Aqyly kýrsty eshqashan áleýmettik jeliden satyp almańyz – eń tanymal Tik-Tok-haýs ıesi
ASTANA. KAZINFORM – Álemdegi eń oqyrmany kóp Tik-Tok-haýstardyń biri sanalatyn Yolo platformasynyń negizin qalaýshy, prodıýser Azat Halımov agenttik tilshisine bergen suhbatynda qazaqtardyń nege Tik-Tok-qa erekshe áýes ekeni týraly paıymyn aıtty.
- Azat myrza, Qazaqstan halqynyń sany 20 mıllıonǵa endi ǵana jetip jatyr. Soǵan qaramastan mıllıardtan astam halqy bar elderdiń aldyna túsip, álemdegi eń belsendi Tik-Tok naryq qalyptastyryp otyrýynyń qupııasy nede dep oılaısyz?
- Shynymen de Qazaqstan TMD elderiniń arasynda Tik-Tok-tyń ortalyǵyna aınalyp jatyr. Sonymen birge, dúnıe júzinde aýdıtorııasyn qalyptastyryp úlgergen blogerler bizde óte kóp. Sodan keıin bizde kreatıvti blogerlerdiń sany basym. Mysaly, halqynyń sany bizden birneshe ese kóp elderde 100 myń bloger bolsa, 20 mln halqy bar bizdiń elde de 100 myń bloger bar. Odan keıin bizde Tik-Tok oqyrmandardyń sany 14,5 mln akkaýntqa jetti – 20 mln halyqtyń ishinde 14 mln oqyrman bar degen sóz. 2021 jyly bizdiń Tik-Tok-haýstyń aýdıtorııasy 13 mıllıonnan asyp, álemdegi eń tanymal platformaǵa aınaldy. Sodan beri kóshtiń basyn bermeı keledi.
Bizde óte sátti kollaboratsııalar kóp. Óıtkeni, Tik-Tok bızneske jaqsy beıimdelip ketti. Sheteldegi ataqty blogerler bizdiń blogerlerdiń aýdıtorııasy sonshalyq keń ekenin kórip, birge jumys isteýge usynys kóp tastaıdy. Demek, syrttan qarajat taýyp, ony Qazaqstanǵa ákelip jatyrmyz. Túsinip turǵan shyǵarsyz. Bul – munaıdyń tabysy emes, kreatıvtik eksport. Tik-Tok-tyń bir artyqshylyǵy – kreatıvti ındýstrııanyń búkil salasymen birge jumys isteı alady. Mýzykany da, kınony da, klıpti de, ulttyq mádenıetti de, ǵylym-bilimdi de, ıdeologııany da ilgeriletýge múmkindik bar. Al Tik-Tok-taǵy taýar jarnamasy – óz aldyna bólek arna.
Bizdegi Tik-Tok naryǵy óte belsendi desek te, bos jatqan sala kóp. Qazaqı kontent jaǵy tipti ashyq alań kúıinde jatyr. Qazir bastap ketken adamnyń tabysqa jetý múmkindigi zor.
- Sonda básekelesterińizdiń kóp bolǵany sizderge nesimen paıdaly?
- Biz naryqtaǵy básekeni damytýǵa múddelimiz. Kóbine adam balasy bir salada jetistikke jetse, ózin monopolıst etýge qushtar bolyp turady, úırengisi kelgenderdi mańaıyna jolatpaýǵa tyrysady. Al biz kerisinshe oılaımyz. Biz sııaqty ınterteıment (tsıfrlyq oıyn-saýyq – red.) kóbeıse, báseke artady. Al báseke sapany arttyrady.
- Báseke dep jatyrsyz ǵoı, paıdaly kontent Tik-Tok áleminde básekege qanshalyqty beıim?
- Biz qazir paıdaly kontentti qoldaımyz. Óıtkeni, basynda bári oıyn-saýyq kontentin kóp qaraǵanymen, paıdaly kontenttiń qundylyǵy artyp keledi. Qazir Tik-Tok álemin «jaryp jatqan» trendter búgin bar, erteń joq. Al «Aqshany qaıdan tabamyz?», «Qandaı kitap oqý kerek?», «Eńbek demalysyn qalaı tıimdi ótkizý kerek?» degen sııaqty suraqtar máńgi ózekti. Mysaly, sizdiń kásibińizdi alaıyq. Jas jýrnalısterge salanyń qyr-syryn meńgerý úshin ǵylymı eńbekter oqyp, túrli tájirıbelerdi zerttegenshe sizdiń Tik-Tok-taǵy áreketińizdi baǵyp otyrý qolaıly. Sol arqyly sizden úırenetin dúnıesin meńgere alady. Sondyqtan paıdaly kontent jasaýdan tartynbaý mańyzdy dep oılaımyn.
