Ádildik ornady
Quqy buzylǵan adamnyń qarny da toq bolmaıdy. Qaryn toq bolmaǵan soń ómirdiń sáni ketip, tirshiliktiń máni joǵalady. Al bizdiń elde, rasy kerek, kóbine qarapaıym adamdardyń quqy taptalyp jatady. «Jalǵyzdyń úni shyqpas» degendeı, quqy buzylǵan adam jalǵyz bolsa, úni estilmeı qalýy da múmkin. Al «Kóp qorqytady, tereń batyrady» degen tekke aıtylmaǵan ǵoı. Óıtkeni, kóptiń úni túbinde kólge emes, taý-tasty qulatar tasqyn sýǵa aınalýy ǵajap emes. Alaıda, eldegi birqatar kompanııa basshylary, qaltaly azamattar, sheneýnikter degenin jasap, ashý-yzanyń kózin ashýǵa tyrysady. Bul narazylyqty týǵyzady. Ol qarapaıym halyq senetin zańdarymyzdyń burmalanýynan týyndaıdy. Demek, qarapaıym janǵa, aldymen, zańdylyqtyń saqtalǵany kerek. Mine sonda, bárimiz aýzymyzdan tastamaıtyn, quqyq ta qorǵalady. Osy halyqtyń quqyn zańdy qorǵaı alatyndyǵyn elimizdiń Joǵarǵy Soty taǵy bir dáleldep berdi. Kóptegen úleskerlerdiń talaptaryn durys dep taýyp, olardyń quqyn qorǵaıtyn ońdy sheshim shyǵardy.
Al narazylyqty týdyrǵan másele qalaı bastaldy? Túsinikti bolýy úshin buǵan naqtyraq toqtalaıyq. Ótken 2012-2015 jyldar aralyǵynda «Azbýka jılıa» kompanııalar toby basshylarynyń zańsyz áreketteri saldarynan Astana qalasyndaǵy «Expo Town» jáne «Expo City» turǵyn úı keshenderiniń úleskerleri jalpy somasy 5 mlrd. teńgeden astam materıaldyq shyǵynǵa ushyraǵan edi. Tipti, qurylystyń aıaqtalýy 2014-2015 jyldarǵa josparlansa da, búgingi kúnge deıin úıler salynbaı, qurylys aıaqtalmaı qaldy.
Osyǵan oraı Astana qalasynyń sottary atalǵan turǵyn úı keshenderi úleskerleriniń múddesin kózdeıtin sharttardy buzý, ótemaqy óndirý, aıaqtalmaǵan qurylys nysandary men jobalyq-smetalyq qujattardy berý týraly birqatar talap-aryzdardy qarady. Onyń nátıjesimen úleskerlerdiń talaptary ishinara qanaǵattandyrylǵan, olarǵa shyǵyn ótemi esebinde aıaqtalmaǵan qurylys nysandary berilgen. Alaıda, qurylys júrip jatqan jer telimderi josyqsyz qurylysshylardyń ıeliginde qalǵan. Bul jaǵdaı qurylysty aıaqtaýǵa kedergi keltirgeni belgili.
Sodan Joǵarǵy Sot úleskerlerdiń múddesin kózdeıtin ótinishhatty kassatsııalyq óndiriske qabyldap, daýdyń barlyq mán-jaılaryn eskere kele, 2016 jylǵy 3 tamyzdaǵy sot otyrysynyń nátıjesinde naqty qorytyndy shyǵardy. Jer kodeksiniń 52-babyna sáıkes jer telimi onda ornalasqan qurylys nysandarynan bólinbeıdi. Jer teliminsiz jobalyq-smetalyq, atqarýshylyq jáne ruqsattamalyq qujattardy berý týraly úleskerlerdiń talabyn qanaǵattandyrý daýdy sheshpeıdi. Sebebi, nysanǵa tıesili barlyq qujattama jer telimi bolǵanda ǵana jaramdy, ıaǵnı úleskerler qurǵan turǵyn-úı qurylys kooperatıvi qurylysty aıaqtaý múmkindiginen aıyrylǵan.
Demek, Jer kodeksiniń 63-babyna sáıkes jekemenshiktegi jer telimi, sondaı-aq, jerdi únemi jáne uzaqmerzimdi paıdalaný quqyǵy óz mindettemeleri boıynsha jaýap beretin jeke jáne zańdy tulǵalardyń múlik quramyna kiredi. Endeshe, zańnyń atalǵan osy normalaryna saı, qaryzdyń ornyna jer telimderine quqyqty berý qajettiligi týraly úleskerlerdiń talaby ádil ári negizdi bolyp tabylady. Mine, osyǵan oraı «Expo Town» jáne «Expo City» turǵyn-úı keshenderi úleskerleriniń talaptary tolyǵymen qanaǵattandyryldy. Sóıtip, ne kerek, Joǵarǵy Sot úleskerlerdiń zańdy múddesin qorǵaıtyn sheshim qabyldady.
Aleksandr TASBOLATOV
