Aǵashtar orynsyz kesiledi — oraldyq ekolog kógaldandyrý máselesin kóterdi
ORAL. KAZINFORM — Oral qalasy ákimdiginde ótken jıynda shahardy kógaldandyrý, tabıǵat qorǵaý baǵytynda ózekti máseleler talqylandy.
Jıyndy ótkizýge bastamashy bolǵan «Batys Qazaqstan ekologııalyq geografııalyq qoǵamy» qoǵamdyq birlestiginiń tóraǵasy Darhan Sarıevtiń málim etkenindeı, osy oraıda QR Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstriniń 2023 jylǵy 23 aqpandaǵy № 62 buıryǵymen bekitilgen eldi mekenderdiń jasyl ekpelerin jasaý, kútip-baptaý jáne qorǵaýdyń úlgilik qaǵıdalaryn basshylyqqa alýymyz kerek.
Atalmysh qujatta «Tıisti ákimshilik-aýmaqtyq birliktiń kógaldandyrylǵan aýmaqtaryn damytý dendrologııalyq josparǵa sáıkes júrgiziledi», dep anyq jazylǵan.
Sonymen qatar eldi mekenderdiń aýmaqtaryn abattandyrý týraly sáýlet, qala qurylysy jáne qurylys salasyndaǵy memlekettik normatıvterdiń erejeler jınaǵynda jer telimderiniń kógaldandyrylǵan aýmaqpen qanshalyqty qamtamasyz etiletini kórsetilgen. Mysaly, turǵyn úı telimderi 40-60 paıyz jasyl jelekpen qamtylýy kerek.
D.Sarıevtiń sózine qaraǵanda, qalada turǵyn úı qurylysy kezinde mundaı talap saqtalmaıdy. Aıtalyq, Ý.Gromova kóshesi boıynda salynǵan kópqabatty úı aýlasynda birde-bir terek otyrǵyzylmaǵan. Ondaǵy turǵyndar kileń tastyń ortasynda qalaı tynys almaqshy? Osyndaı úı 9-shaǵynaýdanda da boı kótergen.
«Belgili bir qurylys salarda arhıtektor sáýlet-josparlaý tapsyrmasyn berip, onda atalǵan erejeler jınaǵyndaǵy kestege sáıkes, mysaly, kógaldandyrýǵa qatysty talaptardy kórsetýi kerek. Mundaı tapsyrma qurylys salýshynyń ótinimine sáıkes beriledi. Ókinishke qaraı, olaı jasalmaı keledi. Ol ol ma, kásipkerler bıznes nysandaryn salǵan kezde shekten shyǵyp ketedi. ıAǵnı olar avtoturaqtardy ózine tıesili aýmaqta emes, jalpyǵa ortaq paıdalanylatyn jerlerde, tipti kógaldyń ornyna ornatady», — deıdi D. Sarıev.
Qoǵam belsendisi sonymen qatar qalada aǵashtardyń orynsyz kesiletinine qapaly. Onyń málimdeýinshe, shahar ortalyǵynda ornalasqan M.Yqsanov atyndaǵy № 36 orta mektep aýlasynda otyzdan astam aǵashtyń túbiri ǵana qalǵan. Olardyń ornyna egilgen aǵashtar durys otyrǵyzylmaǵan. Araqashyqtyq saqtalmaǵan.
«Aǵash kári bolsa da, onyń qýraǵan butalaryn durys kesse, saqtap qalýǵa bolar edi. Sondaı-aq kez kelgen jerge shyrshany tyǵa berýdi qoıý kerek. Ol gazy kóp jerde óse bermeıdi, ondaı aýmaqtarda ottegini kóp bóletin aǵash túrin ekken durys. Toqeteri, kógaldandyrý jumystary dendrologııalyq josparǵa sáıkes júrgizilýi tıis. Qaladaǵy jasyl beldeýdi saqtaý úshin kezinde Jaıyq, Shaǵan, Derkól ózenderiniń sý qorǵaý aımaqtarynan berilgen jerlerdi keri qaıtarý qajet. Qoryta aıtqanda, arnaıy komıssııa quryp, jumystanýymyz kerek», — dedi Darhan Sarıev.
