Afrıka álemge kóp nárse usyna alady – Kongo Demokratııalyq Respýblıkasynyń Prezıdenti
ASTANA. KAZINFORM – Qazaqstanǵa alǵashqy resmı sapary aıasynda Kongo Demokratııalyq Respýblıkasynyń Prezıdenti Felıks Chısekedı Kazinform agenttiginiń tilshisine eksklıýzıvti suhbat berip, ekijaqty yntymaqtastyqtyń keleshegi týraly oı bólisti. Ol saýda-ekonomıkalyq baılanystar, mádenı almasýlar jáne jańa tehnologııalardy engizý máselelerine toqtaldy.
– Kongo Demokratııalyq Respýblıkasy men Qazaqstan arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń bolashaǵyn qalaı baǵalaısyz? Sizdiń oıyńyzsha, qaı salalarda – taý-ken ónerkásibinde, energetıkada, aýyl sharýashylyǵynda nemese jańa tehnologııalarda eń joǵary nátıjege qol jetkizýge bolady?
– Meniń oıymsha, bizdiń elderimiz arasyndaǵy qatynastardy damytý men nyǵaıtýdyń eń tıimdi joly – tikeleı tanysý jáne ashyq dıalog. Dál osy maqsatpen men áriptesim, Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń shaqyrýymen keldim.
Kelissózder qorytyndysynda dıplomatııalyq deńgeıde yntymaqtastyqty bastap, kezeń-kezeńimen ózara árekettestikti keńeıtý týraly sheshim qabyldandy. Alǵashqy qadam taý-ken salasyndaǵy áriptestik boldy, biraq ol jaqyn ýaqytta basqa da baǵyttardy qamtıtynyna senimdimin.
Ásirese, qaýipsizdik pen aýyl sharýashylyǵy salalarynda áleýet zor. Bolashaqta ınfraqurylym, ǵylym jáne tsıfrlyq tehnologııalar baǵyttarynda da keń múmkindikter ashylady.
Árıne, bul salalardy júıeli túrde damytý qajet. Mádenı ózara is-qımyldyń da mańyzy zor.
Qazaq halqynyń ózge mádenıetterge qyzyǵýshylyǵyn baıqadym. Bul qasıet kongolyqtarǵa da tán ekenine senimdimin. Sondyqtan biz osy baǵytta da birge ilgerileımiz dep oılaımyn.
– Qazaqstan men Kongo Demokratııalyq Respýblıkasy tabıǵı resýrstardy basqarý, ınvestıtsııa tartý jáne ornyqty damýdy qamtamasyz etý salasynda tájirıbe almasýdy qalaı júzege asyra alady dep sanaısyz?
– Dıplomatııalyq kúsh-jiger arqyly biz ózara almasý joldaryn aıqyndaı alamyz. Bul eń aldymen kedendik kedergiler men salyqtyq júktemeni azaıtý, qosarlanǵan salyq salýdy boldyrmaý, sondaı-aq ınvestıtsııalar men bıznesti qoldaýǵa baǵyttalǵan salyqtyq jáne bıýdjettik sharalar arqyly qolaıly iskerlik ahýal qurýdy kózdeıdi. Bul mindet eki el sarapshylarynyń birlesken jumysy arqyly tıimdi saýda jáne ınvestıtsııalyq yntymaqtastyqtyń negizin qalaıtyn júıeni ázirleýdi talap etedi dep esepteımin.
– Qatań jahandyq básekelestik jaǵdaıynda Afrıkanyń, sonyń ishinde Kongo Demokratııalyq Respýblıkasynyń Ortalyq Azııa aımaqtarymen ózara is-qımyldy damytýdaǵy róli qandaı?
– Ortalyq Azııa – Afrıka tarıhynda baılanysy shekteýli bolǵan óńir. Biz úshin birinshi kezektegi mindet – elderimiz arasynda berik baılanystar ornatyp, ózara túsinistikti tereńdetý. Dál osyndaı almasýlar men artyp kele jatqan yntymaqtastyq negizinde ortaq túsinistik qalyptasyp, barlyǵymyzdy tolǵandyratyn jahandyq syn-qaterlerdi birge eńserýge jol ashylady.
Afrıka álemge kóp nárse usyna alady. Eń aldymen – bul eldiń jastary. Afrıkanyń basty qundylyǵy – adamı kapıtaly, eń áýeli jastar. Biz olardy tárbıeleýge, bilim berýge jáne bolashaqtaǵy syn-qaterlerdi eńserýge daıyndaýǵa tyrysamyz.
Men ýnıversıtettik jáne bilim berý almasýlary arqyly halyqtarymyz bir-birine jaqyndaı túsetinine, bir-birin jaqsyraq tanyp, bolashaq urpaq ıgiligi úshin shynaıy dostyqqa negizdelgen berik qatynastar ornata alatynyna senimdimin.
– Gýmanıtarlyq jáne mádenı baılanystardy nyǵaıtý úshin qandaı qadamdar qajet dep oılaısyz?
– Eń aldymen vızalyq rejımdi jeńildetip, ózara almasýlardy jandandyrý mańyzdy. Sondaı-aq eki el arasynda tikeleı áýe qatynasyn ashý múmkindigin qarastyrýǵa bolady.
Bilim berý salasyna da toqtalǵym keledi. Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń bizdiń stýdentterge stıpendııa bóletinin estý men úshin óte qýanyshty jańalyq boldy. Osyndaı yntymaqtastyq túrleri adamaralyq baılanystardy nyǵaıtyp, halyqtar men urpaqty jaqyndatady, sondaı-aq almasýlardy belsendi etedi.
Bul – bizdiń qarym-qatynasymyzdy tabysty damytýdyń basty kepili dep sanaımyn.
– Qazaqstanǵa jasaǵan saparyńyz týraly ne aıtar edińiz?
– Qazaqstanmen qarym-qatynasymyz nyǵaıa tússe eken deımin. Óz tarapymnan bar kúshimdi salamyn. Men úshin Qazaqstan – kóptegen qıyndyqty eńsergen, Afrıka elderine úlgi bola alatyn memleket.
Meni erekshe tańǵaldyrǵany – muhıtqa tikeleı shyǵatyn joly joq, tek Kaspıı teńizine ǵana jalǵasatyn Qazaqstannyń aıtarlyqtaı tabysqa jetkeni. Búginde Qazaqstan Ortalyq Azııanyń iri habyna aınaldy. Bul – bizge de serpin beretin úlgi. Men dál osy sebepti Qazaqstanǵa jaqyndaı túskim keledi. Bul – meniń shynaıy nıetim, ári ony Kongo Respýblıkasynyń Prezıdenti retindegi qyzmetimde júzege asyramyn dep úmittenemin.
Eske sala keteıik, buǵan deıin Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev pen Kongo Demokratııalyq Respýblıkasynyń Prezıdenti Felıks Chısekedı shaǵyn quramdaǵy kelissózder ótkizgen bolatyn.
Memleket basshysy Felıks Chısekedıdi Qazaqstan men Kongo arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtýǵa, eki halyq arasyndaǵy dostyqty damytýǵa jáne halyqaralyq, óńirlik qaýipsizdik pen turaqtylyqty qamtamasyz etýge qosqan úlesi úshin I dárejeli «Dostyq» ordenimen marapattaý týraly sheshim qabyldaǵanyn habarlady.