Áke tárbıesi nazardan tys qalmaýy tıis – petropavldyq kópbalaly áke
PETROPAVL. KAZINFORM – Qoǵamda analardyń róli, analyq meıirim jaıly kóp aıtylady. Al ákeniń bala ómirindegi orny, jaýapkershiligi men tárbıedegi yqpaly jıi nazardan tys qalyp jatady. Alaıda, balanyń tulǵa retinde qalyptasýynda áke-shesheniń – ekeýiniń de yqpaly zor.
Petropavl turǵyny Ánýar Baıǵýzınov úsh ul men bir qyzdyń ákesi, ıaǵnı kópbalaly áke. Ol mektepte dene shynyqtyrý páninen sabaq beredi. Qoǵamdyq jumysqa da belsendi aralasyp, mektebindegi ákeler keńesin basqaryp otyr. Suhbat barysynda Ánýar otbasy qundylyǵy, zamanaýı tárbıeniń qıyndyqtary men ákelik mıssııanyń mańyzy jaıynda oıyn bildirdi.
– Biz kópbalaly analar jaıly jıi estımiz. Al kópbalaly áke bolý qanshalyqty qıyn? Jalpy úlgili áke qandaı bolýy kerek?
– Kópbalaly áke bolý – bul úlken jaýapkershilik jáne mindet. Óıtkeni ár er adam otbasyn qurǵan sátten bastap, tek ózi úshin emes, jary men balalary úshin de jaýapkershilik alady – bul naǵyz er azamatqa tán is. Qazirgi qoǵamdaǵy kóptegen máseleniń túp-tórkini de osynda: keı er adamdar úılengennen keıin mindetteriniń keıbirin áıelge arta bastaıdy.
Ár balanyń dúnıege kelýimen ákeniń jaýapkershiligi arta túsedi. Er adamdar úshin mańyzdy sanalatyn – dos, ýaqyt, hobbı sekildi dúnıeler ekinshi orynǵa yǵysady. Sebebi bala birinshi orynǵa shyǵady. Barlyq isimiz balalar úshin, olarǵa paıdaly bolatyndaı jasalýy tıis.
Sondyqtan men úshin kópbalaly áke – eń aldymen qamqorshy jáne jaýapkershilik ıesi.
Meniń túsinigimshe, úlgili áke – eń aldymen óz balalarynyń anasyn qurmetteı biletin adam. Qandaı jaǵdaı bolmasyn sabyrlyq saqtap, otbasynyń tiregi bolýy tıis. Ol – balalaryna senimdi qorǵan, jaqsy dos, ári baǵyt berýshi ustaz ispettes.
– Qazirgi balalarǵa qandaı qundylyqtardy úıretý mańyzdy dep oılaısyz?
– Eń mańyzdysy – otbasylyq qundylyqtar. Ár ul bala bolashaqta naǵyz er azamat bolýdy armandaıdy. Er jetip, Otan qorǵaýshy deńgeıine jetken kezde, eń birinshi oıyna keletini – otbasyn qurý. Balasyz otbasy – tolyqqandy otbasy emes. Al otbasyn qurǵan sátten bastap, biz qamqorlyq jasaý mindetin alamyz. Óıtkeni seniń otbasyń – saǵan senip, saǵan arqa súıeıdi. Olar úshin sen – qorǵan, tas qamalsyń. Otbasy – ómirimizdiń máni, adam ómiriniń eń qymbat baılyǵy. Bala úıdegini kórip er jetedi. Atap aıtqanda, úlkenge qurmet, kishige izet, bir-birine qamqorlyq, shynaıylyq, meıirimdilik, janashyrlyq sııaqty adamı qasıetter. Bul qundylyqtar kez kelgen balanyń tulǵa retinde qalyptasýyna negiz bolady.
Tárbıe berý barysynda qamqorlyq pen tym erkeletýdi de shatastyryp almaý asa mańyzdy. Áıtpese, balada tutynýshylyq psıhologııa qalyptasady.
– Balalaryńyzben bos ýaqytty qalaı birge ótkizesizder?
