Ádiletti Qazaqstan jolynda: Prezıdent reformalary qalaı júzege asyp jatyr
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev byltyrǵy prezıdent saılaýy qarsańynda «Ádiletti Qazaqstan: bárimiz jáne árqaısymyz úshin. Qazir jáne árdaıym» saılaýaldy baǵdarlamasyn usynǵan edi. 132 pýnkten turatyn jospar saıası modernızatsııa, tıimdi memlekettik apparat, táýelsiz sot, azamattardyń quqyǵyn qorǵaý, el qaýipsizdigi, ádiletti ekonomıka, halyqty áleýmettik qorǵaý, jańa býyn jáne basqa salalarǵa baǵyttalǵan. Kazinform sarapshysy dedlaıny bıylǵy qarashaǵa deıin dep qoıylǵan sharalardy tizip, 54 pýnkt jyl ishinde oryndalýy keregin anyqtady. Prezıdent bir jyl buryn bergen qandaı mańyzdy tapsyrma oryndaldy, olar qazaqstandyqtardyń ómirine qalaı áser etti – birge qaraıyq.
Aldyńǵy prezıdent saılaýy 2019 jyly ótken. Elimizdiń Konstıtýtsııasyna sáıkes, kelesi saılaý 2024 jyldyń 1 jeltoqsanynan keshiktirilmeı ótýi kerek edi. Alaıda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 2022 jylǵy 1 qyrkúıekte Qazaqstan halqyna Joldaýynda kezekten tys saılaý ótkizýdi usyndy. Ol sondaı-aq memleket basshylary endi eki ret emes, bir ret qana saılana alady degen shekteý engizip, prezıdent ókilettiginiń merzimin bes jyldan jeti jylǵa deıin uzartý jóninde bastama kóterdi. Osy saılaýdan keıin Memleket basshysy 2022-2029 jyldarǵa, ıaǵnı jeti jylǵa arnaıy josparyn bekitti.
Saılaýaldy baǵdarlamanyń iske asyrylýy jeti jyldyq prezıdenttik kezeńine josparlanǵan. Degenmen, 2023 jyly osy jospardyń birqatar tarmaǵy iske asyryldy. Mysaly, jyl basynan beri eń tómengi jalaqy mólsheri 70 myń teńgege deıin ósti. Bul shara 1,8 mln jumys isteıtin qazaqstandyqtyń tabysyn arttyrýǵa múmkindik berdi. Bul qalaı jumys isteıdi? Bir jaǵynan, eń tómengi jalaqy deńgeıinde tabys tapqandar kem degende 10 myń teńgege artyq aqsha ala bastady. Sondaı-aq, zańnamaǵa sáıkes, eń tómengi jalaqy mólsherine salyq salynbaıdy, ıaǵnı soma salyq salynatyn jalpy kiristerden shegeriledi, – degen pikir bildirdi QR Prezıdenti janyndaǵy QSZI Strategııalyq taldaý bóliminiń basshysy Ermek Toqtarov.
Otbasyndaǵy zorlyq-zombylyq úshin jaýapkershilikti kúsheıtý
Memleket basshysynyń josparynda №25 tapsyrma – «Otbasy-turmystyq zorlyq-zombylyqqa jaýapkershilikti kúsheıtý týraly» zań jobasyn ázirleý bolyp belgilengen.
Іshki ister mınıstrliginiń málimetinshe, jyl saıyn polıtsııaǵa turmystyq zorlyq-zombylyq faktileri boıynsha 100 myńnan astam ótinish túsedi.
Qoǵamǵa qarsy bul problema el Prezıdentiniń erekshe baqylaýynda. Turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alýdyń jalpy júıesiniń quqyqtyq negizi quryldy, ol quqyq qoldaný praktıkasyn eskere otyryp, únemi jetildiriledi. Búginde zańnamada otbasylyq-turmystyq saladaǵy kez kelgen quqyq buzýshylyq úshin jaýapkershilik qarastyrylǵan. Jazalar ártúrli: qorlaý úshin keminde 5 táýlik ákimshilik qamaýǵa alýdan bastap, kisi óltirgeni úshin ómir boıyna bas bostandyǵynan aıyrýǵa deıin barady, – dep jaýap berdi QR ІІM Ákimshilik polıtsııa komıtetiniń erekshe tapsyrmalar jónindegi aǵa ınspektory Aqmaral Serikbaeva.
