AITU - Qazaqstandaǵy tsıfrlyq egemendik pen qaýipsiz baılanys quraly
ASTANA. KAZINFORM – Qazaqstandyq tsıfrlyq naryqtaǵy messendjerler básekesi dástúrli sheteldik kóshbasshylardyń yqpalymen ǵana emes, sonymen birge jergilikti IT ónimderdiń damýy arqyly da erekshelenip jatyr. Solardyń biri – AITU messendjeri. Joba Qazaqstannyń tsıfrlyq egemendigin nyǵaıtýǵa jáne ishki naryqta jańa ekojúıe qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan. Osy oraıda Kazinform tilshisi máseleni jan-jaqty taldap kórýge tyrysty.
Qarapaıym messendjerden tsıfrlyq ekojúıege deıin
Joba - «BTS Digital» kompanııasynyń bastamasy. Eń mańyzdysy, joba memlekettik bıýdjet esebinen emes, jeke ınvestıtsııa arqyly júzege asyrylyp otyr. Bul otandyq IT kompanııalardyń áleýeti men jaýapkershiligin kórsetedi.
Bastapqyda qarapaıym messendjer retinde iske qosylǵan AITU búginde ámbebap sýperqosymsha retinde damyp keledi.
«BTS Digital» JShS bas atqarýshy dırektory Nurtaı Ábilǵalıevtiń sózinshe, qosymshany daıyndaýdaǵy basty maqsat – qazaqstandyq paıdalanýshyǵa halyqaralyq analogterden kem túspeıtin, biraq jergilikti qajettilikterge beıimdelgen ámbebap ónim usyný.
– Bizdiń negizgi motıvimiz – álemdik deńgeıdegi otandyq tsıfrlyq ónim jasaý. AITU tek messendjer ǵana emes, SuperApp-qa aınaldy: tólemder men aýdarymdar, kıno men mýzyka servısteri, kontent-lenta, bızneske arnalǵan quraldar – bári bir jerde. Biz paıdalanýshyǵa sheteldik servısterde joq múmkindikterdi beremiz, – dedi Nurtaı Ábilǵalıev.
Sonymen qatar ol kompanııa qyzmetkerleriniń eń kóp talqylaǵan máselelerdiń biri – chat-bottar men jasandy ıntellekt assıstentteri arasyndaǵy tańdaý bolǵanyn atap ótti.
- Chat-bottar qarapaıym ári úırenshikti, biraq olardyń múmkindikteri shekteýli. Al JI-assıstentter paıdalanýshyǵa ıkemdi, jeke kómek kórsetedi. Biz túpkilikti tańdaýymyzdy jasandy ıntellektige artyqshylyq berý kerek dep sheshtik, óıtkeni ol platformany aqyldy ári derbes etedi, – dedi dırektor.
Joba jetekshisi Nurtaı Ábilǵalıevtiń aıtýynsha, AITU arhıtektýrasy app-platforma modeline negizdelgen. Osy tásil arqyly kúrdeli jańartýsyz jańa servısterdi ońaı engizýge bolady. Sonymen qatar bıznes ókilderi óz qyzmetterin mını-qosymsha retinde qoldanba ishine ornalastyryp, paıdalanýshylarǵa qoljetimdi ete alady.
Kompanııa ókilderiniń aıtýynsha, messendjerler endi tek baılanys quraly bolyp qalmaıdy.
– Biz messendjerlerdiń bolashaǵyn tsıfrlyq ortalyq retinde kóremiz. Paıdalanýshylar onda tek sóılespeıdi, sonymen qatar tólem jasaıdy, qyzmet alady, kúndelikti isterin sheshedi. Bizdiń maqsatymyz – AITU-dy adam ómirindegi tolyqqandy tsıfrlyq kómekshige aınaldyrý, – dedi joba jetekshisi.
Qazaqstan tájirıbesi: AITU messendjeri
Osy jahandyq úderister aıasynda Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev jasandy ıntellektini damytý máseleleri jónindegi keńeste memlekettik qyzmetshilerdiń qyzmettik baılanysyn AITU ulttyq messendjerine kóshirý bastamasyn jarııalaǵan bolatyn.
Tsıfrlyq damý, ınnovatsııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrliginiń málimetinshe, messendjer memlekettik qyzmetkerler úshin qyzmettik hat-habar almasýǵa arnalǵan arnaıy qorǵalǵan arna retinde qarastyrylady. Bastama memlekettik sektorda biryńǵaı qaýipsiz baılanys platformasyn qurýǵa jáne aqparattyq táýekelderdi azaıtýǵa baǵyttalǵan.
Sondaı-aq mınıstrlik Kazinform agenttiginiń resmı suraýhatyna bergen jaýabynda AITU messendjeriniń negizgi artyqshylyǵyn atady: onyń barlyq serveri Qazaqstan aýmaǵynda ornalasqan. Bul – derekterdi qorǵaý talaptaryna tolyqtaı sáıkes keledi jáne júıeni memlekettik organdar úshin anaǵurlym senimdi etedi delingen.
Oǵan qosa, AITU arqyly buqaralyq aqparat quraldary (BAQ) jańalyqtar taratyp, oqyrmandarmen tikeleı baılanys ornata alady. Memlekettik qurylymdar jańalyqtar men resmı aqparatty jarııalaý úshin qosymsha platforma retinde paıdalanatyn bolady. Budan bólek qoldanystaǵy resmı saıttar men áleýmettik jelilerdegi paraqshalardy tolyqtyratyn qural retinde qarastyrýǵa múmkindik bar.
