Aq úı koronavırýs indetiniń «shynaıy shyǵý tegi» týraly veb-paraqsha ashty

ASTANA. KAZINFORM — Donald Tramp ákimshiligi Aq úı saıtynda koronavırýs indetiniń shynaıy shyǵý tegine arnalǵan arnaıy veb-paraqsha ashty. Bul týraly Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisi Aq úıge silteme jasap habarlady.

Aq úı vırýs jasandy jolmen jasalǵan bolýy múmkin degen tujyrymdy negizdeıtin kelesi derekterdi keltiredi:

• Vırýstyń tabıǵatta kezdespeıtin bıologııalyq qasıetteri bar.

• Derekterge sáıkes, COVID-19-dyń barlyq jaǵdaılary bir rettik juǵýdan bastalǵan. Bul burynǵy pandemııalarǵa tán birneshe kózden taralýǵa qaıshy keledi.

Ýhandaǵy zerthana jáne alǵashqy juqtyrǵandar

• Ýhan — Qytaıdyń atıpııalyq pnevmonııany zertteıtin jetekshi zerthanasy ornalasqan qala. Bul zerthanada genetıkalyq modıfıkatsııalar men aǵzany kúsheıtýge baǵyttalǵan zertteýler bıologııalyq qaýipsizdik talaptaryn saqtamaı júrgizilgen.

• 2019 jyldyń kúzine qaraı, Ýhan vırýsologııa ınstıtýtynyń keıbir qyzmetkerleri COVID-ke uqsas belgilermen aýyrǵan. Bul jaǵdaı vırýstyń resmı túrde bazardan tabylǵan ýaqytynan birneshe aı buryn bolǵan.

• Eger vırýs tabıǵı jolmen paıda bolǵan bolsa, soǵan dálel bolatyn derekter áldeqashan tabylar edi. Biraq ondaı dálelder áli kúnge deıin joq.

Zerthanalyq indet nusqasy

Veb-saıtta COVID-19-dyń taralýyna eń yqtımal sebep — zerthanalyq apat degen tujyrym jasalady. Sonymen qatar, qaýipti zertteýlerge memlekettik baqylaý mehanızmderiniń álsizdigi atap kórsetilgen.

EcoHealth uıymynyń áreketteri

• «EcoHealth Alliance» uıymy, doktor Pıter Dashaktyń jetekshiligimen, AQSh salyq tóleýshileriniń qarjysyn Ýhanda qaýipti vırýstardy kúsheıtý baǵytynda zertteýlerge jumsaǵan.

• Kongresstiń arnaıy komıteti bul uıymnyń Ulttyq densaýlyq saqtaý ınstıtýtynyń (NIH) grant talaptaryn buzǵanyn dáleldep, AQSh Densaýlyq saqtaý mınıstrligi «EcoHealth»-ke qarjylandyrýdy toqtatyp, tergeý bastady.

NIH pen jaýapkershilik

• NIH qaýipti zertteýlerdi qarjylandyrý men baqylaý rásimderinde kemshilikter jiberip, bul AQSh-tyń ulttyq qaýipsizdigine qaýip tóndirdi.

• Mekeme qyzmetkerleri federaldyq esep berý zańdaryn aınalyp ótýge múmkindik jasaǵan.

COVID-19 pandemııasy kezindegi qatelikter

• AQSh bıligi men DDSU-nyń áreketteri synǵa ushyrady. Aq úı DDSU-ny Qytaı Kommýnıstik partııasynyń saıası yqpalyna berilip, halyqaralyq mindettemelerin elemedi dep aıyptady.

• Áleýmettik araqashyqtyq (1,8 m) sharasy ǵylymı dálelderge emes, boljamǵa negizdelgeni anyqtaldy.

• Maska taǵýdyń naqty paıdasy dáleldenbegen. Bul — halyqtyń bılikke degen senimin azaıtty.

• Uzaq karantın sharalary AQSh ekonomıkasyna ǵana emes, halyqtyń, ásirese jastardyń psıhıkalyq jáne fızıkalyq densaýlyǵyna úlken zııan keltirdi.

• Úkimet balama emdeý ádisterin qaralaýmen qatar, vırýstyń zerthanadan taralý nusqasyn joqqa shyǵardy.

• Baıden ákimshiligi áleýmettik jelilermen birigip, COVID týraly kez kelgen balama pikirdi tsenzýralady.

Kongress baıandamasy

Veb-saıtta AQSh Kongresiniń Ókilder palatasy daıyndaǵan 557 betten turatyn «COVID-19 pandemııasynyń saldary. Sabaqtar jáne bolashaq baǵyt» atty esepke silteme berilgen. Esepte EcoHealth uıymynyń áreketi, NIH jumysy jáne vırýstyń shyǵý tegi qarastyrylady.

Buǵan deıin Kongress komıteti 2 jyldyq tergeýdi aıaqtap, vırýstyń Ýhan zerthanasynan taralýy múmkin degen tujyrymǵa kelgen edi.

Sońynda, AQSh Aýrýlardy baqylaý ortalyǵynyń (CDC) burynǵy dırektory Robert Redfıldtiń málimetine súıensek, COVID-19 vırýsy Qytaıdaǵy emes, Soltústik Karolına ýnıversıtetiniń Chapel-Hıll qalasyndaǵy zerthanasynda jasalǵan bolýy múmkin.

Dese de, buǵan deıin amerıkalyq Cell ǵylymı jýrnalynda jarııalanǵan maqalada  «koronavırýstyń taralý kózi Qytaıdyń Ýhan qalasyndaǵy teńiz ónimderi ekenin dáleldeı aldy» dep jazǵan bolatyn. COVID-19 indeti bastaý alǵan jer retinde Ýhan qalasy atalǵan bolatyn.