Zań kúsheıip, jaza qatańdatyldy: Densaýlyqqa aýyr zııan keltirý jáne aýyrlyǵy ortasha dárejedegi jalpy turmystyq qylmystar boıynsha «kinálige materıaldyq nemese ózge de táýeldilikte bolǵan adamǵa qatysty jasalǵan» degen kvalıfıkatsııa engizildi.
Osylaısha, mundaı qylmystar úshin jaza sanktsııasy kúsheıtildi: Qylmystyq kodekstiń 106-baby boıynsha 8 jyldan 10 jylǵa deıin, 107-baby boıynsha 2 jyldan 3 jylǵa deıin.
Bul tergeýshilerge otbasylyq-turmystyq salada qylmys jasaǵan adamdarǵa qatysty qamaýda ustaý túrindegi bultartpaý sharasyn tańdaýǵa múmkindik beredi.
Sonymen qatar, 1 shildeden bastap Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekske túzetýler engizildi.
Endi polıtsııa qyzmetkerleri turmystyq zorlyq-zombylyq jasaý fakti boıynsha ákimshilik is qozǵaı alady. Hattama jasaý úshin kýágerlerdiń, kórshilerdiń aıǵaqtary, beınebaqylaý kameralary men DVR jazbalary jetkilikti. Sońǵy sheshimdi sot qabyldaıdy, – dep atap ótti Aqmaral Serikbaeva.
Alaıda, zań kúsheıgenmen, bul qylmys azaımaı otyr. Sondaı-aq, zań áli de «aıtarlyqtaı» qatań emes. Al 9 qarashada Astanadaǵy Baý meıramhanasynda burynǵy ulttyq ekonomıka mınıstri Qýandyq Bıshimbaevtyń óz jubaıyn soqqyǵa jyǵyp óltirdi degen aıyppen ustalǵany bul máseleniń qanshalyq ýshyǵyp ketkenine taǵy nazar aýdarýǵa «sebep boldy». Áıel adam jedel járdem kelgenshe jan tapsyrdy. Bul jaǵdaıdan keıin jurtshylyq áleýmettik jelide petıtsııa jarııalap, zańdy odan ári qatańdatýdy talap etip jatyr. Atap aıtqanda, olar Qylmystyq kodekske otbasyndaǵy zorlyq-zombylyq týraly arnaıy bap engizýdi usyndy.
Qasym-Jomart Toqaev Іshki ister mınıstrligine rezonans týdyrǵan oqıǵany erekshe baqylaýǵa alýdy tapsyrdy.
Zań bárine birdeı. Azamattarymyz zańdylyqty nyǵaıtý jolynda judyryqtaı jumylsa ǵana qoǵamda ádildik ornaıdy. Ádiletti Qazaqstan – Zań men Tártip ústemdik quratyn el, – dedi Prezıdent.
Ótken aıda depýtattar áıelder men balalardy qorǵaý týraly zań jobasyna bastamashy bolyp, Úkimetke qorytyndyǵa jiberdi. Osy zań jobasynda jáne basqa da zań jobalarynda qosymsha normalar usynylyp otyr. Ony Ádilet mınıstrliginde tanystyrǵan Májilis depýtaty Ashat Aımaǵambetov negizgi ózgerister jaıly aıtyp berdi:
- otbasy jaǵdaıynda uryp-soǵý nemese basqa da zorlyq-zombylyq áreketteri úshin qylmystyq jaýapkershilik engizý,
- áıelderdiń densaýlyǵyna jeńil zııan keltirilse de qylmystyq jaýapkershilikke tartý,
- jábirlenýshi men balany emes, agressordy úıden shyǵarý,
- otbasy-turmystyq qatynastarda uıaly baılanys, elektrondyq poshta jáne ınternetti paıdalana otyryp, bir tulǵanyń ekinshi tulǵaǵa qysym kórsetkeni úshin ákimshilik jaýapkershilikti belgileý,
- harassment úshin jaýapkershilikke tartý,
- balalardy jolaýshylar kóliginen májbúrlep túsirýge tyıym salý;
- kóp qabatty úılerde arnaıy qulpy bar tereze ornatýdy mindetteý (Bul balalardyń terezeden qulap ketpeýi úshin qajet),
- pedofılııa úshin ómir boıyna bas bostandyǵynan aıyrý. Basqa balamaly jazany qabyldamaý,
- balalarǵa, eresekterge arnalǵan barlyq jabyq ınternattarǵa kútpegen tekserý júrgizý normasyn engizý jáne basqa da usynystar bar.
