Aıda Balaeva: Birneshe basylymdy biriktirý – gazet-jýrnaldy jabý degen sóz emes
***
Májilis depýtaty Maqpal Tájmaǵambetova bastap, birneshe halyq qalaýlysy qostaǵan top memlekettik baspa basylymdaryn «Qazaq gazetteri» biryńǵaı brendimen biriktirgende, onyń quramyna jasóspirimder men balalar basylymdary – «Baldyrǵan», «Aqjelken» jýrnaldary, «Drýjnye rebıata» jáne «Ulan» gazetteriniń kirýine qarsy bop, Premer-Mınıstrdiń orynbasary Eraly Toǵjanov pen Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstri Aıda Balaevaǵa depýtattyq saýal joldaǵan edi.
Maqpal Mysa óziniń áleýmettik jelidegi paraqshasynda: «Búgingi tańda balalar ádebıetin damytýda túıini sheshilmegen másele kóp. Balalarǵa arnalǵan kitap az. Ekiniń biri aıtatyn ýáj: «Kitap dúkenderinen qazaq tilinde balalarǵa arnalǵan kitap taba almaı júrmiz», - deıdi.
Al, endi osy tusta ǵasyrǵa jýyq ýaqyt boıy jas urpaqty ádebıetke baýlyp, bilim kókjıegin keńeıtip, tanym-túsinigin qalyptastyryp kele jatqan balalar basylymdaryn biryńǵaı brendpen biriktirý jumysy júrip jatyr.
Bul biriktirýge túbegeıli qarsylyǵymyzdy bildirip depýtattyq saýal joldadyq», - dep jazǵan edi.
Osy oraıda biz bul ózekti máselege qatysty Aıda Ǵalymqyzynyń jaýabyn jarııalaǵandy jón sanadyq.
– Qurmetti Aıda Ǵalymqyzy, Parlament Májilisiniń sársenbi kúni ótken otyrysynda depýtat Maqpal Tájmaǵambetova balalar basylymdaryna qatysty másele kóterip, depýtattyq saýal joldaǵan edi. Osy saýalǵa oraı Sizdiń pikirińizdi bilsek dep ek?
– Iá, depýtat saýalymen muqııat tanysyp shyqtym. Bul másele baspasóz betterinde, jekelegen azamattar tarapynan da únemi aıtylyp júrgen taqyryp.
Rasynda, búgingi tańda «Qazaq gazetteri» biryńǵaı brendi aıasynda birneshe otandyq basylymdardy biriktirýdi bastadyq. Bundaı sheshim qabyldaýdaǵy basty maqsat – qazirgi qarjylyq jáne basqa da qıyn jaǵdaılarda turǵan qazaq baspasózin, sonyń ishinde – «Baldyrǵan», «Aqjelken» jýrnaldary men «Drýjnye rebıata», «Ulan» gazetteri syndy balalar basylymdaryn saqtap qalý.
Birneshe basylymdy biriktirý – ol gazet-jýrnaldy jabý degen sóz emes. Birinshiden, eshqandaı basylym jumysyn toqtatpaıdy. Ekinshiden, olardyń medıa keńistikte qalyptasqan brendtik ataýlary ózgermeıdi. Úshinshiden, basylymdardy memlekettik aqparat tapsyrysy aıasynda qarjylyq qoldaý toqtamaıdy.
Biriktirý arqyly tek ákimshilik-sharýashylyq resýrstar qysqarady. ıAǵnı, barlyq basylymǵa ortaq – bir qarjylyq bólim, bir zań bólimi, bir keńse bólimi sııaqty ońtaılandyrý jumystary júredi. Nátıjesinde, birinshi kezekte árıne qarjy únemdeledi. Ol únemdelgen qarjyny shyǵarmashylyq ujymǵa baǵyttaýǵa múmkindik týady.
Sondaı-aq, basylymdardy damytýdyń, onyń básekege qabilettin arttyrýdyń arnaıy ázirlengen strategııasy júzege asyrylady. Onyń aıasynda basylymdardyń kontenti ǵana emes, óndiristik-shyǵarmashylyq protsesteri, jarnama jáne marketıng qyzmetterin jetildirý jumystary da qamtylady. Árıne balalar basylymynyń ulttyq ıdeologııalyq tárbıe berýdegi máni men mańyzyn jaqsy túsinemiz. Sonyń ishinde, jas urpaqtyń tilin – qazaq tilinde qalyptastyrý búgingi kúnde eń ózekti másele. Búgingi balalardyń tilin qalyptastyratyn qural – árıne birinshi kezekte – telearnalardaǵy mýltıplıkatsııalyq fılmder men balalar ádebıeti. Bul rette, «Balapan» arnasynyń mazmundyq kontentin, baǵdarlamalar sapasyn kúsheıtýdi únemi qadaǵalap otyrmyz.
Sonymen qatar, «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda balalarǵa arnalǵan qazaq tildi tele-ónimderdiń aýqymyn keńeıtý maqsatynda shet eldik balalar telearnalaryn (Nickelodeon, TiJi, Karýsel) qazaq tiline aýdaryp, taratýdy qolǵa alyp otyrmyz. Sondaı-aq, bıylǵy jyly balalar ádebıetiniń álemdik bestsellerlerin, atap aıtqanda, E.H.Gombrıhtiń «Álemniń qysqasha tarıhy», Lbıýıs Kerroldiń «Alısa ǵajaıyptar elinde», Djordj Orýelldiń «Haıýanattar baǵy», Eva Ibbotson «Teńiz ózenine saıahat» syndy barlyǵy 20 kitapty qazaq tiline aýdaryp, balalar aýdıtorııasyna usynýdy kózdep otyrmyz.
Budan ózge, «Qazaq radıosynyń» tıptik kestesinde balalarǵa arnalǵan arnaıy ýaqyt pen habarlar jelisi bar. «Balalarǵa bazarlyq», «Balapan saz», «Tapqyr bala» habarlary búginde ózindik aýdıtorııasy bar, radıo tanymal baǵdarlamalarǵa aınaldy.
Sondaı-aq, Aqparat jáne qoǵamdyq damý mınıstrligi janynan qurylǵan «Qoǵamdyq kelisim» respýblıkalyq memlekettik mekemesi arqyly elimizdegi ózge etnos ókilderiniń ertegilerin qazaq tiline aýdaryp, mektepke deıingi jáne bastaýysh synyp balalarynyń nazaryna usynýdy qolǵa alyp otyrmyz.
Rasynda da búgingi tańda, balalar basylymdarynyń resmı taralym sany kóńil qýantarlyq emes. Ókinishke oraı, bul másele «Qazaq gazetteri» quramyndaǵy basqa gazet-jýrnaldarǵa da qatysty jaıt. Árıne birinshi kezekte, bul másele qazirgi ınternet pen tehnologııanyń qarqyndy damýyna baılanysty ekeni túsinikti. Jáne bul - búkil álemdegi medıa salasyna ortaq qubylys.
Sondyqtan qazirgi baspasóz basylymdary eń aldymen strategııalyq damý josparlaryn qaıta aıqyndaýlary qajet. ıAǵnı, árbir basylymdar mazmun-kontentti suranysqa saı beıimdep, sapasyn arttyrý, oqyrmanǵa tartymdy etý arqyly básekege qabilettiligin kúsheıtý qajet dep sanaımyn.