Qala ákiminiń orynbasary Azamat Halelov bul usynysty qoldaıtynyn jetkizip, kógaldandyrý máselesinde barlyq taraptyń, sonyń ishinde qurylysshylardyń, kásipkerlerdiń múddesin eskerý kerektigin aıtty.
«Qala boıynsha qalanyń jasyl qory 80 paıyzǵa eskirgen. Olardyń kópshiligi otyrǵyzylǵanyna 60-70 jyl bolǵan qaraǵashtan turady. Qurmanǵazy jáne basqa kóshelerde qısaıyp turǵan aǵashtardy kórýge bolady. Jel soqsa boldy, kópqabatty úılerdiń terezesin urǵylaı bastaıdy. Kólikterdiń ústine qulap ta jatady. Sondyqtan apattyq jaǵdaıdaǵy aǵashtardy qaýipsizdik maqsatynda kespese taǵy bolmaıdy. Osy jerde aıta keteıin, sońǵy úsh jylda egilgen 4 myńnan astam aǵashtyń jersinýi — 91 paıyz. Olar demeýshiler esebinen otyrǵyzylsa, tal-terekti sanıtarlyq kesý, baptap-kútý jumystarymen „Jaıyq Taza qala“ JShS aınalysady. Dendrologııalyq jospardy jasaý jónindegi usynysty tolyq qoldaımyz. Sý qorǵaý aýmaqtarynda berilgen jerlerdi keri qaıtarý jumystary da kezeń-kezeńmen atqarylatyn bolady. Kógaldandyrý jáne abattandyrý jónindegi komıssııa qurýmen Oral qalasynyń turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy, jolaýshy kóligi jáne avtomobıl joldary bólimi aınalysady. Oǵan qalalyq máslıhat depýtattary, qoǵam ókilderi de kiretin bolady», — dedi A.Halelov.
M.Ótemisov atyndaǵy Batys Qazaqstan ýnıversıtetiniń ǵylymı jumys jáne halyqaralyq baılanystar jónindegi prorektory, geografııa ǵylymdarynyń kandıdaty Qajymurat Ahmedenov Oral qalasy turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy, jolaýshy kóligi jáne avtomobıl joldary bóliminiń tapsyrysyna sáıkes 2024-2025 jyldarǵa arnalǵan kógaldandyrýǵa baılanysty ǵylymı usynbalar ázirlengenin jetkizdi.
«Ǵalymdar barlyǵy 33 ýchaskede tal-terekterdi ınventerızatsııalaý jumystaryn júrgizdi. Atap aıtqanda, 21 tynymbaq, 2 saıabaq, 1 alleıa, 1 jaǵalaý, 8 kóshede ósip turǵan aǵashtar zerttelip, sıpattama jasaldy. Osy ǵylymı usynbany da paıdalanýǵa bolady», — dedi Q.Ahmedenov.
Jınalysta aıtylǵan pikirge baılanysty M.Yqsanov atyndaǵy № 36 orta mektep dırektory Erik Temirǵalıev Kazinform tilshisine bylaı dedi.
«Óte kári aǵashtardyń kesilgeni ras. Olardyń ornyna 35 shyrsha, jaǵalaı sıren, týıa otyrǵyzyldy. Bul — jumystyń birinshi kezeńi. Aldaǵy jyly jalǵasyn tabady. Tabıǵatta jańarý degen uǵym bar, ol ómirde de, qoǵamda da bolatyn qubylys qoı. Al terektiń túbirleri belgili bir júıemen alynady. Aǵashtar durys otyrǵyzylmaǵan degenge kelsek, bul jumys dızaıner mamannyń keńesimen júzege asyrylýda», — dedi E.Temirǵalıev.
Eske sala keteıik, budan buryn Batys Qazaqstanda egilgen mıllıondaǵan aǵashtyń nege jersinbeı qýrap ketetinin jazǵan bolatynbyz.