Áýe bıletin arzandatý
Prezıdent josparyndaǵy №50 tapsyrma Kólik mınıstrligine berilgen. Vedomstvoǵa «áýe bıletine baǵany tómendetý maqsatynda áýetasymaldar naryǵynda naqty básekelestikti qamtamasyz etý» júktelgen. Memorgan buǵan qatysty birneshe shara qabyldaǵan. Onyń ishinde, ushaq satyp alyp, reıster sanyn arttyrý kózdelgen. Ushaq kóbeıse, bıletter arzandaıdy delingen.
...Qazaqstandyq áýekompanııalarmen birlesip áýe kemesiniń parkin tolyqtyrý jospary qabyldandy, bul tasymaldaý syıymdylyǵyn arttyrady jáne bılet baǵasyn tómendetýge áser etedi. 2022 jyly 14 jańa áýe kemesi keldi, bıyl 11 áýe kemesimen tolyqtyrylady, onyń 9-y keldi. 2025 jyldyń sońyna deıin flot taǵy 24 áýe kemesimen tolyqtyrylady jáne 123 ushaqty quraıdy (qazirgi syıymdylyǵyna+31 %). Bul baǵyt boıynsha jumys jalǵasady, – delingen Kólik mınıstrliginiń jaýabynda.
Bala kútimi boıynsha áleýmettik tólemder kezeńin 1 jastan 1,5 jasqa deıin ulǵaıtý
Memleket basshysynyń josparynda bir bólim halyqtyń áleýmettik qorǵalýyna baǵyttalǵan. Onyń ishinde erekshe qajettilikteri bar adamdardy qoldaý jóninde sharalar keshenin qabyldaý, bala kútimi boıynsha áleýmettik tólemder kezeńin 1 jastan 1,5 jasqa deıin ulǵaıtý, balalarǵa arnalǵan mamandandyrylǵan mekemelerdi balalardy qoldaý ortalyqtaryna aınaldyrý, Ulttyq qordan balalarǵa qarjy bólý jáne basqa tapsyrmalar bar. Biz búgin solardyń ekeýine toqtalýdy jón kórdik.
Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń málimetinshe, buǵan deıin bala kútimine baılanysty aı saıynǵy járdemaqy sábı 1 jasqa tolǵanǵa deıin tólenip keldi. Endi 2023 jyldyń qańtarynan bastap osy tólem bir jarym jylǵa uzartyldy. 2022 jyly týǵan bala úshin járdemaqy avtomatty túrde jarty jylǵa sozyldy. Al 1 qańtardan keıin týǵan balaǵa birden 1,5 jylǵa taǵaıyndalady.
Bul járdemaqy balaǵa qaraıtyn jáne mindetti áleýmettik saqtandyrý júıesine qatyspaǵan jumys istemeıtin áıelder men erlerge beriledi.
- birinshi balaǵa – 5,76 AEK nemese 19 872 teńge;
- ekinshi balaǵa – 6,81 AEK nemese 23 495 teńge;
- úshinshi balaǵa – 7,85 AEK nemese 27 083 teńge;
- tórtinshi jáne odan keıingi balalarǵa – 8,90 AEK nemese 30 705 teńge.
Dekretke deıin jumys istegen áıelderdiń bala kútimine baılanysty alatyn aı saıynǵy áleýmettik tólemi bólek esepteledi. Onyń mólsheri bala týǵanǵa deıin sońǵy eki jyldaǵy ortasha aılyq tabystyń 40 paıyzyn quraıdy , – delingen vedomstvonyń resmı saıtynda.
Áleýmettik saladaǵy ózgerister tek jastar men jumys isteıtin qazaqstandyqtarǵa ǵana emes, zeınetkerlikke shyqqandarǵa da áser etti.
2023 jyldyń basynan bastap yntymaqty zeınetaqy mólsheri 10,5% ósti. Jalpy, zeınetaqylar men járdemaqylardyń barlyq túriniń mólsherin arttyrý jónindegi sharalar 4,4 mln azamatqa áser etti, ol úshin respýblıkalyq bıýdjetten 4,6 trln teńge bólindi. Mundaı ózgerister qazirgi kezeńdegi memlekettik saıasat áleýmettik sıpatqa ıe ekenin taǵy bir dáleldeıdi, – dedi sarapshy Ermek Toqtarov.
«Ulttyq qor – balalarǵa». Prezıdent zańǵa qol qoıdy
Qasym-Jomart Toqaevtyń mańyzdy bastamalarynyń biri - Ulttyq qordan balalarǵa úles berý boldy. Bul Prezıdent joldaýynda da, josparynda da jazylǵan.
