AǴYNTAI BATYR
Aǵyntaı batyr 1620 jyldan bastap jońǵarlarmen bolǵan iri shaıqastardyń barlyǵyna qatysqan. Qalmaq batyrlarymen áldenshe ret jekpe-jekke shyǵyp, únemi mereıi ústem bolyp otyrǵan.
1635 jyly bolǵan iri shaıqasta qalmaq qolyna túsken Jáńgir sultandy Shapyrashty Qarasaı batyr men arǵyn Aǵyntaı batyr tutqynnan qutqarǵan. 1643 jyly Orbulaq óńirine Jáńgir han men Qarasaı, Aǵyntaı batyrlarda ketken esesin qaıtarýdy maqsut tutqan Batyr qontaıshy keýdesine kek qatyp, 50 myń qoldyq sherigin bastap qazaq dalasyna enedi. Tosyn habardan Jáńgir han janyna bar bolǵany 600-ge jýyq sardarlaryn jınap úlgeredi. Biraq ta Salqam Jáńgirdiń janyna toptasqan 600 sarbazdyń árqaısysy júzge tatıtyn batyrlar edi. Olardyń ishindegi Shapyrashty Qarasaı, Arǵyn Aǵyntaı batyrlar jaýǵa qarsy eýropalyq ádis-tásilderdi paıdalanýda erekshe kózge túsken. 1643-1644 jyldary Qarasaı batyrmen birge Aǵyntaı batyrmen barlyq shaıqastarǵa qatysyp, jaýǵa árqashan toıtarys berip, jas sarbazdarǵa úlgi bolyp otyrǵan. 1644 jyly sońǵy ret dosy Shapyrashty Qarasaı batyrmen birge 66-65 jasqa kelgen shaqtarynda jońǵarlardyń 2000-ǵa jýyq áskerlerine toıtara soqqy berip, jeńiske jetken.
Ańyzdarda Aǵyntaı batyrdyń orasan zor qara kúsh ıesi ekendigi de aıtylady. Onyń judyryǵy tıgendi saý qaldyrmaǵan. Sondyqtan da halyq judyryǵy qatty adamdy «Aǵyntaı judyryǵy» dep atap ketken.
1670 jyly Shapyrashty Qarasaı batyr egde tartqan shaǵynda óziniń dosy Aǵyntaı batyrdyń eline kelip bir jyldan keıin qaıtys bolady, al 1672 jyly Aǵyntaı batyr qaıtys bolǵan. Ekeýi de Soltústik Qazaqstan oblysy Aıyrtaý aýdanynyń Qulshynbaı-tóbe shoqysynda bir zıratqa jerlengen.
1999 jylǵy 16 maýsymda Petropavl qalasyndaǵy Teatr alańynda N.Pogodın atyndaǵy orys dramalyq teatry aldyndaǵy kúrtti granıtten jasalǵan tuǵyrǵa qazaq halqynyń súıikti qolbasshylary Qarasaı men Aǵyntaı batyrlardyń eskertkishi ornatyldy. Jaýyngerlerdiń qola músinderi bir-birimen ıyq tiresip tur, árqaısysynda naıza, qoldaryna qalqan ustap tur. Músindik kompozıtsııa belorýstyq sheberlermen qoladan quıylǵan, ony Qazaqstan Sáýletshiler odaǵy ókilderiniń basshylyǵymen Petropavl aýyr mashına jasaý zaýytynyń mamandary jınaqtady. Eskertkishtiń músinshisi- Bolat Saparuly Dosjanov, sáýletshileri- ıÝ.Dvornıkov, S. Fazylov.
1999 jyly 22 maýsymda halyq qolbasshylary Qarasaı batyr men Aǵyntaı batyrdyń eskertkishiniń ashylý saltanatyna Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaev qatysqan.
1999 jyly 15 qazanda Soltústik Qazaqstan oblysy Aıyrtaý aýdanynda ataqty batyrlar, Qazaq halqynyń táýelsizdigi úshin kúresken erlerge arnap Qarasaı men Aǵyntaı batyr memorıaldyq kesheni ashyldy.
Derek kózi:
Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy, 1 tom.