– AITU azamattardyń jeke ómirine aralaspaıdy jáne sheteldik messendjerlerdi almastyrýdy kózdemeıdi. Qosymsha tek memlekettik sektordaǵy qyzmettik kommýnıkatsııany júrgizýge arnalǵan, qorǵalǵan baılanys arnasyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan, – delingen resmı jaýapta.
Mınıstrliktiń túsindirýinshe, atalǵan qosymsha tek memlekettik jáne kvazımemlekettik sektor úshin engiziledi. Jeke azamattardyń WhatsApp, Telegram syndy sheteldik messendjerlerdi qoldanýyna shekteý qoıylmaıdy. Sonymen qatar AITU, eGov, eGov Business jáne eOtinish platformalary úshin nóldik tarıfıkatsııa engizý de qarastyrylyp jatyr. Bul - memlekettik qyzmetterge qoljetimdilikti qamtamasyz etýge baǵyttalǵan mańyzdy qadam.
Aqparattyq qaýipsizdik tehnologııalary jónindegi sarapshy Aleksandr Baıtov memlekettik organdarǵa arnalǵan jańa messendjerge kıbershabýyldar qaýpi jaıynda pikir bildirdi. Onyń aıtýynsha, búginde kıberqylmyskerler messendjerlerge qatysty birqatar tásildi qoldanyp júr.
– Qazirgi ýaqytta messendjerdi buzý áreketi, akkaýnttardy baqylaýǵa alý nemese olardy ıelerinen satyp alýǵa talpyný jaǵdaılary kóp. Mundaı qadamdar arqyly qylmyskerler júıege enip, jalǵan aqparat taratyp, fıshıngtik siltemeler arqyly alaıaqtyq áreketter jasaı alady. Atalǵan ádisterdi biz qazirdiń ózinde Telegram men WhatsApp sekildi platformalarda kórip otyrmyz, ıaǵnı qylmyskerler qarapaıym paıdalanýshynyń akkaýntyn ıemdenip, onyń atynan baılanysqa shyǵyp, derekterge qol jetkizýdi kózdeıdi, – dedi sarapshy.
Baıtovtyń aıtýynsha, bundaı jaǵdaıda táýekel odan da joǵary bolýy múmkin, sebebi jańa messendjer memlekettik qyzmetkerlerge baǵyttalǵan.
– Eger akkaýnttardyń birine qol jetkizilse, qupııa derekterge qol suǵý qaýpi týyndaıdy. Sondyqtan máselege jeńil qaraýǵa bolmaıdy. Árıne, ázirleýshi kompanııa tarapynan da, memleket tarapynan da qaýipsizdik deńgeıi kúsheıtilgen. Alaıda álemde 100 paıyz qorǵalǵan júıe joq. Bul – este ustaıtyn mańyzdy jaıt. Demek, kıberqylmyskerler men tipti basqa elderdiń kıbertoby da júıege qyzyǵýshylyq tanytyp, qol jetkizýge áreket jasaýy ábden múmkin, – dep túıindedi maman.
Halyqaralyq tájirıbe: Aqparattyq qaýipsizdik jáne ulttyq messendjerler
Álem elderiniń kópshiligi memlekettik qurylymdardaǵy aqparat almasýdyń qaýipsizdigin arttyrý maqsatynda ulttyq messendjerler men jabyq tsıfrlyq ekojúıelerdi damytyp jatyr. Atap aıtar bolsaq, Reseıdiń negizgi ulttyq messendjeri retinde Max qosymshasy tańdalǵan bolatyn. Bul messendjer barlyq smartfondarǵa aldyn ala ornatylýy mindetti etip bekitilgen. Max óz pozıtsııasyn tek baılanys quraly emes, sonymen qatar ámbebap tsıfrlyq platforma retinde ustanady. Ol Qytaıdyń WeChat qosymshasyna uqsas, ıaǵnı azamattarǵa tek habar almasý múmkindigin ǵana emes, sondaı-aq memlekettik qyzmetterge qol jetkizý, jeke basyn rastaý jáne tólem jasaý sııaqty fýnktsııalaryn usyna alady.
Eýropa elderi de derekter qaýipsizdigine basymdyq berip otyr. Máselen, Germanııa men Frantsııada memlekettik qyzmetshiler úshin arnaıy ázirlengen Matrix jáne Tchap sekildi messendjerler qoldanylady. Osy sheshimder Eýroodaqtyń jalpy derekterdi qorǵaý reglamentine sáıkes keledi jáne ulttyq qaýipsizdik standarttaryna jaýap beredi.
Atalǵan tájirıbeler bir ortaq faktini kórsetedi: memlekettik basqarýda qaýipsiz, senimdi jáne baqylaýǵa bolatyn kommýnıkatsııa arnalary ulttyq qaýipsizdiktiń ajyramas bóligine aınaldy.
Osylaısha, jahandyq tsıfrlyq básekelestik kúsheıip turǵan qazirgi zamanda, qaýipsiz jáne derbes baılanys quraldaryn damytý – ár memlekettiń strategııalyq maqsatyna aınaldy deýge bolady.
Buǵan deıin ulttyq messendjerdiń jańa múmkindikterin jazǵanbyz.
Qazaqstanda jasandy ıntellekt jáne tsıfrlyq damý mınıstrligi qurylady.
Prezıdent elimizge úlken mindet júktep, Qazaqstandy úsh jyldyń ishinde tsıfrlyq derjavaǵa aınaldyrýdy maqsat etip qoıdy. Bul maqsat qanshalyqty júzege asa alady jáne oǵan jetý úshin qandaı naqty qadamdar jasalýy tıis ekenin jazǵanbyz.