Ahat Kúlenov ? Qazaqstannyń «altyn adamy»

ÓSKEMEN. Aqpannyń 10-y. QazAqparat /Lıýdmıla Malko/ - Ahat Sálemhatuly Kúlenovtiń esimi máńgilikke altyn árippen bizdiń elimizde ǵana jazylyp qoıǵan joq, sonymen qatar ol shet elderge de keńinen tanymal tulǵa. Aty ańyzǵa aınalǵan qazaqstandyq ınjener-metallýrg, ózi jetekshilik etetin ınjenerlik shyǵarmashylyq toppen birlese otyryp, quramynda qorǵasyn qory mol shıkizatty óńdeýdiń álemde

teңdesi joқ jaңa әdisin ıgerdi jәne ony tәjirıbege қosқany үshin, ol kөzi tirisinde joғary tehnologııanyң әlemdik avtorlarynyң қatarynan өzine oıyp tұryp oryn alғan edi. Өskemen қorғasyn-myrysh kombınaty men Tүsti metaldardyң bүkilodaқtyқ ғylymı-zertteý ınstıtýtynyң (TMBҒZI) tәjirıbe alaңynan bastaý alғan ataқty «KIVTsET-үrdis» jobasy eýropalyқ metallýrgterdiң keң қoldaýyna ıe boldy da, өtken ғasyrdyң 80-shi jyldary Ahat Kүlenovke әlemdik ataқ alyp keldi. Ahat Sәlemhatұly Kүlenov - өndiristik қaldyқtardyң өzinen sırek kezdesetin metaldar өndirisin birden-bir ұıymdastyrýshy. Polımetaldy shıkizattardy paıdalanýdyң keshendiligin arttyrýdy қamtamasyz etetin, joғary tıimdi syғyndylyқty jasaғany jәne ony өndiriske engizgeni үshin, oғan 1985 jyly KSRO-nyң Memlekettik syılyғy berildi.Ol, ҚR Injenerlik ғylym Akademııasynyң korrespondent-mүshesi, professor, Қazaқ KSR eңbek siңirgen өnertapқyshy, KSRO Memlekettik syılyғynyң laýreaty, 36 өnertapқyshtyқ ұsynystyң, 95 jaңalyқtyң jәne 130 ғylymı jұmystyң avtory.Otan aldyndaғy siңirgen eңbeginiң nәtıjesinde oғan - 1994 jyly Өskemen қorғasyn-myrysh kombınatynyң basshysyna Қazaқstan Respýblıkasynyң eң joғary ataғy - «Halyқ қaһarmany» ataғy berilip, өңirine Altyn jұldyz taғyldy.A.Kүlenov 1932 jylғy sәýirde dүnıege kelip, jarқyn da, қıyn әri ұlaғatty ғұmyr keshti, onyң soңynda өshpes isteri қaldy. Ahat Kүlenov 2007 jylғy sәýirdiң 18-de өziniң 75 jyldyғyn atap өtip, 2007 jylғy sәýirdiң 27-de өmirden өtip ketti. Ol, soңғy demi bitkenshe өz mamandyғyna adal boldy.Қazaқ taý-ken ınstıtýtyn bitire salysymen, 1956 jyly Өskemen қorғasyn-myrysh kombınatyna kelgen ol, өz өmiriniң 40 jylyn metallýrgııa salasyna arnasa, soңғy on jylda (zaýyttan tys) A.Kүlenov jaңa gıdrometallýrgııa keshenin salyp үlgerdi, sonymen қatar, bakterııalar kөmegimen tabandy kennen altyndy bıologııalyқ tәsilmen aıyrýdyң jaңa tehnologııasyn engizdi.Osydan týra jarty ғasyr bұryn, Қaskeleң balalar үıiniң tәrbıelenýshisi, 1937 jyly қýғyn-sүrginge ilikken respýblıkalyқ halyқ komıssary orynbasarynyң ұly Ahat Kүlenov metallýrgııa salasyna keldi. Ol Өskemen қorғasyn-myrysh kombınatyna қarapaıym jұmysshydan eңbek jolyn bastap, bas ınjener, odan keıin kombınat dırektorlyғyna deıingi satylarғa jetti. A.Kүlenov 1971 jyly kombınattyң bas ınjeneri, 1981 jyly ? dırektory, al, 1992 jyly «Өskemen қorғasyn-myrysh kombınaty» AҚ-nyң prezıdenti bolyp taғaıyndaldy. Jas tәýelsiz Қazaқstannyң alғashқy құıma altynynyң 1992 jylғy қaңtardyң 27-de Өskemen қorғasyn-myrysh kombınatynda құıylғandyғyn kөpshiliktiң bile bermeýi mүmkin. Bұl A.Kүlenovtiң kombınat jұmyssshylarymen birlese otyryp, jүzege asyrғan asyl mұraty boldy.2007 jyly Respýblıka kүni merekesine baılanysty materıal daıyndaý barysynda meniң soңғy kezdesýim esime tүsip otyr, sonda A.Kүlenov tәýelsiz қazaқstandyқ altynnyң «bastaýy» týraly bylaı dep әңgimelegen edi.«Bәri de tәjirıbe tүrinde құıylғan, alaқandaı ғana «құıma» altynnan bastaldy», - deıdi A.Kүlenov. ? Sodan keıin shamamen jarty jyldaı ýaқyt өtip, Nұrsұltan Әbishұly bizge kelgende, joғary sapaly ? tөrt toғyzdyқpen taңbalanғan, әr қaısysy 12,5 kılә bolatyn құıma altyndardy kөrsettik. Belgili ýaқyt өtip, barlyқ synaқ tүri men өndirý tұraқtylyғyn Londondyқ bırja tekseristen өtkizgen soң, kombınat birden altyn jәne kүmis құımalaryn jasaýғa rұқsat aldy. Өskemendikter A.Kүlenovti osy aımaқtyң Құrmetti azamaty atanғandyқtan emes, onyң өshpes isine baılanysty үnemi este saқtaıtyn bolady. Sol jaқ jaғalaýdyң kөrikti jerine ornalasқan Metallýrg kenti, resmı ataýy bola tұra «Kүlenov kenti» dep atalyp jүr. Onyң «strategııalyқ» oılaý қabiletiniң arқasynda zaýyttyқtardyң baspana mәselesi standarttyқ emes jolmen sheshilip otyrdy. Onyң mәnisi mynadaı, kombınat tұrғyn үı salýshylarғa құrylys materıaldaryn өzindik құnymen bosatyp berse, bolashaқ baspana ıelerinen jasaқtalғan құrylys brıgadasynyң mүsheleri, jұmystan tys ýaқyttary өzderine үı tұrғyzdy. Halyқtyң zor yқylasyna ıe bolғan Ahat Kүlenov birneshe mәrte KSRO jәne ҚazKSR-ynyң, odan keıin ҚR Parlamenti Senaty depýtaty bolyp saılandy.Ahat Sәlemhatұly Kүlenovtiң esimi Қazaқstan tarıhyna altyn әrippen jazyldy.