- Túrli kollaboratsııalar arqyly syrttan aqsha ákelip jatyrmyz dedińiz. Qazaqstan ekonomıkasyndaǵy nemese jalpy ishki ónimindegi, bolmasa jarnama naryǵyndaǵy Tik-Tok-tyń úlesi týraly analıtıkalyq málimetter bar ma? Álde ondaı jeke statıstıkasyn júrgizetin aýqymǵa jete qoıǵan joq pa?
- Memlekettik organdarda bar shyǵar. Óz kompanııama qatysty derekterdi ǵana bilem. Mysaly, kollaboratsııa arqyly bir jaqtan 10 myńnan 100 myń dollarǵa deıin aqsha alýǵa bolady. Árıne, birden ondaı tapsyrysqa jetý qıyn. 3-4 aı júıeli jumys istese osyndaı deńgeıge shyǵýǵa múmkindik paıda bolady. Bizde ondaı keıster bar. Mysaly, Ońtústik Koreıada bir sharaǵa dúnıe júzinen Tik-Tok blogerlerdi shaqyrdy. Sol kezde álemniń ár túkpirinen 5-6 bloger barsa, Qazaqstannan 20 adam shaqyrtyldy. Óıtkeni, bizde aýdıtorııasy 5 mln adamnan asatyn 20 bloger bar degen sóz. 52 mln oqyrmany bar Alına «Homıak» Kandy biletin shyǵarsyz. 10, 20 mln oqyrmany bar blogerlerimiz de bar. Biraq, bul – jetistik shyńy emes. Qoldaý bolsa, ondaı blogerlerdiń sanyn áli de kóbeıtýge bolady. Oqyrmany sany 10 mln adamnan asatyn 100 blogerimiz bolsa, Qazaqstan Tik-Tok-tiń dúnıe júzindegi ortalyǵy bolar edi.
- Qoldaý degende, memleketten kómek kerek pe?
- Eń birinshi, búkil Tik-Tok blogerlerdiń basyn qosatyn ortalyq bolý kerek. Ekinshiden, mańyzdy degen sharlardyń bárinde Tik-Tok blogerler júrý kerek. Mysaly, Qytaıdan Qazaqstan men Ázerbaıjan arqyly Eýropaǵa taýar tasymaldaıtyn «Bir beldeý – bir jol» halyqaralyq dáliziniń áleýetin, Qazaqstannyń mańyzyn halyqaralyq tasymaldaýshylar men óndirýshilerge nasıhattaý isin jýrnalısterge ǵana júktep qoımaı, aýdıtorııasy ár túrli 10 blogerdi tartýǵa bolady. Olar dálizdiń basynan aıaǵyna deıin júrip shyǵyp, bir-bir rolık jarııalasa, dúnıe júzi balama marshrýt retinde biz arqyly saýda jasaýǵa kóshýi múmkin, ıaǵnı Tik-Tok – bos ýaqyt ótkizetin dúnıe ǵana emes, ekonomıkany damytýdyń qosalqy quraly.
- Qazaq tildi Tik-Tok álemindegi paıdaly kontenttiń úlesi qandaı, artyp kele me jalpy?
- Óte baıaý.
- Paıyzǵa shaqsaq?
- Paıyzben aıtsaq, oıyn-saýyq kontenti 95 paıyzdy alyp tur. Qalǵan 5 paıyzy ǵana – paıdaly kontent. Onyń jartysy hımııany Tik-Tok arqyly dáriptep júrgen Ulan men qazaq tarıhyn nasıhattaýshy Nurqojaǵa tıesili. Sondyqtan paıdaly kontent jasaýshylarǵa nusqaý, keńes, kómek kerek. Biz de Tik-Tok-haýs retinde kómektesemiz. Biraq olar da tapsyrys alyp, paıda tapqysy keledi. Al paıdaly kontent kommertsııalyq naryqta trendte emes. Sondaı qıyndyqtary bar. Tipti memleket belgili bir tizimmen tapsyrys berip otyrý kerek shyǵar. Tym bolmaǵanda memleket paıdaly kontentke degen bastapqy suranystardy qoldan týǵyzyp bere alady.
- Tik-Tok blogerge qajet basty qasıet ne? Trendterdi aldyn ala baǵamdaı bilý úshin ne isteý kerek?