Qarjy mınıstrligi múddeli memlekettik organdarmen birlesip, 2024 jyldan bastap «Ulttyq qor – balalarǵa» jobasyn iske qosýdyń negizgi tásilderin ázirledi.
16 qarashada Qasym-Jomart Toqaev zańǵa qol qoıdy.
«Memleket basshysy óte mańyzdy zańǵa qol qoıdy. Bul – Ulttyq qordan balalarǵa arnalǵan qarajatty esepteý, tóleý jáne paıdalaný máseleleri týraly qujat. Osylaısha, Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń saılaý aldyndaǵy baǵdarlamasynda kórsetilgen negizgi bastamanyń biri – «Ulttyq qor – balalarǵa» atty jobany júzege asyrýdyń zańnamalyq negizi qalyptasty. Endi kelesi jyldyń 1 qańtarynan bastap Ulttyq qordyń ınvestıtsııalyq tabysynyń 50 paıyzy jas jetkinshekterdiń arnaýly esep-shotyna aýdarylady. Balalar kámelet jasyna tolǵan soń, bul qarajatty turǵyn úı satyp alýǵa nemese bilim alýǵa jumsaıdy. Prezıdent osy zańǵa halqymyzdyń sany 20 mıllıonǵa jetken kúni qol qoıdy. Munyń sımvoldyq máni bar deýge bolady», - dep jazdy QR Memlekettik keńesshisi Erlan Qarın.
2024 jylǵy 1 qańtardan bastap QR Ulttyq qorynyń jyl saıynǵy ınvestıtsııalyq tabysynyń 50% arnaıy jınaqtaý shottaryna aýdarylady. Balalar kámeletke tolǵanǵa deıin merziminen buryn bul qarajatty alýǵa bolmaıdy.
Bala 18 jasqa tolǵansha jınaqtalatyn boljamdy soma shamamen 3,5 myń AQSh dollaryn quraýy múmkin. Bul soma kapıtal naryǵynyń qubylmalylyǵyn eskere otyryp, tarıhı derekter negizinde eseptelgen jáne álemdik ekonomıkanyń konıýnktýrasyna baılanysty túzetilýi múmkin, – dep habarlady Qarjy mınıstrligi.
«Táýelsizdik urpaqtary» jyl saıynǵy grantyn tabystaý
Prezıdenttiń josparyndaǵy №124 pýnkt «Táýelsizdik urpaqtary» jyl saıynǵy grantyn tabystaý bolatyn. Bıyl 23 qyrkúıekte Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi bul grantqa konkýrs bastalǵanyn habarlady.
2023 jyly «Táýelsizdik urpaqtary» boıynsha 3 mln teńgeden 30 grant beriletin bolady. Maqsat – belsendi shyǵarmashyl jastar qaýymdastyǵyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan jastardyń jańa jáne qoldanystaǵy bastamalaryn memleket tarapynan qoldaý. Konkýrsqa Qazaqstan Respýblıkasynyń on tórt jastan bastap, otyz bes jasqa deıingi azamattary úmitker bola alady, – dep jazyldy vedomstvonyń resmı saıtynda.
Sondaı-aq, 2023 jyldyń 1 qyrkúıeginen bastap grantqa túsken barlyq stýdenttiń stıpendııasy 20%, magıstranttar men doktoranttardyń stıpendııalary 15% ósti.
Sarapshy Ermek Toqtarovtyń aıtýynsha, Qazaqstan «halyq únine qulaq asatyn memleket» tujyrymdamasyn dáıekti túrde iske asyrady, qoǵamdaǵy máselelerdi eskeredi jáne azamattardyń ál-aýqatyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan sharalar qabyldaıdy.
Bul qaǵıda Prezıdenttiń saılaýaldy baǵdarlamasyn iske asyrý turǵysynan ǵana emes, sonymen birge búkil memlekettik basqarý júıesinde de bar, – deıdi ol.
Iá, Memleket basshysynyń josparynda budan bólek tapsyrmalar kóp. Degenmen biz negizgilerin alýǵa tyrystyq jáne qalaı oryndalǵanyn jaýapty memlekettik organdardan suradyq. Prezıdenttiń bıyldan basqa 2029 jylǵa deıingi josparyn jyl saıyn baqylap otyramyz. Jospar bar, tapsyrma berilgen. Bastysy – jemqorlyqqa jol bermeı, adal oryndaý. Sonda ǵana Memleket basshysy kózdegen «Ádiletti Qazaqstan: bárimiz jáne árqaısymyz úshin. Qazir jáne árdaıym» prıntsıpine qol jetkizemiz.