– Tuńǵyshym Dárııa – 13 jasta, ulym Damır – 11-de, Sanjar 6-ǵa toldy. Kenjemiz Jaslan – 3 jasta, balabaqshaǵa barady.
Kóp jumys istesem de, balalarǵa ýaqyt tabýǵa tyrysamyn. Ár balanyń óz qalaýy, óz talǵamy bar. Uldarmen fýtbol, shahmat, keıde kompıýterlik oıyndar oınaımyz, án aıtyp, birge bı de bıleımiz. Qyzym voleıbol úıirmesine barady, sondyqtan komanda quryp, osy oıyndy birge oınaımyz. Barlyǵymyz tabıǵat aıasynda serýendegendi jaqsy kóremiz.
– Áke retindegi ómirlik ustanymyńyz qandaı? Balalaryńyzǵa qandaı qasıetterdi darytqyńyz keledi?
– Meniń basty ustanymym – balalarymnyń senimdi tiregi, qamqorshysy bolý. Olar kez kelgen jaǵdaıda maǵan arqa súıeı alsa eken deımin.
Eń bastysy – balanyń boıynda jaýapkershilik sezimin tárbıeleý. Eger bala óz isine jaýap berýge úırense, onda ol bolashaqta jaqyndaryna, otbasyna da jaýapkershilikpen qaraı alady.
Al eger jaýapkershilik bala boıynda qalyptaspasa, onda ol eresek ómirde, jumysta, qoǵammen qarym-qatynasta mindetti túrde qıyndyqtarǵa tap bolady. Sol sebepti úıde ár balanyń óz mindeti, jaýapkershiligi bar. Biri anasyna úı jınaýǵa kómektesedi, endi biri ydys-aıaq jýady degendeı…
– Siz mektebińizdegi ákeler keńesiniń tóraǵasyz. Bul keńes nemen aınalysady?
– Bizdiń basty maqsatymyz – mektep pen otbasy arasyndaǵy baılanysty nyǵaıtý, balalardy zııandy ortadan qorǵaý. Ata-analar jınalysyna baratyn da, túrli is-sharalarǵa qatysatyn da kóbine analar. Biz osy keńes arqyly mektep ómirine, bala tárbıesine ákelerdi tartamyz. Olardyń qatysýymen túrli is-sharalar ótkizemiz: ata-analar jınalystary, ardagerlermen kezdesýler, sporttyq jarystar uıymdastyramyz.
– Qazirgi balalardy tárbıeleý barysynda qandaı qıyndyqtar bar?
– Gadjetterge táýeldilik – eń úlken másele. Balalar bir-birimen tikeleı qarym-qatynas jasaýdy sıretip, vırtýaldy álemge kóbirek mán beredi. Bul olardyń densaýlyǵyna, psıhıkasyna, áleýmettik belsendiligine keri áser etedi.
– Jas ákelerge qandaı keńes berer edińiz?
– Belsendi bolsyn. Balalarmen kóbirek ýaqyt ótkizińizder. Sebebi bul kezeń zymyrap óte shyǵady, baqytty balalyq shaq qaıta kelmeıdi. Ákeniń kóńili men ýaqyty – bala úshin asa mańyzdy.
– Balalaryńyzdyń bolashaǵynan ne kútesiz?
– Eń bastysy – adal azamat bolyp er jetsin. Óz ornyn taýyp, qalaǵan ómirin súrse eken deımin. Bireýdiń ala jibin attamaı, ádil, eńbekqor, meıirimdi bolsyn dep tileımin. Ákem meni eńbekqorlyqqa, maqsatqa umtylýǵa tárbıeledi. Sol tárbıe meniń ómirimniń baǵyt-baǵdaryna aınaldy. Qazir sol qundylyqtardy óz balalarymnyń boıyna sińirýge tyrysyp kelemin.
Esterińizge salaıyq, buǵan deıin «Áıelimmen áńgime» kitabynyń avtory Marǵulan Aqannyń bala tárbıesindegi ákeniń orny týraly pikirin bergen edik.