- Eń kerek qasıet – eńbekqorlyq. Kún saıyn keminde úsh rolık shyǵaryp otyrý qajet. Sol rolık negizinde keri baılanysqa shyǵý, ár rolıktiń kemshiligin kelesi rolıkte qaıtalamaý – onyń bári kóp jumys. Sondyqtan qazir tek eńbekqor balalar jetistikke jetip jatyr. Al jalqaýlar alysqa barmaıdy. «Jep-jeńil eken ǵoı» dep júrgender bolǵan. Olar sol ornynda qalyp qoıdy da, tynymsyz eńbektengender sýyrylyp shyqty.
- Bizde kez kelgen salaǵa memleket kılikse, damý baıaýlaıdy deıtin pikir bar. Al siz kerisinshe qoldaý kerek dep otyrsyz. Ózińiz ataǵan blogerler osyǵan deıin de memleket qoldaýynsyz jetistikke jetti ǵoı.
- Eger ol bolmasa, aýdıtorııasy keń blogerler shetelge kete bastaıdy. 5-6 myń dollar aılyq usynyp ózderine áketýi múmkin. Sondaı bolmaý úshin keminde bir jyldyq kelisimsharttar bolý kerek. Bul jerde men qazir óz aýdıtorııasyn qalyptastyrǵan, naryqta aty bar blogerlerdi qoldańyzdar dep otyrǵan joqpyn. Bizdiń óńirlerde nebir kreatıvti jastar bar. Solardyń bári aty shyǵa bastasa Almatyǵa umtylady. Al Almatyda bárine jumys, tapsyrys jetpeıdi. Sondyqtan ár óńir óz aýmaǵynda Tik-Tok-haýstardy damytý kerek. Al menedjment durys jasalmasa, tapsyrystyń bári kóleńkeli arnamen kete beredi. Biz o basta jeke kásipkerlik ashqyzyp, sol arqyly kelisimshart jasap otyrdyq. Ol kezde túsinbegen, qazir rahmet aıtady. Óıtkeni, kez kelgen tapsyrys berýshi resmı rekvızıtteri bar tulǵamen jumys istegendi qup kóredi. Aınalymyń ashyq bolmasa, salmaqty tapsyrys berýshi senimen jumys istemeıdi.
- Al Tik-Tok-kontentti eksporttaý degen qalaı uıymdastyrylý kerek?
- Mysaly, bizde Malaızııanyń taýary kóp deıik. Syrtqy ister mınıstrligi arqyly sonda baryp, naqty usynystar berýge bolady.
- Bir bloger halyqaralyq deńgeıde suranysqa ıe kontent taratýshyǵa aınalý úshin qansha ýaqyt kerek?
- Keminde úsh jyl qajet. Qazir osy baǵytta jumys bastasaq, aldaǵy 3 jyldyń ishinde bloger jınaǵan aýdıtorııany munaı sııaqty satýǵa bolady. Al 10 jyl boıy memleket pen kreatıvti jastar birlesip tynbaı jumys istese, álem boıynsha birinshi orynǵa shyǵa alamyz.
- Halyqaralyq deńgeı degende Tik-Tok-ty qaı tilde júrgizý kerek?
- Álemdik deńgeıdi kózdeseńiz, sózsiz kontent bolý kerek. Óıtkeni, sóz bolǵan jerde tildiń bareri shyǵady. Mysaly, afroamerıkalyq Habı Leım sóılemeı-aq álemge tanyldy ǵoı.
- 20 mln halyqtyń ishinde 14 mln Tik-Tok paıdalanýshynyń bolýy qazaqstandyqtardyń qoly bos degen sóz emes pe?
- Joq. Bizdiń halyq tabysqa jyldam jetýdiń balama jolyn kóp izdeıdi. Tik-Tok-ty da sondaı balama joldyń biri dep senetinder kóp. Óıtkeni, soǵan dálel bola alatyn mysaldar aramyzda jetip jatyr. Jalpy jetistikke jetýdiń 5-6 áleýmettik lıfti bolsa, Tik-Tok jetinshisi bola bildi. Dál ózindeı zamandasynyń jetistigin kórgen soń, «Maǵan nege solaı etpeske?» dep qyzyǵatyndar kóp. Árıne, onyń jaman jaǵy da bar – túrli kýrs satatyn alaıaqtar paıda bolady. Eldiń nazary erekshe ekenin kórip, Tik-Tok-tan tabys tabýdy úıretýshiler kóbeıedi degen sııaqty. Osy oraıda, oqyrmandaryńyzǵa bir mańyzdy keńes aıtqym keledi: Eshqashan aqyly kýrstardy satyp almańyz!
- Tik-Tok-tan ba?
- Kez kelgen áleýmettik platformadan aqyly kýrs almańyz. Óıtkeni, eń qundy sabaq – árkimniń óz tájirıbesi.