsııa ákimshiligine baǵynyshty uıym quryldy. Áýe kompanııasynan ótinim Qazaqstannyń avıatsııa ákimshiligine joldanǵannan keıin, tıisinshe, aýdıtke daıyndyq bastalady.
Búginde Amerıka tarapymen kelissózder bastaldy jáne konsýltatsııalyq kómek júrgizilýde. Qazan aıynda kezdesý josparlanǵan, onda aýdıtten ótý máselesi qaralady. Bolashaqta biz Qazaqstan men AQSh arasynda tikeleı reıster ashamyz dep úmittenemin.
Bul úshin alys magıstraldy áýe kemesin satyp alý qajet. Buǵan deıin atalǵan kemelerdi 2023 jyly satyp alý josparlanǵan bolatyn. Biraq qazir pandemııaǵa baılanysty alys magıstraldy áýe kemelerin satyp alý merzimi tek qazaqstandyq tasymaldaýshylar úshin ǵana emes, búkil álem boıynsha 2025 jylǵa aýystyryldy. Ol merzim qaıta keri jyljytylýy da múmkin. Jalpy jumys jalǵasyp jatyr.
- Qazaqstandyqtar ushyp júrgen áýe kólikteriniń jaǵdaıy qandaı? Halyqaralyq standarttar men talaptarǵa sáıkes keletin jańa áýe kemelerin satyp alý josparda bar ma ?
- Áýe kemeleriniń tiziliminde 915 ushaq tirkelgen. Onyń 73-i turaqty jolaýshy tasymalyna tartylǵan. Áýe kompanııalary boıynsha aıtsaq, Air Astana-da 24 ushaq, FlyArystan-da 10, SCAT-ta 22, Qazaq Air-de 5, «Jetisýda» 2, «Ońtústik aspanda» 5, Zhezkazgan air-de 5 ushaq bar.
Air Astana sapyndaǵy ushaqtardyń ortasha «jasy» 4 jyldan asady, FlyArystan-da 6, SCAT-ta 13, Qazaq Air-de 3,5 «jas».
Osylardyń ústine 40-tan astam zamanaýı ushaq satyp alý josparlanǵan. Onyń ishinde: Air Astana – 20 ushaq, SCAT – 16 ushaq, Qazaq Air – 5 ushaq satyp alýy tıis. Bul másele boıynsha, árıne, Qazaqstanda da, basqa shet memleketterde de epıdemıologııalyq ahýal eskeriledi. Óıtkeni alys magıstraldy áýe kemelerin satyp alý neǵurlym keshirek merzimderge aýystyrylýy múmkin.
- Eki jyl buryn Prezıdent óz Joldaýynda baǵa belgileý, tasymaldaý salasyndaǵy tarıfter máselelerin qozǵaǵan bolatyn. Pandemııa kezinde keıbir baǵyttarǵa bıletterdiń quny qatty ósti. Ásirese Máskeýge ushý baǵasy qymbattaǵany týraly shaǵymdar kóp sııaqty…
- Qyrǵyzstan men Ózbekstannan Túrkııa men Reseıge qatynaý bizdegiden áldeqaıda arzan ekenin kóp jazady. Mysaly, Qyrǵyzstan men Reseı arasynda aptasyna 90-nan astam reıs jasalady. Al Qazaqstannan Reseıge aptasyna 10 reıs qatynaıdy. Eger áýe kompanııalary bıletterdi eń tartymdy tarıftermen satsa, eki-úsh aıdan keıin siz bul reısti kesteden kórmeısiz. Óıtkeni bir jyldaǵy bıletter túgel aldyn ala satylyp ketedi. Tanymal baǵyttarǵa maýsymdyq jáne demalys kúnderinde oryn tapshylyǵy bolsa, baǵa ósedi. Al bıletti aldyn-ala satyp alsańyz, qolaıly jáne tartymdy baǵany taba alasyz. Al eger ushýdan 2-3 kún nemese 3 saǵat buryn satyp alsańyz, eń qymbat tarıfke tap keletinińiz túsinikti.
Iá, Máskeýge tarıfter óte joǵary degen syn boldy. Bul oryndardyń jetispeýshiligimen baılanysty. Buǵan deıin ár tarap aptasyna bes reıs jasaı alatyn. Vedomstvoaralyq komıssııa Nur-Sultan men Máskeý arasyndaǵy reısterdi aptasyna emes, táýligine úsh reıs etý týraly usynysty qoldady. Meniń oıymsha, bul tarıf kestesine eleýli áser etedi.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
